Функциональная организация о п е р о н а - транскриптона ( Жакоб, Моно, 1965).
Оперон генінің қызметі.
Ген промотордан транскрипция басталады.
Оған транскрипцияны бастайтын белоктар (цАМФ рецепторлық протеин) және транскрипцияны оңайлататын белоктар (РНК полимераза) өзіне ай структуралық геннен қосылады.
Оператор генге структуралық гендер қосылады,оларда интрондар мен экзондар болімдері болуы мүмкін.
Бір оперонда тек қана бір структуралық ген болуы мүмкін – цистрон немесе бірнеше цистрон.
Жалпы,оперон дегеніміз л өзгеріп отыратын гендердің тобы.Осындай оперондық бөлімдерден ДНК молекуласы құрылған.
Транскрипция механизмі
Транскрипция і фазада жүреді:инициация фазасы,элонгация фазасы,терминация фазасы.
Инициация фазасында ДНКға тәуелді РНК полимераза протондық ген оперонға қосылады.
РНК полимеразананың үш типін ажыратады:1, 2 және 3.
РНК-полимераза - 1 рРНКның транскрипциясына жауап береді, РНК-полимераза- 2 – тРНК және 5SрРНК синтезіне, а
РНК-полидімераза-3 мРНК синтезіне қатысады..
РНК полимераза сәйкес промоторды тану үшін,промоторлық генге арнайы қышқылдық табиғатты белок қосылуы керек.
Бұл белок 3`,5`-АМФ активацияланады және цАМФ-репецепторный протеин (CRP) деп аталады.
РНК полимеразаның промотормен қосылуы нуклеотидтік тізбектің бұл ген бөлігінде локальдық бөлінуіне әкеледі.Тізбектің біреуі матрица қызметін атқарады.
Инициация фазасында РНК синтезінің бастапқы реакциясы болып 5`-3` фосфоэфирлық байланысқан АТФтың (или ГТФ) сәйкес екіні рибонуклеид трифосфатпен байланысы болып табылады.
Соған байланысты динуклеотид түзіледі.
Инициация фазасы
Элонгация фазасы
Кейін элонгация фазасы болады – полинуклеотидтік РНК тізбегінің өсуі.
РНК полимеразаның ДНК бойымен ауысуына байланысты РНК молекуласымен синтезделетін полинуклеотидтік тізбектің өсуі болады.