Жалпы интерналдылық бағанасы

1. 
   Жалпы интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана
   

2. 
   Жетістіктер бөліміндегі интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана бойынша жоғары көрсеткіштер эмоциялы жағымды оқиғалар мен жағдайларды субъективті бақылаудың жоғары деңгейіне сəйкес келеді. Ондай адамдар өмірлерінде қол жеткізгендердің барлығына өз күштерімен жеткендеріне жəне болашақта көп нəрселерге жете алатындарына сенімді болады. Жетістіктер бөліміндегі интерналдылық бағанасы бойынша төмен көрсеткіштер адамның өз жетістіктерін тағдырға немесе басқа адамдардың көмегіне байланысты деп есептейді.
   
3. 
   Сəтсіздіктер бөліміндегі интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана бойынша жоғары көрсеткіш жағымсыз оқиғалар мен жағдайларға қатысты субъективті қадағалаудың жоғары сезімін айғақтайды. Ондай адамдар əртүрлі келеңсіздіктер мен қайғыларға өздерін кінəлауға бейім болады. Сəтсіздіктер бөліміндегіинтерналдылықбағанасыбойыншатөменкөрсеткіштер сыналушының сол тектес жағдайларға жауапкершілікті басқа адамдарға таңуға немесе оларды жол болмаудың нəтижесі деп есептеуге бейімділігін дəлелдейді.
   
4. 
   Отбасылық қатынастар бөліміндегі интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана бойынша жоғары көрсеткіштер
   

5. 
   Өнімді қатынастар бөліміндегі интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана бойынша жоғары көрсеткіш адамның өз əрекеттерін ұжымда қалыптасқан қатынастарда өзінің жоғарылауында дербес өнімді іс-əрекетін ұйымдастырудың маңызды факторы деп есептейтінін көрсетеді. Өнімді қатынастар бөліміндегі интерналдылық бағанасы төмен көрсеткіштер сыналуышынң сыртқы жағдайларға – басшылыққа, қызметтестеріне, жолы болу-болмауына неғұрлым жоғары мəн беретінін білдіреді.
   
6. 
   Денсаулық пен сырқаттануға қатысты интерналдылық бағанасы. Аталмыш бағана бойынша жоғары көрсеткіштер сыналушының өз денсаулығына өзінің жауапты екендігін сезінетінін білдіреді. Егер ол ауырған болса, оған өзін кінəлайды əрі сауығуы өз əрекеттеріне байланысты деп есептейді. Денсаулық пен сырқаттануға қатысты интерналдылық бағанасы бойынша төмен көрсеткіштер адамның сырқаттануы жағдайға байланысты деп, өзгелердің көмегімен сауығамын деп есептейді.
   

16-ҚОСЫМША

Он бесте тартып міндім аттың жалын, Сол кезде айтқан сөзім от пен жалын. Бүркіттей тасқа түскен талап етіп, Сонымен біраз жүрдім ұзын сарын.

Құрдым мен он сегізде жігіт салтын, Байқамай еш нəрсенің алды-артын. Басым бұлбұл, аяғым дүлдүл болды,

Жиырмаға келген соң, Жын қуалап ақтадым. Жиырма беске келген соң, Жақсыларды жақтадым. Отыз жасқа келген соң, Əр ісін сүйіп мақтадым.

Алпыс жас – бұл бір өткен өмір сəні, Алпыста бойда қуат тұрмас бəрі.

Бұл алпыс əуел келіп бастан алар, Ағартып, басындағы шаштан алар. Жұлын, жота, сегізкөз, жамбас, тізе, Онан қалды төмен жақ – астан алар.

Қартайсаң, нұрлы жүзден шырай кетер, Бойдағы жастық қуат бəрі бітер.

Алпыс жас аяғыңа тұсау салар, Мезгілсіз жүру-тұру бəрі қалар. Болады андығаның оттың басы, Болмаса үйден аттап жерің барар.

Кəрілік жарасады сəніменен, Оның сəні келеді малыменен. Жолдасы арқа жылытар, аяқ сипар, Жұмсақ төсек, тəтті ас барыменен.

Жақсы екен кəрілік шіркін жүр демесе, Ішіп-же де, жата бер, тұр демесе.

Кəрілік елден бұрын түсіңді алар, Арпа шайнап, ас ішер тісіңді алар. Өлмеймін деп дүние үшін өнер қылған Ойыңнан түк қалдырмай, есінді алар.

Онан кейін кəрілік көзіңді алар, Құлақ кетіп, аузыңнан сөзіңді алар. Белден медет, тізеден қуат кетіп, Ең соңыңда аңқайтып өзіңді алар.

Сегізде бала болып ойнап едім, Тоғызда тайлы суға бойлап едім. Он бес пен он алтының арасында Желкемнен аларын да ойлап едім.

Жиырмада құрып өттім жігіт салтын, Ойламай еш нəрсенің алды-артын.

Отызда ор қояндай арыстадым, Болса да қайдан дүбір қалыспадым. Бүркіттей тасқа қонған талап етіп, Алдында хан, қараның қарыштадым.

Қырық та бір жас екен – қырдан астым, Көңілді тасып жүрген əрең бастым.

Елу де бір жас екен есептеулі, Есептеп, елдің жөнін білсек дейді. Кешегі жиырма бес жас қайтып келіп, Көңілім бұрынғыдай жүрсек дейді.

Алпыста аш бөрідей заман болар, Қартайсаң, ақылың да шабан болар. Жетпісте жер таянбай тұра алмайсың, Дауасыз бұл кəрілікке не амал болар.

Сексенде тұяғыңды серіппейсің,

Келеді тоқсан тоғыз, Тағы да жүз...

***

Қасыр-құсыр шайнайтын қайран тісім, Tic кеткен соң, кетті ғой менің күшім. Кесек-кесек ет турап, өзі жейді
Жаны ашиды деп сенген жақын кісім.

Кəрілік шіркін келеді-ау кезіменен, Келін жаман қарайды көзіменен.

***
Он бестегі жасым-ай Жарға ойнаған лақтай. Жиырмадағы жасым-ай

***

Бір жаста, екі жаста бесіктемін,
Бес жаста Тəңірі берген несіптемін, Алты жаста қайыңның тозындаймын Жеті жаста ойпаң жер бозындаймын, Он жасымда сүт емген қозыдаймын, Он бесте жарға ойнаған лақтаймын, Бой түзеп жиырмада сылақтаймын, Отызда ағып жатқан бұлақтаймын, Қырқымда қынаптағы қылыштаймын, Елуде əр жұмысты жұмыстаймын, Алпыс жаста тай жеген бөрідеймін, Жетпіс жаста илеген терідеймін, Жетпістен сексен жасқа келген шақта Артымнан кейін кеттім кері деймін, Тоқсан жасқа келгенде қор болғаным Отқа салған мұңайып, бор болғаным. Тоқтыға асылғанда əлім келмей, Баланың баласына қор болғаным.
Елу – ердің жасы екен,
Алпыс – бір сұмдықтың басы екен. Жетпіс келді төтелеп,
Кəрілікті жетелеп. Сексен келді бүйірден, Қалдырып кетті үйірден.
Тоқсан, сен тамам жастың зоры екенсің, Сүйегің қартайған соң бор екенсің.
Тоқтының баласына əлің келмей, Баланың баласына қор екенсің.

***
Жиырма бес –кəмелетке келген жасым, Қырықта қынсыз қылыш болған басым. Елуде екі көзің елең етер,