мұнда, VC Ф – ауыспалы шығындардың есепті кезеңдегі нақты сомасы;
Q Ф – есептік кезеңде шығарылғын өнімнің заттай көріністегі нақты
көлемі.
Тұрақты шығындарды жоспарлау үшін өндірістік тапсырыстар және
өндірістік мүмкіндіктердің алдағы уақытта шығарылу туралы максималды
ақпараты және олардың құрылымынан күтілетін егжей-тегжейлі талдауы
қажет. Тұрақты шығындар сыртқы жағдайлардың әсерінен өзгеруі мүмкін:
бағалар мен тарифтердің өсуінен, негізгі қорлардың нормаларын қайта
бағалаудан, амортизациялық аударымдар нормаларының өзгеруінен және т. б.
Корпорацияның қаржысын басқару кезінде левериджа (leverage),
немесе тетік ұғымын қолданады, ол аталған релеванттық кезеңде қосымша
пайда алу мақсатында оның көлемі тұрақты болып қалатын пайдалану
шығындарын білдіреді. Операциялық леверидж (operating leverage)
корпорацияның тұрақты шығындары(Fixed Costs, FC) бар жағдайларда, өндіріс
көлеміне (сату) әсерінсіз байқалады Қысқа мерзімді кезеңде ауыспалы
шығындардың (Variable Costs, VC) тұрақтыдан айырмашылығы өндіріс
көлемінің түзетулерінің әсерінен өзгеруі мүмкін.Операциялық тетіктің әсері кез
келген өндіріс көлемінің өзгеруі ол операциялық пайданың, яғни пайданың
пайыздар мен салықтарға дейін шегеруінен бұрын (Earnings before Interest and
Taxes, EBIT) барабар үлкен өзгерістеріне әкеледі.Қазақстандық тәжірибеде "
EBIT" ұғымы " (P
r
) сату пайдасы(шығыны) " терминіне сәйкес
Практикалық есептеулерде операциялық тетіктің күшінің әсерін анықтау
үшін ауыспалы шығындарды өтеуден кейін өнімді өткізудің нәтижесін
қолданады ,ол маржиналды табысы (пайдасы)деп жиі аталады:
(33)
ÏË Í ÏË Q AVC VC *
Ô ÏË Ô ÏË Q Q VC VC *
VC Q MD
61
мұнда, MD – маржиналды кіріс;
Q – өнім өндіру көлемі құндық көріністе.