- қан / - кен / - ған / - ген

287
3.     Ғылыми-зерттеу мекемелерінің жұмысы мен шаруалар тәжірибесі тығыз 
байланысты бол
ып
, тұмса жатқан байлықтардың талайы халық игілігіне  
қызмет етуге қосылды.
Есімше оралымды сөйлемдер
Есімшелі оралым – сөйлемдегі негізгі оқиға желісінің мазмұнын әртүрлі 
жақтан  айқындай  толықтыра  жұмсалатын  күрделенген  сөйлемнің  тәуелді 
бөлшегі. Есімше оралымның ең көп кездесетіні – мезгіл мәніндегілер. 
Еліміздің көрікті жерлері
ТУРИЗМ
-САБАҚ
2
БӨЛІМ
XI
Есімшелі оралымның 
байланысу тәсілдері
Септік жалғаулары
Көмекші (шылау) сөздер
мезгіл, шарт мәнінде 
мезгіл, себеп мәнінде 
-ған+да, 
-ған+мен (де)
-ған соң, 
-ғаннан кейін, 
-ғаннан бері
2015 жылмен салыстыр
ғанда
 
2016  жылы  елімізге  келген  ту-
ристердің саны 6%-ға артқан.
Қаншама  уақыттан  бері  
айтыл
ғанмен  де
  туристік 
инфра құ рылым қалыптаспады.
Қазақстан 
туризмін 
әлем дік  
деңгейге көтер
ген соң
 (көтергеннен 
кейін) танымал бола түсеміз.
Туризм 
туралы 
бағдарлама  
қабылдан
ғаннан  бері
  аймақты  
гүлдендіруге болатын еді.
- ып / - іп / - п

288
Емдеу мекемелері мен шипажайлар
 САЛАМАТТЫ ҚАЗАҚСТАН
-САБАҚ
2
БӨЛІМ
XII
Бағыныңқы компонент
Баcыңқы компонент
Мақсат мәннің 
берілу жолдары
мақсат
Не мақсатпен? Не үшін? Не етпек болып?
Мақсат мәнді сөйлемдер
Мақсат  бағыныңқылы  сабақтас 
құрмалас  сөйлем  құрамындағы 
бағыныңқы компонент басыңқыдағы ойдың мақсатын білдіреді.
                                                             
1. 
Ауыр  науқасқа  жедел  көмек  көрсетіл
мек  болып
,  қанына  тез  арада 
талдама жасалды.
2. 
Бірнеше жыл бойы аяғы сал болып қалған адамдарға ота жасама
у үшін
,
 
профессор Виктор Эджертон оларға 18 апта бойы бір аптада 45 минуттан үздіксіз 
жаттығулар жасатты.
                                                                
- у              үшін
- мақ / - мек
- бақ / - бек
- пақ / - пек
болып

289
3. 
Емделушілер  аяқтарын  тезірек  қозғалта  баста
сын  деп
,  олардың 
құйымшағы  мен  беліне  ерекше  электрлік  сигнал  беретін  электродтар 
орналастырылды
.   
бұйрық рай         деп

СӨЗДІК ҚОР
ІСКЕРЛІК
ТАНЫМАЛ
ДӘЙЕКСӨЗ
ЦИТАТА
УВАЖЕНИЕ
ҒАЖАЙЫП
МӘЛІМЕТ
ИЗ
ВЕСТНЫ
Й
ТҰЛҒА
ҚАУЫМ
ОБЩЕСТВО
фразеологизм
изобретение

291
І бөлім, бірінші сабақ
Сөйлеу мәдениеті
тіл байлығы – словарное богатство мүдірмей айту – свободно 
говорить
орақ ауыз, от тілді – остер на язык,  
в рот палец не клади
ыңғайластыру – приспосабливать
сөзі мірдің оғындай – попадающий 
не в бровь, а в глаз,  с острым языком
сәйкестендіру – приводить в 
соответствие, подгонять
көбік ауыз – болтун,  краснобай
тоғыстыру – сфокусировать
құлақ сарсыту – надоедать 
разговорами,  терзать слух
мүлтіксіз – без заминки, 
безукоризненно, беспрекословно
малтасын езу – бессмысленно 
повторять
сылтау – предлог, отговорка
шешіліп сөйлеу – говорить по 
душам,  говорить то, что наболело 
на душе
дәйексөз – цитата
ділмар – красноречивый, речистый ат шаптырым жер – несколько 
верст
суырып салма – импровизатор
жалығу – скучать, утомляться
әсерлі – воздействующий, 
впечатляющий, трогательный
дәлдік – конкретность, точность
бейнелі – образный
шұбар – пестрый
мінбер – трибуна
індет – недуг, болезнь, эпидемия 

жүктеу/скачать 10,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: