-сурет. Жердің айналу элипсоиды 1.4-сурет

29
қисықты ғы экватордан полюске жылжыған сайын біртіндеп 
азайатынын көрсетеді. Меридиан радиусының ең үлкен өзгеруі 
орта ендіктерде байқалып, ендіктің əрбір градусында шамамен 
1 шақырымға өзгеріп отырады. Меридианның радиусы М мери-
диандар доғасының ұзындығын есептеу жəне сол доға бойынша 
ендіктерді табу үшін қажет. 
Қисықтықтың орташа радиусы R элипсоидтың бетін 
сферараның бетіне көшіруге байланысты есептерді шығару үшін 
қажет. 1.3-кестеде элипсоид бетінің əр түрлі ендіктердегі радиус-
тары олардың өзгеру ауқымы берілген.
Картаны құру жəне пайдалану барысында параллельдер 
мен меридиандардың ұзындықтарын анықтауға тура келеді. 
Параллельдердің ұзындығын есептеу біршама қарапайым. 
Бойлықтары L
1 
жəне L
2
болатын екі нүктенің аралығындағы S
Р 
ұзындығы радиалды шамада алынған сол параллельдердің ради-
устары екі нүкте бойлықтарының айырмасы тең болса, төменде 
берілген формулалармен есептелінеді.
S
Р
=r(L
1 
- L
2
)
Меридиан-эллипс доғасын есептеу біршама күрделі. Ендіктері 
В
1
жəне В
2
болатын екі параллельдің арасындағы салыстырмалы 
қысқа доғалар төмендегі жолмен есептелінеді. 
В
m
=r(В
1 
- В
2
)/2
1.3 кесте.
Жер элипсоидының ендіктердегі ұзындығы
Ендік, В°
М, шақырым
N, шақырым
R, шақырым
0°
6 336
6 378
6 357
30°
6 351
6 384
6 368
60°
6 384
6 394
6 389
90°
6 400
6 400
6 400
∆
max
, шақырым
64
22
43
∆
max
, %
1
1/3
2/3
Бұл ендіктер бойынша меридиандар қисықтығының радиу-
стары М
1
, М
2
,
М
m
содан соң формулалардың бірімен (В ендіктің 
радиандағы) меридиандар доғасы S
m 
есептелінеді. 

30
S
m
≈
M
m
(В
2 
– В
1 
);
S
m
≈
 (M
1
-4М
m
+M
2 
) (В
1 
- В
2 
)/6 
45 шақырымға дейінгі доға ұзындығы үшін бірінші 
формуланың қателігі 1мм, ал 100 шақырым 3см, 1000 шақырым 
болғанда 30м құрайды. Екінші формула бойынша 500 шақырымға 
дейінгі доға 1-2см дейінгі қателікпен анықталады.

жүктеу/скачать 11,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: