Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
| І Бәйбіше
– бір ерге тұрмысқа шыққан көп әйелдің ең алғашқысына айтылатын атау; ІІ Бәйбіше – әйелді сыйлағанда, құрметтегенде айтылатын сөз [14, 103 б.]. Қазіргі тіл қолданысында бұл аталым көп қолданылмайды, бірақ қолданыла қалса осы екі мағынада қолданылады. Нұртуғанның «Мәулімнияз–Едіге» дастанында былайша айтылады: Құтты би тоғыз жасқа шыққанда: «Қайын атаң – Сәтемір, қалыңдығың – Қағаз. Мен өле кетсем, күндердің күнінде сол қайын жұртыңды іздеп тап» деп үйрете берді. Уәзірге бір жұмыртқа ұрлап беріп, Сәтемір қызын содан жұпты қылды. Қалыңмал баста берген арам болып, Қыз Қағаз әлдекімнен жүкті болды [Н.К.Іт], − дейді. Бұл жерде қалың малға сатылған қыз – қалыңдық (көнерген жағы) мағынасында қолданылып тұр. Қалыңдық сөзінің 41 қазіргі мағынасымен салыстыратын болса, Т. Ахтановтың Ұлы отан соғысы тарихынан алынып жазылған «Қаһарлы күндер» (233б.) атты романында: «Эх достым, сен білмейсің ғой. Валя дейтін қалыңдығым бар еді...» дейтін сөйлем кездеседі. Осындағы қалыңдық баяғы қалың малға сатылатын қыз емес, белгілі бір адамға тұрмысқа шығуға келісімін берген бойжеткен мағынасында қолданылып отыр. Мұнда келтірілген деректердегі «қалыңдық» сөзінің екінші мағынасының қалыптасуына енді тұрмысқа шығатын бойжеткен уәж болған. Көнерген аталымдардың бір тобын Нұртуған мен Ерімбет қазақтың өткен тарихын баяндауда әдейі келтіреді. Мысалы, « жейде» сөзін алайық: Үстіңе жеңсіз жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|