Топографиялық картаның ауданын өлшеу. Топографиялық
картаның бөліктерінің ауданын анықтау ауданның пішіні мен
оның элементтерінің арасындағы геометриялық тəуелділікке
негізделеді. Ауданның масштабы сызықтық масштабтың ква-
дратына тең. Егер тік бұрыштың жақтары n рет кішірейсе,
бұл пішіннің ауданы n
2
рет кішірейеді.
1:10 000 масштабты карта үшін (1см=100 м) ауданның мас-
штабы (1см=10000 м
2
), егер 1см
2
1га тең болса, 1:1 000 000
масштабты картада 1см-100шақырым
2
тең болады. Картадан
ауданды өлшеу барысында кестетік жəне құралдық əдістерді
қолданады. Қандайда бір əдісті қолданып ауданын өлшейтін
аумақтың пішінін есептеудің деректерін алу жылдамдығына
байланысты.
Шекарасы түзу бұрышты болып келетін картаның бетіндегі
аумақтың ауданын өлшегенде, тиімді қарапайым геометриялық
пішіндерге (үшбұрыш, төртбұрыш, трапеция) бөліп, əрқайсы-
сының ауданын жеке есептеп шыққан сандарды бір-біріне
қосамыз [9.14-сурет].
Мысалы, 1:25 000 масштабты картадағы орманның ауда-
нын анық тау үшін алқаптық кескінін екі трапецияға, екі үш
бұрыш қа бө ліп əрқайсысын жеке есептеп
4
3
2
1
,
,
,
S S S S ауданын
бір-біріне қо са мыз. Трапецияның ауданын анықтау, өлшеу үшін
h b a S ⋅
+
=
2
, үш бұрыштың ауданын анықтау үшін
2
h A S ⋅
=
формуласын қолданамыз.
350 9.15-сурет. Картаның бетіндегі белгілі
бір аумақтың қисық шекараларын
түзетіп қарапайым геометриялық
пішіндерге бөлу арқыды нысанның
ауданын өлшеу
