Оқу-тәрбие процесінің ерекшеліктері туралы әдістемелік нұСҚау хат

93 
ІІІ 
Бағалаудың негізгі ерекшеліктері 
БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУ 
Бағалау нормативтік құқықтық актілерге және педагогтерге, ата-аналар 
мен білім алушыларға көмек ретінде әзірленген әдістемелік материалдарға 
сәйкес жүргізуі тиіс: 
– 2020 жылғы 28 тамыздағы енгізілген өзгерістерге сәйкес «Білім 
алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды 
аттестаттау өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 2008 жылғы 
18 наурыздағы № 125 бұйрығы; 
– «Білім алушылардың білімін бағалау өлшемшарттарын бекіту туралы» 
ҚР БҒМ 2016 жылғы 21 қаңтардағы № 52 бұйрығы; 
– Білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде орта мектеп үшін критериалды 
бағалау және құжаттау рәсімдері жөніндегі нұсқаулық; 
– Бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша 
нұсқаулық; 
– Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды 
бағалау бойынша нұсқаулық. Оқу-әдістемелік құрал; 
– Сыныптар, пәндер және тілдер бөлінісінде формативті бағалау бойынша 
тапсырмалар жинағы; 
– Сыныптар, пәндер және тілдер бөлінісінде жиынтық бағалау бойынша 
тапсырмалар жинағы; 
– Сыныптар, пәндер және тілдер бөлінісінде жиынтық бағалау бойынша 
әдістемелік ұсынымдар. 
Әдістемелік 
әзірлемелерді 
мына 
сайттардан 
табуға 
болады: 
www.uba.edu.kz
, 
www.smk.edu.kz
. 
 
Критериалды бағалаудың құрылымы 
Критериалды жүйенің негізгі компоненттері формативті (ФБ) және 
жиынтық бағалау (ЖБ) болып табылады. 
 
ФОРМАТИВТІ БАҒАЛАУ 
Формативті бағалау – критериалды бағалау жүйесінің негізгі элементі. 
Жиынтық бағалаудың нәтижесі де ФБ қалай ұйымдастырылғанына байланысты. 
ФБ білім алушылардың білімін меңгеру мен дағдыларын қалыптастырудың 
ағымдағы деңгейін анықтайды, білім алушыларға жаңа материалды зерделеу 
кезеңінде тапсырмаларды қаншалықты дұрыс орындайтынын және оқу 
мақсаттарына қол жеткізетінін түсінуге мүмкіндік береді. 
Бағалаудың бұл түрі педагогке білім алушының жеке жетістіктері мен 
оқудағы ілгерілеуі туралы толық көрініс алуға мүмкіндік береді, сондықтан 
жиынтық бағалау жүргізілгенге дейін оқу процесін уақтылы түзетуге және білім 
алушылардың біліміндегі олқылықтарды жоюға көмектеседі. 
ФБ білім алушылардың сабақта нақты тапсырмаларды немесе әрекеттерді 
орындауы кезінде үнемі кері байланыс беруге бағытталған. Әр сабақ білім 
алушылардың өздері түсіну деңгейінде оқыту мақсаттары мен оларға қол жеткізу 

94 
критерийлерін айтудан/көрсетуден басталуы керек. Білім алушы оқытудың 
мақсатын түсініп, оған қалай қол жеткізуге болатынын түсінуі керек. 
Күнделікті бағалау шеңберінде оқытудың пәндік нәтижелері, білім беру 
қажеттіліктері, білім алушылардың метапәндік, тұлғалық, коммуникативтік 
және әлеуметтік құзыреттері өлшенеді. Білім алушылардың метапәндік 
дағдыларын бағалаудағы ФБ рөлін бөлек атап өткен жөн. Білім алушыда 
тапсырмаларды орындауда проблемалар анықталған кезде, педагогке бұл 
қиындықтар пәндік немесе метапәндік дағдылармен байланысты ма (мысалы, 
нысандар арасындағы сәйкестікті анықтау, нысандарды топтарға бөлу, 
нысандарды белгілі бір белгілер бойынша жіктеу және т.б.). Білім алушылар 
тапсырманы жақсы білмегендіктен емес, тапсырманы орындау құралын меңгеру 
дағдыларының қалыптаспауына байланысты жеңе алмауы мүмкін. Мысалы, әр 
түрлі сөздер тізімінен етістіктерді іздеу тапсырмасын орындау кезінде білім 
алушы «етістік» терминінің мағынасын және оның белгілерін (пәндік дағды) 
білуі мүмкін, бірақ сонымен бірге белгілі бір критерий бойынша массивтен жеке 
элементтерді таңдау дағдысы нашар қалыптасуы мүмкін (метапәндік дағды). 
Критериалды бағалау осы мәселелерді анықтауға және пәндік мазмұнға ғана 
емес, сонымен қатар метапәндік компонентке де сүйене отырып, білім 
алушыларға тапсырмаларды таңдауға мүмкіндік береді. 
ФБ жүргізу процесі мынадай кезеңдерді қамтиды: 
- білім алушылардың белсенді қатысуымен ФБ жоспарлау және 
ұйымдастыру; 
- әртүрлі стратегияларды таңдау және қолдану; 
- білім алушылардың күшті және әлсіз жақтарын анықтау мақсатында 
олардың жұмыс нәтижелерін талдау және қосымша тиісті қолдау көрсету; 
- тиімді кері байланыс беру. 
Бағалаудағы формативті тәсіл білім алушылармен жеке де, жұптық, топтық 
және ұжымдық жұмыс форматында да қолданылатын өзара әрекеттесу 
әдістерінің әртүрлілігін білдіреді. Бағалау стратегиялары оқу іс-әрекетінің 
кезеңіне байланысты әр түрлі болуы мүмкін (білім алушылардың қажеттіліктерін 
анықтау, білім алушылардың дербестігі мен өзара іс-қимылын дамыту, түсіну 
мен метатануды тексеру, процесті бақылау және т.б.). 
Формативті бағалаудың ең көп таралған әдіс-тәсілдері: 
1. түсінудің қателігін тексеру (білім алушылар педагогтің әдейі берген 
типтік қате ұғымдармен немесе пайымдаулармен келісу/келіспеушілігін 
білдіреді, сондай-ақ өз көзқарастарын түсіндіреді) 
2. формативті сауалнама (тексеру формасы, ол бойынша білім алушылар 
педагогтің қосымша нақтылау сұрақтарына материал өткеннен немесе 
сабақта қандай да бір қызмет түрін аяқтағаннан кейін бірден жауап беруі 
тиіс) 
3. формативті тест (білім алушылар шағын топтарға бөлініп, тест 
сұрақтарын оны кейіннен өз бетінше толтыру үшін бірлесіп талқылайды) 
4. қорытындылауға арналған карточка индексі (білім алушылар 
карточкалардың екі жағын тапсырмалармен толтырады: бір жағында өткен 
материалдан негізгі идеяларды тізіп, қорытындылау, екінші жағында-өткен 

95 
материалдан не түсінбегенін көрсету және өз сұрақтарын тұжырымдау 
қажет);
5. «Бағдаршам» (білім алушылар материалды түсіну / түсінбеуін 
білдіретін бағдаршамның үш түсті карточкаларын көрсетеді) 
6. «Қол сигналдары» (білім алушылар материалды түсіну / түсінбеуі 
туралы қол сигналдарын көрсетеді: бас бармақ жоғары бағытталған - Мен 
түсінемін және түсіндіре аламын, бас бармақ бүйірге бағытталған - Мен әлі 
түсінбеймін, бас бармақ төмен-Мен толық сенімді емеспін); 
7. сөйлеу үлгілері (педагог білім алушыларға жауап құрылымын құруға 
көмектесетін сөз тіркестерін, кеңестер береді) 
8. шағын тест (ұсынылған жауаптардың / дұрыс немесе бұрыс 
жауаптардың / қысқа жазбаша жауаптардың ішінен жауап таңдау тесттері) 
9. викториналар 
10. миға шабуыл 
11. бір сөзбен/ бір сөйлеммен қорытындылау (білім алушылар үйренген 
материалды бір сөзбен немесе сөйлеммен қорытындылайды) 
12. жаңа материалдың игерілуін тексеруге арналған жаттығу (білім 
алушылар кестенің төрт терезесінің бірін таңдайды («түсіндіру», 
«қорытындылау», «бағалау», «болжау») және тиісті тапсырманы 
орындайды). 
ФБ процесінде педагогтерге білім алушылардың ерекшеліктеріне сәйкес 
интерактивті технологияларды қолдану, білім алушыларды мультимедиялық 
өнімдерді жасауға тарту маңызды, мысалы: презентация, кесте, сурет, 
диаграмма, сурет, клип, подкаст, есеп, күнделік, басқатырғыш, карта, коллаж, 
сауалнама, есеп, репортаж, әңгіме, ролик, эссе, салыстыру кестесі, шолу, сайт, 
тарату парағы, зерттеу және т.б. Формативті бағалауда мультимедиялық 
технологияларды қолдануға арналған қызметтер мен құралдардың мысалдары 6-
кестеде келтірілген. 
6-кесте. Формативті бағалауда мультимедиялық технологияларды 
қолдануға арналған қызметтер мен құралдардың мысалдары 

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: