Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 9.13 сурет. Штанген циркульдің көмегімен арақашықтықты өлшеу 9.14 сурет.
| 9.12-сурет
. Горизонталь аралық көлбеуліктің шкаласы Беру жүйесі арқылы дерек бағдар-сызыққа беріледі сағат тіліндегі шкаладағы сан арқылы картада қанша сантиметр жүріп өткені анықталады. Алынған қашықтықты атау масштабына көбейту арқылы арақашықтықтың нақты мəні есептелінеді. Кез келген өлшемде қателік кететінін ескеру қажет. Шығу тегіне қарай олар дұрыс өлшемеу салдарынан кеткен дөрекі қателіктер, өлшеу барысында приборлардан кететін жүйелі қателіктер, себебі белгісіз кездейсоқ қателіктер болып бөлінеді. Сондықтан қате- ліктерді болдырмау үшін өлшеудің ықтимал мəнін анықтау қа жет. Оған барлық өлшеудің орташа арифметикалық мəні жатады. ( ) , : ... 2 1 n a n a a a x n ∑ = + + + = мұндағы х өлшенген шаманың ықтимал мəні. n a a a ... , 2 1 – жүргізіл- ген жеке өлшеулердің нəтижелері. ∑ – өлшемдердің жиынтығы 348 n – өлшемдердің саны. Бірнеше рет қайталанып өлшенген өлшемдердің саны көп болған сайын ықтимал өлшемнің мəні өлшемнің нақты шамасы А жақын болады. Егер А мəні белгілі болса а өлшемі мен екі арадағы шама өлшемнің нақты қателігі a A − = Δ анықтауға мүмкіндік береді. Қандай да бір өлшемнің нақты өлшем А мəніне қатынасын салыстырмалы қателік деп атайды. A Δ ол қалыпты бөлшек арқылы беріледі [9.13 жəне 9.14-суреттер]. 9.13 сурет. Штанген циркульдің көмегімен арақашықтықты өлшеу 9.14 сурет. Картадағы қисық сызықтарды өлшейтін курвиметр Оның алымында өлшенген шамадағы қателіктің үлесі беріледі. Δ = Δ : 1 A A мысалы, қисық сызықтарды курвиметрмен өлшеу барысында кететін қателіктердің үлесі 1-2% құрайтындықтан, өлшенген арақашықтықтың 1 1 50 100 − бөлігі деп беріледі. Осыған орай ұзындығы 10 сантиметрді құрайтын сызықты өлшегенде, са 349 лыстырмалы қателік 1-2 мм болуы мүмкін. Бұл шамалар əртүрлі масштабта да өлшенген сызықтарда əртүрлі қателікті көрсетеді. Атап айтсақ 1:10000 масштабты картада 2 мм құраса, 1:100 0000 масштабты картада 200 метрді құрайды. Осыған орай өл шемнің нақты нəтижесін тек ірі масштабты карталардан алу- ға болады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|