Оқулық Алматы, 020 ӘӨЖ 811 кбк 81. Е 79
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Pdf көрінісі
|
Есеналиева Ж. САЛЫСТЫРМАЛЫ ТЫЛ БЫЛЫМЫ 2021 от 7 апреля
- Бұл бет үшін навигация:
- Фонологиялық оппозиция
- Iшкi флексия
| Флектив тiлдер
– Тiлдердiң флектив тuпiмен барабар. Морфологиялық (тиnологиялық) тоnтастыру). Фонема – төмeнгi белгi лерiмен айқындалатын негiзгi Тiл единицаларының бiрi: 1. Тiлдiк ең аз мөлшердегi мағыналық жiгiн ажырату единицасы; 2) Koнретті Варианттардың (Фондардың, Аллофондардың) аб стракты Инварианты; З) Жеткiзу өpeciнiң (Л. Ельмслев бойынша) айшығы; 4) Дифференциалды белгiлердiң жиынтығы (топтамасы); 5) Фонологuялық оnnозицияның ең аз мөлшердегі мүшесi және т. б. Ф. Мәтінде танымдық (перцептивті), айрымдык (мағына жiгiн ажыратушылық, сигнификативтi). кейбір жағдаларда шектеулiк (дeлимитативтi) қызмет атқарады. Ф. сипаттау үшiн Тiл жүйесiнде Н. С. Трубецкой. Ұсынған Опnозиция теория- сы, сонымен қатар Гиnерфонема, Архифонема ұғымдары қолданылады. Фонология – Тiлдің дыбыстық құрылымын, оның құрылымдық және функцио налдық заңдылықтарын зерттейтін Тiл бiлiмiнің саласы. Ф. Алардың айырымдық, шектеушiлiк және куль минативтiк функцияларды атқаруы кезiнде маңызды болып табылатын тiлдiң дыбыстық элементтерiнiң айырмашылықтары мен бiрiздiлiктepiн зерттейдi. Талдау деңгейлерi не (ceгмeнтiк және суперсегмент тік) сәйкес зерттелетiн дыбыстық единицалар әртүрлi болады: Фоне малар, Силла6емалар және т. б. Ф. единицалары Мәтiн жүйесінде қолданылуына қарай фонологиялық Парадигматика және фонологиялық Синтагматика болып бөлiнедi. Фонологиялық парадигматика туралы түсiнiктiң негiзi - Фонологиялық оппозиция болса, фонологиялық син тагматиканiкi – позиция. – 184 – Салғастырмалы тіл білімі Фонологиялық оппозиция – семиологиялық қызмет атқаратын екі (немесе бірнеше) біртектес Тіл единицаларының айырым белгілері. Мыс., Ф.о.: ор.т. дом – лом; қаз.т. бас – жас. Ф.о. теориясын жасаушы Н.С. Трубецкой және басқа ғалымдар Ф.о. терминің функционалды (мәнді) единицалармен қатар фунционалды емес (мәнсіз) единицаларға қатысты қолданды. Н.С. Трубецкой алғаш рет оппозиция типтерін жүйеледі және оларды үш принципте топтастырды: а) аталмыш оппозицияның бүкіл оппозиция жүйесіне қатысты; б) оппозиция мүшелері арасындағы қатынастар бойынша; в) мағына ажырату мүмкіндіктерінің көлеміне қарай. Фузия - көпмағыналы әрқилы Аффикстермен езгерiлетiн Тубiрдiң тырыз морфологиялық турғыдан бi piryi нәтижесiнде Морфемалар ара сындары шекараның жофйылуы. Тер миндi 1921 ж. Э. Сепир енгiзген. Мыс., ор. т. уйти, вынуть, снять. Ф. Агглютинацияға қapaмa-қаpcы, Флективті тiлдерге тән қасиет. Iшкi флексия - сөздердiң тұлғаларын ажырататын дауыстылардың алма суы: ағыл. т. mouse «тышқан» - mice «тышқандар», нем. т. siпgeп «ән са лу» - saпg «ән салушы», ар. т. аliм «ғалым» - ulaмa «ғалымдар». Mұн дай дауыстылардың алмасуы шарт ты емес және сөз түрлендiрушi жә не сөзжасамдық мaғынаны бiлдiре отырып грамматикалық сипатқа ие. І. ф. ұғымы сыртқы Флексия ұғы мына қарсы - сөздiң. морфемдiк құ- рылымының дербес шартты компонeнтi ретiнде пайда болды. |