Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
- Бұл бет үшін навигация:
- 10.35 сурет.
| 412
10.33 сурет . Теодолиттің тік білігі (А). Тік біліктеггі нөлдің орыны (Б) Бастапқы нүктеде орнатылатын кипригельдің жəне теодолиттің көмегімен екі нүктенің өзара биіктігін анықтау нүктелердің арақашықтығын оптикалық арақашықтық өлшегі- шпен өлшеумен жəне тік шеңбер арқылы бұрыштың көлбеулігі α ШО, ШС жағдайында өлшеумен аяқталады. Одан ары А жəне В нүктелерінің өзара биіктігі h арнайы кестенің көмегімен анықталады. Ландшафттық, геологиялық, басқа да далалық экспедициялық зерттеу жұмыстары кезінде жоғары дəлдікті талап етпейтін жағдайда нүктелердің өзара биіктігі мен көлбеулігі эклиметрдің көмегімен өлшенеді [10.33 сурет]. Эклиметрмен көлбеулікті анықтау барысында арақашықтық өлшегіш таспамен немесе жұп адыммен өлшенеді. Брандистің эклиметрі диоптры бар (2,3) көру түтігінен (1), білікті (4) бойлай айналатын көру түтігіне бекітілген ай- налу шеңберінен (5), ұратын біршама кең таралған прототипті прибор болып табылады. Шеңбердің дөңгелегінің нөлдік көрсеткішінің екі жағында да (7) штрихтармен бөлінген градустық бөліктер бар. Жерге бағытталған ауырлық күшінің (6) болуы нөлдік көрсеткіші бар штрихты əрқашан көлденең түзу жағдайда болуын қамтамасыз етеді. Көру түтігінің көлденең түзу жағдайында прозер (8) арқылы өлшем алу 0-ге тең болады. Ол көлбеу болғанда бұрыштың көлбеулігінің гра- дусы көрсетіледі. Бұрыштың көлбеулігінің көрсеткішінің кестесі бар шеңбер эклиметрдің қорабында бекітілген [10.34 сурет]. 413 10.34 сурет. Брандис эклиметрі. Жұмыс жағдайындағы эклиметр Жергілікті жердегі D көлденең прокциясындағы АВ сызығының көлбеулігі α мен өлшеу жүргізілетін А нүктесінен В нүктесінің биіктігін анықтау үшін В нүктесіне өлшегіш тақтай ша орна- тып, А нүктесінен түсірушінің көзінің деңгейінде В нүкте сіндегі өлшегіш тақтайға нысаналайды. Эклиметрдің шеңберінен екі нүктенің арасындағы бұрыштың көлбеулігін 0,5º дейінгі дəлдікпен өлшейді. АВ=S арақашықтығын өлшегіш таспаның не месе жұп адыммен өлшейді [10.35-сурет]. Катеті – көлденең про ек ция жəне нүктелердің бір-бірінен өзара биіктігі, ал гипотену за сы А жəне В нүктелерінің арақашықтығы болып сана латын үш бұ рыш тан h= Ssin α жəне D=cos α табамыз. Бұл өлшемдерді эклиметрдің шеңберіндегі кестеден ала мыз. 10.35 сурет. Мектеп эклиметрі Мектеп эклиметрі білігінен еркін айналатын көрсеткіштің екі жағындада 0ºден 90º бөлінген биіктігі оқушының көзінің 414 деңгейіне сəйкес келетін ағаш тақтайшаға бекітілген транспортир болып табылады. Білігінде жерге бағытталған ауыр салмақты, транспортирге екі нысаналайтын тесік диоптры (алидасы) бар планка бекітілген. Беткейдің көлбеулігін өлшегенде транспортир көлденең түзу жағдайын өзгертіп, аурлық салмағының жібіне қарсы бағытта көлбеуліктің өлшемін алады. Екі нүктенің өзара биіктігін анықтау барысында нысаналау сəулесі арқылы бұл прибор қарапайым нивелир қызметін де атқарады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|