6
§ 1. Жы лу лық қоз ға лыс, броун дық қоз ға лыс, диф фу зия
I Жылулық қозғалыс
Газ ішін де гі мо ле ку ла ның қоз ға лы сын мұзай
ды н да ғы шай ба ның қоз ға лы сы мен са лыс ты рай ық.
Шай ба ның қоз ға лыс траек то рия сы сынық сы зық ты
(1су рет) болады. Қозғалысты анықтау аспабын
қолдана отырып, шайбаның координаталарын,
жүріл ген жо лды, орын ау ыс ты ру ды, ор та ша жыл
дам ды қты анық тау ға бо ла ды. Демек, шай ба ның
қоз ға лы сы ме ха ни ка лық қоз ға лыс бо лып та бы ла ды.
Мо ле ку ла ның қоз ға лы сын элект рон ды не ме се
ион ды мик рос коп ты қол да ну ар қы лы ба қы лайды.
Мо ле ку ла ның қоз ға лыс траек то рия сы да сынық
сы зық бо лып та бы ла ды, бі рақ мо ле ку ла лар мөл
ше рі нің көп ті гі не бай ла ныс ты бір лік кө ле м де
олар дың жүр ген жо лын, орын ау ыс ты ру ын жә не
жыл дам ды ғын анық тау мүм кін емес (2су рет).
Кө лем і 1 м
3
ауада ша ма мен 2,4 · 10
25
мо ле ку ла
бар. Осы ған бай ла ныс ты де не ні құ рай тын бөл
шек тер дің қоз ға лы сын си пат тау үшін бас қа тео
рия жа сау қа жет ті лі гі ту ын да ды.
x
y
x
1
, y
1
x
3
, y
3
x
4
, y
4
x
5
, y
5
x
6
, y
6
x
7
, y
7
x
2
, y
2
0
1-сурет.
Шай ба ның қоз ға лыс траек то рия сы
2-сурет.
Мо ле ку ла ның қоз ға лыс траек то рия сы
7сы нып тың фи зи ка кур сын да
мо ле ку ла лар дың қоз ға лыс жыл дам
ды ғы арт қан да де не нің тем пе ра ту ра сы кө те рі ле ті нін
анық та ған быз. Осы
Достарыңызбен бөлісу: