-кесте. Экономикаға берілген несиелер көлемі, млн. теңгемен

177

ішкі міндеттемелер бойынша 1,5% жəне басқа да міндеттемелер 

бойынша 2,5% болды.

ҚР-сы ақша-несие саясатының 2011-2013 жылдарға арналған 

негізгі бағыттары мұнайға деген əлемдік бағаның орташа жыл-

дық деңгейінің құбылып отыруымен байланысты жүргізіліп 

отырады. Сонымен қатар, бюджеттен төленетін зейнетақылар-

дың, жəрдемақылардың, жалақылардың жəне басқа да əлеумет-

тік төлемдердің 2011 жылы жоспарлы көтерілуі назарға алынды. 

Бұл көтерілу экономикадағы жиынтық сұранысқа сəйкес келе-

тін деңгейде жиынтық ұсынысты ұстап тұру тұрғысынан ҚР-

сы Үкіметінің жəне Ұлттық Банкінің тарапынан тиісті шаралар 

қолдануды талап етеді.

ҚР-сы Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатын жүргізуінің 

негізгі мақсаты – баға тұрақтылығы. Алайда, соған қарамастан, 

ақша массасын таргеттеу ұстанымдарына көшу арқылы пай-

ыз мөлшерлемелерінің тиімділігін ұзақ мерзімді басымдықтар 

тұрғысынан көтеру мақсатына қол жеткізуді де көздейді. Со-

нымен қатар, алдағы жылдары ақша-несие саясаты құралдары-

ның тиімділігін жетілдіру мен көтеру жəне қабылданған іс-

шара 

лардың ақша нарығының жай-күйіне ықпалын бұдан əрі 

күшейту бойынша əрекеттер жалғаса береді. Ақша-несие саяса-

ты қалыптасып отырған макроэкономикалық жағдайға бара-бар 

болады. Экономикадағы ақша ұсынысы экономиканың өсуі 

не 

сəйкес келетін деңгейде сақталады. Ақша-несие саясаты банк 

секторындағы өтімділікті икемді реттеу арқылы несиелік бел-

сенділікті қайта қалпына мəселелерін шешу үшін барлық жағ-

дайды жасайтын болады, сонымен қатар, бұл шаралардың 

тиім ділігі банк секторындағы құрылымдық қайта құруларға бай-

ланысты болып табылады.

Қорытынды

1. Нарықтық экономикасы дамыған елдердің қазіргі ақша-несие 

жүйесі келесі буындардан тұрады: 1) Орталық эмиссиялық банк; 

2) банктік сектор – коммерциялық, депозиттік, ипотекалық, ин-

вестициялық банктер жəне арнайы мамандандырылған банктік емес 

қаржы-несие мекемелері – сақтандыру компаниялары, зейнетақы кор-

лары; инвестициялық компаниялар жəне т.б.

12–533

178

2. Банк жүйесі экономикада уақытша бос ақша қаражаттарын шо-

ғырландыру; бос ақша қаражаттарын уақытша пайдалану үшін ұсыну; 

несиелік ақшаларды жасау; несиелік реттеу; ақша эмисиялау; бағалы 

қағаздарды шығару сияқты қызметтерді атқарады.

3. Ақша-несие саясаты ақша айналымы мен несие жүйесі сала-

сындағы мемлекеттік іс-шараларды жүзеге асырумен байланысты 

бірқатар жалпы экономикалық міндеттерді орындауға бағытталған 

макроэкономикалық саясатты білдіреді. Ақша-несие саясатының 

мақсаттары соңғы жəне аралық мақсаттар болып бөлінеді.

Соңғы мақсаттар: 1) экономикалық өсу; 2) толық жұмысбастылық; 

3) бағалардың тұрақтылығы; 4) тұрақты төлем балансы.

Аралық мақсаттар: 1) ақша массасы; 2) пайыздық қойылым; 

3) айыр бас бағамы.

Ақша-несие саясатының мақсаттарына тікелей жəне жанама деп 

бөлінетін нақты құралдар арқылы қол жеткізіледі.

Ақша-несие саясатының тікелей құралдары:

1) несиелеу лимиттері; 2) пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу.

Ақша-несие саясатының жанама құралдары:

1) міндетті резервтер нормасын өзгерту; 2) есептік мөлшерлемені 

өзгерту; 3) ашық нарықтағы операциялар.

4. Ақша-несие саясатының негізгі екі типі ажыратылады: ынта-

ландырушы жəне шектеуші. Ынталандырушы ақша-несие саясаты 

(несиелік экспансия) – бұл ақша ұсынысын арттыру жəне ақшаның 

бағасын (пайыз мөлшерлемесін) төмендету жолымен елдегі эконо-

микалық белсенділікті көтеру мақсатында жүргізілетін саясат. Шек-

теуші ақша-несие саясаты (несиелік рестрикция) – экономиканың 

инфляциялық өсуін тежеуге, ақша ұсынысының көлемін қысқартуға 

жəне ақшаның бағасын өсіруге бағытталған саясат.

5. Монетаризм бағытын жақтаушылар «ақша ережесі» бойынша 

ақша-несие саясатының жүргізілуін қалайды. Бұл саясаттың мақсаты – 

ақша ұсынысын қалыпты тұрақты деңгейінде ұстап тұру немесе ақша 

массасы өзгеруінің төменгі жəне жоғарғы шегін белгілеу.

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: