4. Иллюстрациялық материалдар: Виртуалды қондырғылар. Негізгі аппараттар бейнеленген плакаттар.
5. Әдебиет:
Негізгі:
Промышленная технология лекарств, Том 1. Под ред. Чуешова В.И. – Х.: МТК-Книга, Издательства НФАУ, 2002 – 560 с.
Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии.9-е изд. - М.: Химия, 1973
Плаксин Ю.М., Малахов Н.Н., Ларин В.А. Процессы и аппараты пищевых производств. – М.: КолосС, 2008. – 760 с.
Ақбердиев Ә.С. Тамақ өндірісінің процестері және аппараттары, Алматы; 1998 ж.
Кавецкий Г.Д. Процессы и аппараты пищевой технологии. - М.: Колос, 2000.
Таубман Е.И. Выпаривание.- М.: Химия, 1982.- 328 с.
Қосымша:
Романков П.Г., Курочкина М.И. Гидромеханические процессы химической технологии.3-е изд. - Л.: Химия,.
Фармацевтическая технология. Под ред. И.И. Краснюка и Г.В. Михайловой–Москва, Академия – 2006 г.
6. БАҚЫЛАУ сұрақтар (кері байланысы):
Буландыру процесіне анықтама беріңіз.
Буландыру кезіндегі қыздыру буының шығынын қалай анықтайды?
Пайдалы температура айырмашылығын және жалпы температура айырмашылығын түсіндіріңіз.
Бір – және көпкорпусты қондырғыларға техникалық – экономикалық баға беріңіз.
1. Тақырыбы 11: Массаалмасу процестері.
2. Мақсаты: Студенттерді массаалмасу процестерінің теориялық негіздерімен таныстыру.
3. ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ:
Массаалмасу процестерінің жалпы сипаттамасы. Массаалмасу кезіндегі теңдік. Теңдік сызығының теңдеуі. Материалдық баланс. Жұмыс сызығының теңдеуі. Массаалмасу жылдамдығы. Массаалмасу процестерінің қозғаушы күші.
Массаберу теңдеуі. Массаберу коэффициенті.
Массаалмасу. Массаалмасудың негізгі теңдеуі. Массаберу және массаалмасу коэффициенттерінің өзара тәуелділігі. Массаалмасудың орташа қозғаушы күші. Массаалмасу аппараттарынң негізгі өлшемдерін анықтау.
Массанын /заттың/ бір фазадан екінші фазаға өтуімен сипатталатын процесті массаалмасу деп атайды. Фазалар сұйық, қатты, газ және бу күйлерінде болуы мүмкін. Өндірісте төмендегі масса алмасу процестері жиі колданылады:
Абсорбция – газды сұйықпен жұту, б.а. заттың газ фазадан сұйық фазаға өтуімен сипатталатын бөлу процесі. Сұйықтың газдан бөліну процесін, абсорбция процесіне қарсы, десорбция деп атайды.
Экстракция – сұйықта еріген затты басқа сұйықпен шығарып алу. Бұл кезде шығарылатын құрамдас бір сұйық фазадан екінші сұйық фазаға өтеді.
Айдау– гомогенді сұйық қоспаны бір рет буландыру және түзілген буды конденсациялау арқылы бөлу.
Ректификация - гомогенді сұйық қоспаны сұйық және бу фазалар арасында құрамдастарымен көп рет алмастыру арқылы бөлу.
Адсорбция – газдың немесе ерітіндінің құрамдасын қатты кеуек сіңіргішпен жұту, б.а. заттың газ фазадан қатты фазаға өтуімен сипатталатын бөлу процесі.
Кептіру – ылғалды қатты материалдан буландыру арқылы аластау процесі. Бұл процесте ылғал қатты фазадан газ немесе бу фазаға өтеді.
Кристаллизация – қатты фазаны кристалл түрінде ерітіндіден немесе балқымадан бөліп алу. Кристаллизация процесі заттың сұйық фазадан қатты фазаға өтуімен сипатталады.
Ионалмастыру процестері – кейбір қатты заттардың өздерінің қозғалғыш иондарын электролит ерітінділерінің иондарымен алмастыра алу қабілеттіліктеріне негізделген.
Массаалмасу кезіндегі теңдік. Массаалмасу процестеріндегі теңдікті білу бұл процестердің өту шектерін анықтауға мүмкіндік береді. Теңдік негізінде фазалар ережесі жатыр:
Мұнда фазалар саны; еркіндік дәрежелерінің саны, б.а. тәуелсіз айнымалылар саны; жүйе құрамдастарынң саны.
Егер жүйе екі фазалардан ( ) және үш құрамдастардан( ) құралса, фазалар ережесіне сәйкес, еркіндік дәрежелерінің саны:
Егер жүйе екі фазалардан ( ) және екі құрамдастардан( ) құралса, жүйенің тек екі еркіндік дәрежелері бар:
Тәуелсіз айнымалылардың өзара тәуелділігі, әдетте, фазалық диаграммаларда бейнеленеді.
Фазалар құрамын өрнектеу әдістері
Көлемдік концентрацияда. Көлемдік концентрация фазаның көлем бірлігіндегі құрамдастың килограмдарының немесе киломолдерінің санын көрсетеді ( немесе ).
Массалық немесе молдік еншілерімен. Массалық немесе молдік енші берілген құрамдастың килограмдар (немесе киломолдер) санының фазаның килограммен (немесе киломолмен) өлшенген барлық мөлшеріне қатынасын көрсетеді.
Салыстырмалы концентрацияда. Салыстырмалы концентрация таралған зат болып есептелетін құрамдас килограмдарының (немесе киломолдерінің) санының тасымалдағыш құрамдастың килограмдар (немесе киломолдер) санына қатынасын көрсетеді.
Фазалық теңдік. Теңдік сызығы.
Массалмасу процесіне мысал ретінде ауа мен аммиктан тұратын қоспадан аммиакты таза сумен жұту процесін қарастырамыз. Бұл кезде теңдік жоқ болғандықтан аммиак газ фазадан , концентрациясы у, сұйық фазаға , бастапқы концентрациясы х = 0, өте бастайды. Аммиак суда ери бастағаннан, оның молекуларының кері бағытта(сұйықта ауаға) өтуі де басталады. Уақыт өткен сайын аммиактың суға өтуі азаяды, ал судан ауаға өтуі артады. Мұндай массаның екі жақты өтулері екі бағыттардағы жылдамдықтар теңскенше жүреді. Жылдамдықтар теңескенде динамикалық теңдік орнайды, бұл кезде зат бір фазадан екінші фазаға өтпейді.
Таралатын заттың фазалар концентрацияларының теңдік кезіндегі өзара байланыстары мына тәуелділікпен өрнектеледі:
(1)
немесе (2)
Теңдік кезіндегі фазалар концентрацияларының қатынасын таралу коэффициенті деп атайды:
(3)
Фазалар концентрацияларының теңдік кезіндегі өзара байланыстарын теңдік сызығы графиктерімен бейнелеуге болады:
Достарыңызбен бөлісу: |