«Қоршаған орта мен еңбекті қорғау»
Көліктердің ластануынан және инженерлік ғимараттардың әсерінен қоршаған ортаны қорғау
жүктеу/скачать 485,86 Kb.
|
« орша ан орта мен е бекті ор ау»
| Көліктердің ластануынан және инженерлік ғимараттардың әсерінен қоршаған ортаны қорғау
Қоршаған ортаның экологиялық жағдайы кімді болса да толғандыратын проблемаға айналып отыр. Адамның қоршаған ортаға әсері қауіпті сипат алуда. Болашақ ұрпақтардың мүдделері үшін Қазақстанда жер мен оның қойнауларын, су ресурстарын, өсімдік пен жануарлар дүниесін қорғау және ұтымды пайдалану, ауа мен суды таза сақтау, табиғат байлықтарының молаюын қамтамасыз ету және қоршаған ортаны жақсарту үшін қажетті шаралар қолдану керектігі жөніндегі мәселелердің бір қатары бүгінгі күн тәртібіндегі ғаламдық проблемалар болып табылады.Аталмыш проблеманың пайда болуының басты алғышарты – қоршаған ортаға адамзат перзентінің антропогендік және техногендік ықпалдарының ұзақ жылдар бойы тигізіп келген әсері деп тұжырым жасауымызға болады. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында адамзаттың шаруашылық әрекеттері мен өндірістік қатынастарының ғылыми-техникалық жаңару биігіне көтерілуі – экономикалық реформалардың ерекше сипат алуына түрткі болды.Экономикалық дамудың кешенді стратегиялық бағытын таңдауға мәжбүр болған көптеген мемлекеттердің жоспарлы әрекеттері – әсіресе табиғат ресурстарының байлықтарының ысырапсыз игеру үрдістерін қалыптастырады. Соңғы жылдары шаруашылық-өндірістік нысандарында экологиялық қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етуге бағытталған әрекеттерге қарамастан, антропогендік- техногендік ықпалдар – глобальді масштабты қамтып, Жер планетасының табиғи балансының ауытқуына қауіп төндіруде.Еліміздің табиғаты мен оның байлықтары Қазақстан Республикасы халықтарының өмірі мен қызметінің, оларды тұрақты әлеуметтік – экономикалық дамуы мен әл-ауқатын арттыруды табиғи негізі болып табылады десек, бүгінгіге дейін адамзат баласы табиғатбайлықтарына таусылмайтын пайда көзі деп қарап келгені де рас.Экология-биологияға жақын немесе соның бір бөлігі болып саналғанымен оның, табиғатқа қарасты жұмыстары қазіргі кездері көбінесе инжененрлік техникалық, химиялық-технологиялық әдістермен шешіледі.Техника-биосфера үшін жат жағдай емес,ол оның сапалы даму этапы деп түсінуге болады.Осыған байланысты экология бір ғана табиғатты қорғау ғылыми базасын зерттеумен шектелмей,сонымен бірге басқа да пәндердің бөлінбейтін құрамы болып табылады,қайсы бір мемлекет болмасың,оның экономикалық және әлеуметтік дамуының негізгі бағыты «Табиғи және материалдық қорларды кешенді түрде пайдалану және олардың жойылуымен,сондай-ақ,тиімсіз қолдануын болдырмау».Қазақстан Республикасының аумағы-2724,9 мың шаршы шақырым жерді алып жатыр. Қазақстан екі құрлықтың-Еуропа мен Азияның тоғысында, Шығыс бойлығының 45 пен 87 градус арасында, орналасқан. Аумағы бойынша дуние жүзінде 9 орынға ие, Ресей, Канада, Бразилия, Үндістан елдерінде ғана жол береді. Экологиялық мәселелердің халықтың әлеуметтік экономикалық жағдайы мен денсаулығына әсері орасан зор. Қазір елімізде халық шаруашылықының әр салаларының тез даму нәтижесінде табиғатқа орны толмас зиян келіп отырғанда, жастарды экологиялық жағынан тәрбиелеудің зор маңызы бар. Себебі табиғатты ластанудың шегі бар-деп айтуға болмайды.Ауа да,су да мол мөлшерде ластануда. Ал олар бұдан бұлай да осы дәрежеде ластана беретін болса,болашак ұрпактардың өмір сүруіне үлкен нұқсан келетіні сөзсіз. Сондықтанда да, табиғатты қорғау жастардың тек міндетті ғана емес, абыройлы борышы. Осындай халық шаруашылығының дамытуға керекті жұмыстарды жүргізе отырып,экология жағдайды сақтауды ұмытпаулары керек.Тек осы жағдайда ғана еліміздің табиғатын байлығын сақтап қала аламыз. Бұл жерде тағы бір айта кететін жәй: табиғат қорғау мәселерін тар көлемде бір Республика, немесе ел тұрғысын қарауға болмайды.Егерде бір елдің эколологиялық жағдайы өзгерсе, оның зиянды әсері басқа елдерге де жететін болады, оларға көптеген шығын келтіреді. Дәлірек айтқанда табиғат байлығының бір елде, немесе бір континетте зардап шегуі,барлық жер жүзінде әсер етеді. Сол себепті табиғат қорғау мәселесі комплексті қаралып, әрбір мекемеде,мектепте,орта және жоғары оқу орнында қалыптасуы тиіс. Осы тұрғыдан қарағанда кәсіптік-техникалық колледждерінде бітіретін жастарды табиғат қорғау негіздерімен таныс болып қана қоймай,оны тәжірбиеде қалай жузеге асыру жолдарын қорғау негіздерімен таныс болып қана қоймай,оны тәжірбиеде қалай жүзеге асыру жолдарын үйренуі басты міндеттің бірі. Себебі табиғат қорының қазіргі жағдайы табиғат ресустары сарқылмайды деген психологияны және табиғатка деген көзқарастағы тұтынушылық тұрпайлықты түп-тамырымен жою бағытын табанды түрде жүргізуді қажет етеді. Сондықтанда ертең омірге жолдама алатын агроном,зоотехник,механизатор,инженер тағы басқа сол сияқты мамандар туған ел табиғатын бүгінгідей бай,берекелі қазынаға айналдыру жолында өз үлестерін қосқан болар еді. Соңғы жылдары «инженерлік экология», «өндірістік экология»,техникалық экология т.б көп жайылып кетті.Мысалы инженерлік экология дегеніміз, ол дамыған өндірістік өнімді жасау жағдайында қоршаған ортаның сапасын сақтауға арналған инженерлік-экология шаралардың жүйесі. Дегенмен іс жүзінде екі түрлі жұмыс тобы бар екені белгілі: экологиялық міндеттер және инженерлік жұмыстар,сондай-ақ,еске сала кететін жағдай біріншісі көмегімен шешіледі. Бұдан шығатын сөз экология дамуының жаңа бағытының пайда болғаны туралы сөз болып тұрған жоқ (экология техникалық ғылымға емес,биологиялык ғылымға жатады), ал сөз болса болса қоршаған ортаны инженерлік қорғау немесе табиғатты инженерлік қорғау туралы болып тұр. Дегенмен, экологиялық мәселелерді әдістермен толық шешуге болады,бірақ ол үшін маман өзінің шығаратын өнімін экологиялық позияциядан бағалай білуге тиіс. Қазіргі таңда бүкіл адамзат табиғатпен қалай болса,солай,немқұрлым қарым-қатынас жасау нәтижесінде тіршілік ортасының деградцияға қаупі төніп тұр. Экология проблемалардың жаһандық сипатта болуы, осы проблемаларды шешуге әр түрлі қоғамдық топтардың, әлеуметтік-экономикалық жүйелердің мүдделерінің бір-бірімен қарама-қайшылыққа,теке-теріске түсуіне алып келуіне байланысты. Сондықтан бұл мүдделер әлемге деген көзқарастардың қақтығысы, идеологиялық және күрестердің обьекті болып табылады. Экологиялық мәселелер айналасындағы болып жатқан тартыстар уақыт өткен сайын таза ғылыми шеңберден шығып әлемдік қауымдастықтың назарын аударуда.Халық шаруашылығының барлық салаларының негізінде іргелі экологиялық принциптер болуы керек. Бұл өз кезегінде барлық өндірістік күштердің дамуына және Жер бетінде тіршілік ететін бүкіл адамзат қоғамға жетерлік жоғары сапалы өнімдер алуды қамтамасыз етеді. Қазақстан халқының қауіпсіздігі үшін негізгі экологиялық проблемалар су ресустарын пайдалануға, радиация әсеріне және қалдықтарға байланысты. Экология (табиғат қорғау) заңды орындамағаны үшін кінәлілер экологиялык құқық бұзудың түріне байланысты жауапкершілікке тартылады. Экологиялық құқық бұзушылық-бұл табиғат қорғау заңының тигізетін құқыққа қарсы іс. Тұлғаның экологиялық зандарға кайшы келетін әрекеттері экологиялық құқық бұзудың белгілері болып табылады. Қоршаған ортаға тигізетін зардап деп,қоршаған ортаның сапасыны жағымсыз өзгерту алып келген әсерлердің жиынтығын айтады. Зардаптың екі түрлі формасын ажыратады: -залал (табиғи ортаның ресустардың,саңдық немесе сапалық кемуі,яғни экологиялық залал); -шығын (табиғат пайдаланушы үшін экономикалық тиімсіз салдардар). Экологиялық құқық бұзғандар әкімшілік, азаматтық-құқықтық, диспилинарлық, материалдық (мүліктік), жазаларға тартылады.Экология сапласы бойынша мамандар 1997жылы 15 маусымда қабылданған «Қоршаған табиғи оратаны қорғау» Заңның басшылыққа алады.Бұл заң бойынша мемлекеттік меншікке келтірген зиянды үшін әртүрлі мөлшердегі айыппұлдар төленеді. Қазақстандағы экологиялық жағдайға әсер ететін мәселердің бірі-радиоактивті жағдай болып отыр.Қазіргі таңда халық санының күрт өсуі мәселелері жеке мемлекеттерге ғана емес, жалпы халықаралық қатынастарға да әсері өсіп жатыр. Әлемде проблемалардың түрі коп – ядролық соғысты болдырмау,дамушы елдердің артта қалуын жою,азық-түлік және энергетикалық проблемалар,қатерлі ауруларды жою,қоршаган ортарның ластануы және басқа да көптеген мәселелердің ішінде демографиялық проблемалардың орны ерекше. Өйткені бұл мәселе басқа да ғаламдық проблемалардың пайда болуына тікелей әсер етеді.БҰҰ-ның бағалауы бойынша 2015 жылы жер бетіндегі халықтың саны 8 миллиардқа жетеді. Өз кезегінде бұл ғаламдық экологиялық проблемаларға алып келуі мүмкін. Мысалы соңғы 50 жылда «планетаның өкпесі» жаңбырлы ормандардың жартысынан көбі құрыған. Нәтижесінде өсімдіктер мен жануарлардың жүздеген түрлері жойылып кетті. Сондықтан ғаламдық экологиялық проблемалар туралы айткан кезде демографиялық мәселелер туралы сөз қозғамау мүмкін емес.Әлемдегі халық санының тұрақтылығы-тұрақты экологиялық-экономикалық дамуға көшудің негізгі шарттарының бірі. Дүние жүзі бойынша халық санынң өсуі табиғи және әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты. Табиғи орта сапасының нашарлауы салдарынан жергілікті халықтың денсаулығына қауіпті төтенше экологиялық, әлеуметтік-экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық жағдайда қалыптасады. Арал ондағы тұргындардың экономикалық-әлеуметтік жағдайына тікелей әсер етуде. Экологиялық дағдарысты жергілікті аймақтың және ғаламдық деп бөлуге болады.Бір немесе жақын орналасқан бірнеше көздер әсерінен ластану денгейінің жоғарылауын (химиялық,жылу,шу электромагнитті және т.б)жергілікті экологиялық дағдарысқа жатқызуға болады. Біздің цивилизацияның шаруашылық кызметі-адамзат үшін аса қауіпті табиғи ортаның планеталық масштабта проблемалар-әлемді тұтас қамтитын табиғи немесе антропогендік құбылыстар. Бұл бағытта еліміз келешекте экологиялық қауіпсіздік мүддесіне үміт артып, «Қазақстан-2030» даму стратегиясының басымдықтарын ескере отырып, Қазақстан Республикасы дамуының 2010 жылға дейінгі стратегиялық жоспарына сәйкес және ХХІ – ғасырдағы күн тәртібінің негізгі ережелері мен Қоршаған орта және даму жөніндегі 1992 жылғы Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаларын, сондай-ақ Иоханнесбургте өткен (2002 жыл) тұрақты даму жөніндегі дүниежүзілік саммиттің шешімдерін ескере отырып, Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған Экологиялық қауіпсіздігі Тұжырымдамасын бекітуі. жүктеу/скачать 485,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|