287
№ 11 зерт ха на лық жұ мыс
Жұ қа лин за ның фо кус тық қа шық ты ғын анық тау
Жұмыстыңмақсаты:
лин за ның фо кус тық қа шық ты ғы мен оп ти ка лық кү шін
анық таң дар.
Құрал-жабдықтар:
жи на ғыш лин за, эк ран, өл шеу іш тас па, ток кө зі, тұ ғыр лы шам.
1-тапсырма.
Сәу ле лер дің па рал лель оп ти ка лық осьте рі ар қы лы
лин за ның
фо кус тық қа шық ты ғын анық тау
Те ре зе өл ше мі Жер дің Күн ге дей ін гі ара қа шық ты ғы мен са лыс тыр ған да
өте аз болғандықтан, ка би нетке те ре зеден түсетін күн сәу ле ле рі н па рал лель
деп са нау ға бо ла ды. Лин за ға тү се тін па рал лель сәу ле лер фо кус та қи ылы са ды.
Сон дық тан те ре зе нің анық кө рі ні сі бар эк ран лин за дан
F
фо кус тық қа шық
тық та ор на ла са ды.
Жұ мыс қа нұс қау лық:
1. Лин за мен эк ран ара сын да ғы қа шық тық ты
өз гер те оты рып, эк ран да ғы
те ре зе нің кес кі нін алың дар (13су рет).
f=F
13-сурет.
Жи на ғыш лин за ның фо ку сын да ор на лас қан эк ран да ғы те ре зе нің кес кі ні
2.
F
фо кус тық қа шық ты ғын өл шең дер, алын ған мән ді метр де өр нек тең дер.
3. Лин за ның оп ти ка лық кү шін мы на фор му ла ар қы лы есеп тең дер:
D
F
=
1
.
2-тапсырма.
Жұ қа лин за фор му ла сын пай да ла нып
,
лин за ның фо кус тық
қа шық ты ғын анық тау
Жұ мыс қа нұс қау лық
1. Шам ды лин за дан эк ран да шамның қы здыру қылы ның үл кейт іл ген, төң
ке ріл ген кес кі ні алы на тын дай қа шық тық та ор на лас ты рың дар.
Шам мен
Жұ
Жұ
1.
1.
Шам
Шам
ке
ке
ріл
ріл
Р
2-тапсырма.
2-тапсырма.
қа
қа
шық
шық
ты
ты
ғын анық
ғын анық
Жұ
Жұ
мыс
мыс
қа нұс
қа нұс
Шам
Шам
ды
ды
М
ус
ус
тық қа
тық қа
М
ның оп
ның оп
2-тапсырма.
2-тапсырма.
Жұ
Жұ
ғын анық
ғын анық
А
13-сурет.
13-сурет.
Жи
Жи
на
на
ғыш лин
ғыш лин
тық қа
тық қа
шық
шық
ты
ты
ның оп
ның оп
ти
ти
к
к
а
а
лық кү
лық кү
Н
Н
НН
за
за
ның ф
ның ф
-
-
----
П
П
П
ПП
П
П
ПППППППППП
В
су
су
рет).
рет).
В
б
тық
тық
ты
ты
өз
өз
г
г
а
ле
ле
лер
лер
лин
лин
за
за
дан
дан
F
F
с
ғы
ғы
мен
мен
ден түсетін күн сәу
ден түсетін күн сәу
ле
ле
ден түсетін күн сәу
ден түсетін күн сәу
ден түсетін күн сәу
ле
ле
рі
рі
лер
лер
фо
фо
к
к
ус
ус
к
кк
F
F
фо
фо
п
ар
ар
қы
қы
са
са
лыс
лыс
а
тұ
тұ
ғыр
ғыр
тұ
тұ
тұ
лы
лы
ғыр
ғыр
ғыр
қы
қы
лы
лы
лин
лин
за
за
с
лық
лық
кү
кү
шін
шін
лы
лы
шам.
шам.
ы
шін
шін
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
288
лин за арасындағы
d
1
жә не лин за мен эк ран ара сын да ғы
f
1
қа шық тық ты
өл шең дер. Олар ды кес те ге жа зың дар.
Тәжі
рибе
№
Шамменлинза
арасындағы
қашықтық
d
,
м
Линзамен
экранарасын
дағықашықтық
f, м
Фокустық
қашықтық
F
,м
Линзаның
оптикалық
күші,
D, дп тр
1.
2.
2. Жұ қа лин за фор му ла сын
1
1
1
F
d
f
=
+
пай да ла на оты рып, фо кус тық қа шық
тық ты метр мен есеп тең дер. Нә ти же сін кес те ге ен гі зің дер.
3. Лин за ның оп ти ка лық кү шін анық таң дар.
4. Шам, лин за жә не эк ран ды эк ран да кі ші рейт іл ген, төң ке ріл ген кес кін алы
на тын дай
етіп ор на лас ты рып, тә жі ри бе ні қай талаң дар.
5. Лин за ның фо кус тық қа шық ты ғы мен оп ти ка лық кү шін есеп тең дер.
6. Өт кі зіл ген екі өл шеу мен есеп теу дің нә ти же ле рін са лыс ты рың дар.
3-тапсырма.
Өл шем і бір дей кес кін ді пай да ла ну ар қы лы лин за ның фо кус тық
қа шық ты ғын анық тау
Егер де не эк ран да ғы кес кі ні мен бір дей бол са, он да де не мен эк ран
жи на ғыш лин за дан екі есе лік фо кус тық қа шық тық та ор на лас қан.
Жұ мыс қа нұс қау лық
1. Шам, лин за жә не эк ран ды де не нің өл ше мдері мен оның кес кі нінің өлшем
-
дері бір дей бо ла тын дай етіп ор на лас ты рың дар, бұл кез де шам нан лин за ға
дей ін гі қа шық тық лин за дан эк ран ға де йін гі қа шық тық қа тең бо ла ды.
2. Лин за дан эк ран ға дей ін гі
f
қа шық тық ты өл шең дер,
ол екі есе лік фо кус тық
қа шық тық қа 2
F
тең бо ла ды.
3. Лин за ның фо кус тық қа шық ты ғын ке ле сі фор му ла бой ын ша анық таң дар:
F
f
=
2
.
4. Лин за ның оп ти ка лық кү шін анық таң дар:
D
F
=
1
Лин за ның фо кус тық қа шық ты ғы мен оп ти ка лық кү шін анық тау дың үш
әді сін са лыс ты рың дар. Олар дың қай сы сы қа ра пай ым? Қай сы сының мәні
нақтырақ? Не лік тен?
А
288
288
нақтырақ? Не
нақтырақ? Не
Р
Лин
Лин
за
за
ның
ның
әді
әді
сін
сін
нақтырақ? Не
нақтырақ? Не
М
ның фо
ның фо
Лин
Лин
за
за
ның оп
ның оп
ти
ти
А
шық
шық
тық лин
тық лин
эк
эк
ран
ран
ға
ға
дей
дей
тық
тық
қа 2
қа 2
F
F
тең бо
тең бо
ның фо
ның фо
к
к
ус
ус
к
кк
тық қа
тық қа
Н
лық
лық
не
не
эк
эк
ран
ран
ды
ды
ла
ла
тын
тын
ла
ла
ла
дай
дай
етіп ор
етіп ор
тық лин
тық лин
за
за
дан эк
дан эк
дей
дей
ін
ін
гі
гі
тең бо
тең бо
-
ды
ды
П
кес
кес
кі
кі
ні
ні
мен
мен
се
се
лік фо
лік фо
к
к
ус
ус
к
кк
тық қа
тық қа
В
кін
кін
ді
ді
пай
пай
да
да
л
л
да
да
да
бір
бір
б
ші
ші
рейт
рейт
ри
ри
б
б
е
е
ні қай
ні қай
т
т
алаң
алаң
ғы мен оп
ғы мен оп
ти
ти
к
к
а
а
лық кү
лық кү
ти
ти
ж
ж
е
е
ле
ле
рін с
рін с
Достарыңызбен бөлісу: