«Отбасындағы тәрбиенің артықшылықтары мен кемшіліктері»

Отбасында ұл тәрбиесінде әкелер мен аталардың орны ерекше. Әке - отбасы мүшелерінің тірегі, асыраушысы және қамқоршысы. Біздің ата-бабаларымыз бала тәрбиесіне үлкен мән берген. Әкемнің мінез-құлқы, көзқарасы, өнері, білімі - балаға үлгі. Сондықтан да қазақтар біреудің баласы жақсы және жақсы азамат болса, «оның әкесі немесе атасы жақсы адам болған, ол жақсы отбасынан шыққан» дейді. «Әкеге қарап ұл өседі, шешеге қарап қыз өседі. Әкесі бай, баласы жапырақ.» «Әке - балаға сыншы» деген мақал оны дәлелдейді. [9,96 б]

Отбасында Ата-әженің шеберлік беріп, оларды мерген, аңшы, қолөнерші немесе әнші, музыкант және ақын етіп тәрбиелеуге үлкен мән берген. Баланың әкесінің өнерін мұра ету ежелгі дәстүр. Қазақ халқының ежелгі сөздеріне назар аударатын болсақ, мергендік, аңшылық немесе теміршілік, күйшілік, емшілік өнерімен жеті жасқа дейін айналысқан адамдарды жиі кездестіреміз.

Ата-әженің бала тәрбиелеудегі артықшылықтары-ол ұлттық педагогиканың мақсаты - осындай әке мұрасын жалғастыратын дарынды, талапты, білімді азамат тәрбиелеу.

Ежелгі ұлттық тәрбие қазақ халқының арасында жоғары деңгейде қалыптасып, бала тәрбиесін барлық ауыл ақсақалдары, әсіресе қарт адамдар жүзеге асырды.

Ересектер өздерінің балаларын дұрыс емес қылықтарын көргенде ұрысуға, ұрысуға, тыйым салуға және кеңес беруге құқылы еді. Осындай ұлттық тәрбие арқылы отбасында жақсы білім алған азамат болашақта ұлт тағдыры туралы ойланатыны анық.

Қазақ халқы бала тәрбиесіне, оның ішінде қыз бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлетіні бәрімізге белгілі. Кез-келген ата-ана қызын жақсы әйел, лайықты жар, аяулы ана болуды армандайды.

Ұлттың өмір сүруі, қоғамның қарқынды дамуы, мемлекеттің өркендеуі ең алдымен отбасы тәрбиесіне байланысты. Бала тәрбиесінде отбасылық құндылықтарды насихаттауды мемлекеттік деңгейде қадағалау керек. Отбасы - бұл шағын мемлекет.

Мемлекеттің отбасы мықты, қажеттіліктері тең және ұйқысы мықты болу үшін ұлтты ұлттық тұрғыдан тәрбиелеу өте маңызды.

Тарихи тәжірибе көрсеткендей, ұлттық дәстүрлерден бас тарту тәрбиенің қайнар көзін жоғалтуға, байланыстар мен ұрпақтар сабақтастығының бұзылуына, адамгершіліктің құлдырауына алып келеді, еңбектің тәрбиелік мәнін төмендетеді.

Сондықтан отбасылық педагогикамен байланысты мәселелер ерекше маңызға ие.

Сондықтан оқушыларға білім беруде мектеп пен отбасы арасындағы педагогикалық ынтымақтастықты толық жүзеге асыру қажеттілігі - қазіргі заманның маңызды проблемасы.

Еліміздің болашағы отбасылық құндылықтарды дұрыс насихаттау, бала тәрбиесінде ұлттық тәрбие беру арқылы жүзеге асырылады.

Отбасы - бұл адам үшін ең жақын әлеуметтік орта. Отбасы - белгілі дәстүрлерді, жақсы дәстүрлерді, мұралар мен әдет-ғұрыптарды сақтаушы. Бала отбасында алғаш рет өмірмен, қоршаған ортамен танысып, өзін-өзі ұстау ережелерін үйренеді. Отбасы - баланың азаматтығының негізі.

Отбасының негізгі қызметі - баланы тәрбиелеу. Отбасы тәрбиесі - жалпы тәрбиенің ең маңызды бөлігі. Сәби дүниеге келген сәттен бастап ата-аналар мен отбасы мүшелері оның өміріне қамқорлық жасайды, болашағын жоспарлайды және оның саналы азамат болып өсуіне қажетті жағдай жасайды. Бұған баланың қажеттіліктерін толығымен қанағаттандыру, оған физикалық және ақыл-ой еңбегін үйрету, оны өз өмірін басқаруға, салауатты өмір сүруге, адал болуға, жақсылыққа үйретуге, жамандықтан жиренуге, мәдени құндылықтар мен адамгершілікті қалыптастыруға тәрбиелеу жатады. жас кезінен бастап қасиеттері.

Болашақ ұрпақтар! Ал сол ұрпақ, яғни адамзаттың болашағы отбасында тәрбиеленеді. Бала туылғаннан кейін ол өмірде өкінбейтін және өкінбейтін болып өсуі керек. Отбасындағы әр балаға қоғам қажеттіліктерін түсіндіру қажет.

Ата-әженің бала тәрбиелеудегі орны -отбасы, оның бүкіл өмір салты, ата-ананың адамгершілік сенімдері мен сезімдері, олардың бір-бірімен қарым-қатынасы, айналасындағы адамдарға, қоғамға қатынасы - осының бәрі балалық шақта өшпес әсер қалдырады. Балаңыздың болашағы туралы ойлау бала өмір сүретін қоғам туралы ойлаумен қатар жүруі керек.

XV ғасырда әйгілі ағылшын ғалымы Локк: «Бала ақылмен де, жанмен де туғанда, ол ақ қағаздай туады. Ақ қағазға не жазсаң да, жазушының өз еркінде. Баланы тәрбиешіден қалай тәрбиелеу керек. Бұл баланың қалай тәрбиеленгеніне байланысты.

Қазіргі әлемде ата-аналар балаларын тәрбиелеуге жиі құлық танытпайтыны белгілі. Уақытын босқа өткізіп, тәрбиеге кешігіп қалатындар да бар. Сондықтан, ренішті босатып, балаға ерте қарау керек.

Ата-аналар үшін қиындықтар мен кемшіліктерге мыналар жатады:

1.Ата-аналар мен ата-әже мен балалар арасындағы байланыстың болмауы. Балалардың материалдық әл-ауқатына, үйдегі барлық нәрселерге және жайлылыққа қамқорлық жасау, ата-аналар бос уақытының маңызды бөлігін баламен бірге өткізеді; өзі туралы, жұмысы туралы аз сөйлейді; мектеп балалар ұжымының өміріне сирек назар аударады; Баланың достары туралы не айтатыны маңызды емес.

Сонымен, баланың жеке басын дамыту мен тәрбиелеудің тиімді құралы ретінде баламен тиімді қарым-қатынас толық пайдаланылмайды.

2. Ата-аналардың өмірінде жағымсыз заңдылықтардың болуы. Күн сайын балалар отбасылық өмірдің көптеген мәселелеріне қатысатын ата-аналарының әрекеттері мен көзқарастарын жұқтырады. Мұның бәрі балаларды тәрбиелейді және олардың көзқарастарын қалыптастырады. Ата-аналардың тәжірибесін игерудің ең күшті күші - оларға еліктеу.

Сондықтан ата-аналардың заңсыз әрекеттері: дөрекілік, маскүнемдік, ашкөздік және басқа да кемшіліктер әрқашан балаларға жағымсыз әсер етеді, өйткені бұл білім беру мақсаттарына қайшы келеді, мектептің педагогикалық күш-жігеріне нұқсан келтіреді.

3. Ата-аналардың және ата-әже тәрбиелік ықпалының сәйкес келмеуі. Білім беру процесінің заңдылықтарын білмеу немесе бағаламау ата-аналардың позицияларында мезгіл-мезгіл көрінеді: оқуды тексеру, тәртіп бұзғаны үшін жазалау, сынып жетекшісінің кеңесін тыңдауға тырысу, бір аптадан кейін бұйрықтарды, директивалар мен талаптарды орындау.

4. Шектеу жүйесі отбасы тәрбиесінің негізі ретінде. Бұл кемшілік, бір жағынан, ата-ананың қаталдығынан, баланың мінез-құлқындағы кез-келген жаман нәрсеге шыдай алмауынан, өзіне деген сенімділіктің болмауынан және екінші жағынан баланың өзін-өзі ұйымдастыра алмауынан. Бұл жүйе балаға тәрбиені жүзеге асыратын ересектердің тілектерінен бас тартуға мүмкіндік береді

5. Мектеппен келіспеушілік немесе келіспеушілік. Ата-аналар алдымен мектеп пен мұғалімнің кемшіліктерін анықтап, келісуі керек.

Бірақ бұл орын алуы мүмкін: ата-аналар бұл мәселелерді отбасында, балалар барында талқылайды, мектеп, мұғалімдер туралы орынсыз сөздер айтады, ұстамдылық танытады, былайша айтқанда, педагогикалық ұжымның әрекеттеріне қайшы келетін шешімдер қабылдайды.

Отбасының бұл қате ұстанымының салдары бірден пайда болады: бала мұғалімге деген сенімсіздікті күшейтеді, бұл оның кемшіліктерін түзетуге үлкен кедергі келтіреді және жағымсыз мінез-құлық белгілерінің дамуына әкеледі.

6. Кейбір ата-аналардың балаларды ересек балалармен байланыстыратын оқу белсенділігінің төмендеуі. Бұл кемшілік мектептің төртінші немесе бесінші курстарында байқалады.

Ата-аналар енді балаларының мектеп өміріне, жетістіктері мен сәтсіздіктеріне белсенді назар аудармайды. Оқушылардың бағалары, әңгімелері, олардың мектеп ұжымдарындағы жұмысы, ата-аналар жиналысы және т.б. Кейде бұл оқушылардың ынтасын жоғалтуға немесе жоғалтуға әкеледі. Тәрбиелік мәселелерді шешуде отбасының отбасынан бөлінуі орын алады, бұл оқушының жеке дамуына әсер етеді.

Отбасын тәрбиелеудегі көптеген қиындықтар ананың ауыртпалығына байланысты. Оның бос уақытын, үй жұмысын, шамадан тыс жұмысын, баланың асығыс, шыдамды, үнемі және мақсатты түрде өзінің дамуына ұмтыла алмауын толықтыратын күнделікті өмірдің әртүрлі формалары.

Кез-келген ата-әже баласының лайықты, саналы, иманды және тақуа азамат, Отанының сүйікті және кішіпейіл азаматы болып өскенін қалайды.

Баланың жақсы азамат болып қалыптасуы үшін ата-аналар және ата-әже отбасында балаларды тәрбиелеудің негіздерін білуі керек. Сыйластықты, түсінушілікті және жауапкершілікті сезінетін отбасы - бақытты отбасы. Бақытты отбасында ғана ата-ана мен олардың арасындағы қарым-қатынас мәнді болады, ал берілген тәрбие сенімді және ақылға қонымды болады.

Бала тәрбиесінің алғашқы алтын қазығы - оның туған жері, қоршаған ортасы және тілі. Қазақ «Баланың басты ұстазы - ата-ана», «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» дейді.

Кез-келген ұлттың үміті ең алдымен олардың ұрпақтарымен байланысты. Сондықтан:

«Ана - үйдің берекесі,

Балалар үйінің демалысы.

Жіңішке тармақталған ағаш,

Ұрпағы бар адам қымбат.

Баладай сергек болыңыз.

Айналаңыздағы қорған сияқты болыңыз.

Осы қағиданы басшылыққа ала отырып, біздің ата-бабаларымыз өз балаларын адамдық қадір-қасиетке лайықты етіп тәрбиелеуді мақсат еткен.

Ата-бабаларымыздың өнегесі бала тәрбиесінде өте маңызды. Отбасы тәрбиесінде әкесі де, шешесі де ерекше орын алады. Әке мен шеше - баланың алғашқы ұстазы. Адам білімді отбасынан тек анасын жақсы көріп, әкесінің өсиеттерін орындаған жағдайда ғана шығатыны бұрыннан белгілі.

Ана - бала тәрбиесінде ерекше тұлға. Дана атамыз қазақтың әйелі мен анасының отбасындағы рөлі туралы жырлайды. Жалпы алғанда, «адам

Ондағы барлық қасиеттерді ананың ақ сүті жасайды », - деді.

Тәрбиенің негізі «ана алақанынан» басталады емес пе?

Ата-әже тәрбиесі ұлылықтың дәнін септі. Білімді бала тәрбиелі анадан өседі.

Соңғы жылдары отбасында және қоғамда ерлер мен әкелердің рөлі төмендеген сияқты. Кейде біз бұған әлемді кінәлаймыз. Әрине, әкенің бала тәрбиесінде, әсіресе ер бала тәрбиесінде алар орны ерекше. Әке тәрбиелеген бала қоғам мен отбасында шешуші тұлға бола алады. Кавказ халықтары арасында «Нағыз жылы жер: қылыш - қынап, от - шам, адам - ​​оның үйі» деген тамаша мақал бар.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 27-бабының 2-тармағында «балаларды күту және тәрбиелеу - бұл ата-ананың табиғи құқығы және міндеті» және «Қазақстан - 2030» деп көрсетілген: Алыс болашақта олар біздің жасымызға жеткенде біз олардың не екенін көр.

Бала - ата-ананың ізбасары, болашақтың игі істері. Бала тәрбиелеу - ата-ана үшін қиын және жауапты міндет. Жас таяқ икемді болған кезде жас адам жақсылыққа да, жамандыққа да бейім болатыны бәрімізге белгілі. Ата-аналардың үйдегі іс-әрекеттері балаларының көз алдында өтеді, сондықтан біздің жақсы және жаман әдеттеріміз бала тәрбиесіне үлкен әсер етеді. Әрбір ата-ана өз баласын пайдалы, мейірімді, еңбекқор және өнегелі тұлға етіп тәрбиелеу үшін халық пен мемлекет алдында жауапты. Ешқандай ата-ананың баласының тәрбиесіне немқұрайлы қарауға құқығы жоқ. Егер ол баланы тәрбиелеуде қателік жіберсе, әлсіздік танытса, оның қарттықтан өлетінін және оған өкінетінін дәлелдеудің қажеті жоқ.

Бала тәрбиесіне келгенде «бала жас» деген халық даналығын ұмытуға ешкімнің қақысы жоқ. Сондықтан «бала әлі жас емес

Олар ештеңе білмейді, өскендердің бәрі түсінеді », - деген кең таралған қате. Бала тәрбиесі сағат сайын, күн сайын жүзеге асырылды

өте жауапты, күрделі процесс. Тәрбие отбасынан басталады, оны халық білімінің кез-келген саласы алмастыра алмайды.

Қазақтың белгілі ақыны Қасым Аманжолов әйеліне арнап өлең жазды:

«Ауыл - кішкентай ел,Отбасы - ең үлкен, ең мықты білім орталығы, шағын мемлекет. Отбасының негізі - баланың тууы ғана емес, сонымен бірге мәдени-әлеуметтік ортаның құндылықтарын қабылдау, ұрпақтардың, ата-бабалардың, ұлдардың, экологиялық таза білім беру қоғамы мен адамзаттың тәжірибесін игеру. Аға ұрпақтың тәжірибесі, өмірдегі беделі, кеңестері, кемелді ата-аналары, өзара сыйластығы - тәрбиенің үлкен мектебі. Бала дүниеге келген сәттен бастап ол ата-анасының ықпалында болады және бағыттаушы мектепте тәрбиеленеді.

Ата-әженің балаға деген қамқорлығы мен сүйіспеншілігі отбасында ата-ананың жақсылығы мен байлығын көріп қана қоймай, сонымен қатар адамгершілік пен әдеп сабақтарын оқып, меңгеріп, қолдана білуі керек.

«Егер сіз баланың күнінде қатаң тәртіпті көрсеңіз,

Төменгі жағында өнермен қуантады.

Бала не білетінін жастайынан біледі

Біз ата-бабаларымыздың қоршаған ортаны аялап, оларға мейірімділік пен аяушылықпен қарағанын мақтан тұтамыз. Олар көшпенділер болғандықтан, олар әрдайым өздерін табиғаттың бір бөлігі деп санады. Жер-Ананы құрметтеу олардың санасында ғасырлар бойы қалыптасқан.

Сондықтан жастарға экологиялық нормалар мен ережелер қажеттілігі туралы білім беруге және экологиялық мәдениеттің дағдыларын дамытуға күш салу қазақ отбасының пайда болуынан басталды. Мысалы, баланың презентациясын жасыл шөппен кесу терең тәрбиелік мәнімен бірге оның табиғатқа деген көзқарасын білдірді. Қазақ отбасындағы тәрбиенің бір құралы болып табылатын тыйым салынған сөздердің мазмұны ата-бабаларымызға берген экологиялық тәрбиенің маңыздылығының дәлелі. Мысалы, суға дәрет салмаңыз, жасыл шөпке түкірмеңіз, отқа түкірмеңіз және т.б.

Қазақ халқы сұлулық сезімі адам өмірінде маңызды рөл атқаратынын жақсы түсінеді. Сұлулықты көру, түсіну және құру қабілеті адамның рухани өмірін байытады, ал бұл - өнер. қарым-қатынас мәдениеті, тұрғын үй мен киім, сыртқы және ішкі мәдениет үйлесімділігі және талғампаздық тәрбиесі.

Қазақ отбасы баланың ерте дамуына көп көңіл бөледі. Сонымен бірге олар үлгілі, жауапты әдістерді шебер қолданды. Бала жауапты іс-шараларға жастайынан қатысады.

Мысалы, бес жасында атқа міну, бәйгеге қосылу, қозы бағу, ересектер арасындағы дауды шешу, келіссөздер жүргізу және т.б. актілермен бірге жүреді. Ғасырлар бойы қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан отбасылық қатынастардың да қазақ отбасын тәрбиелеуде маңызы зор. Қазақ халқының отбасылық тәрбиесінің бір ерекшелігі - ақсақалды «сіз» деп атамайды және шекарадан өтпейді.

Біз ұл немесе қыз баланың орынсыз сөйлеуі дұрыс емес деп санаймыз. Ал қазақ отбасының маңызды ерекшеліктерінің бірі - ол бала тәрбиесін ұл мен қыз тәрбиесі деп санайды.