№ 1.20 Морзе ѕліппесін ќолдана отырып, келесі сљздерді кодтањыз: ИНФОРМАТИКА,  ХАБАР, АЛГОРИТМ

15

№1.25

1.6 суреттегі кестені пайдаланып келесі мѕтінді кодтањыз:

151211471338015212140538.

№ 1.26

Љзіњіз кодтау кестесін ойлап тауып, соныњ кљмегімен џйіњіздіњ ме-

кен-жайын жазыњыз.

№1.27

“Алмастыру  шифры”.  Алфавиттіњ  ѕрбір  ѕрпі  кодтау  кестесініњ

љзіне сѕйкес  баѓанасында тђрѓан   сандармен ауыстырыла алады.

1.7  сурет

Тљмендегі кестеніњ кљмегімен ќандай хабар кодталѓанын аныќта-

њыз:

№1.28

1.7 суреттегі кодтау кестесін пайдаланып љзіњіздіњ аты-жљніњізді

кодтањыз.

№1.29

“Цезарь шифры”: Бђл шифр бойынша берілген бастапќы мѕтінніњ

ѕрбір ѕрпі алфавиттегі љзінен кейінгі џшінші ѕріпке ауыстырылады.

Ѕріптер шењбер бойымен жазылѓан деп саналады. Осы шифрді ќолда-

нып, АЌПАРАТ, КОМПЬЮТЕР, АДАМ сљздерін кодтањыз.

А 

Б 

В 

Г 

Д 

Е 

Ж 

З 

И 

К 

Л 

М 

21 37 14 22 01 24 62 73 46 23 12 08 

40 26 63 47 31 83 88 30 02 91 72 32 

10 03 71 82 15 70 11 55 90 69 38 61 

Н 

О 

П 

Р 

С 

Т 

У 

Ф 

Х 

Ц 

С 

Т 

27 53 35 04 20 13 53 25 75 43 20 13 

77 68 60 44 52 39 07 49 33 85 52 39 

54 09 84 45 89 67 93 76 18 51 89 67 

У 

Ф 

Х 

Ц 

Ч 

Ш 

Щ 

Ъ 

Ы 

Ь 

Э 

Ю 

Я 

53 25 75 43 19 29 06 65 74 48 36  28  16 

07 49 33 85 58 80 50 34 17 56 78  64  41 

93 76 18 51 87 66 81 92 42 79 86  05  57 

16 55 54 10 69 09 61 89 29 90 49 

41 55 77 10 23 68 08 20 66 90 76 

57 30 27 10 91 68 32 20 80 02 49 

16

№1.30

“ВНТВУВЏ” сљзі Цезарь шифрымен кодталѓан. Осы сљзді табы-

њыз.

№1.31

“Виженер  шифры”.  Бђл  љзіндік  ерекшілігі  бар  Цезарь  шифры-

ныњ бір тџрі. Ерекшелігі – жылжу ќадамыныњ ауысуында. Ќадамныњ

џлкендігі кілтті сљзбен беріледі. Мысалы, “Ваза” кілтті сљзі бойынша

жылжу  ќадамдары  3,  1, 9, 1, 3, 1, 9, 1  болуы  тиіс.  Кілт  сљз  ретінде

“Вагон” сљзін ќолданып, мына сљздерді кодтањыз: АЛГОРИТМ, ЕРЕ-

ЖЕЛЕР, АЌПАРАТ.

№1.32

“НССРХПЛГХСА” сљзі “Ваза” кілт сљзініњ негізінде “Виженер”

шифрімен кодталѓан. Бастапќы сљзді аныќтањыз.

№1.33

“Орын ауыстыру шифры”. Бђл шифр бойынша сљздегі ѕріптер

белгілі  бір  зањдылыќќа  сѕйкес  орын  ауыстырады.  Берілген  сљздерді

аныќтап, ауыстыру ережесін табыњыз: ЛБКО, ЕРАВШН, УМЫЗАК,

АШНРРИ, РКДЕТИ.

№1.34

“Орын ауыстыру” шифрын ќолданып, тљмендегі сљздерді шифрла-

њыз: АЌПАРАТ, АЛГОРИТМ, ЕРЕЖЕ.

№1.35

Љзіњіз бір “Орын ауыстыру” шифрын ойлап тауып, љз аты-жљніњізді

шифрлањыз.

№1.37

Кодтау ережесі: ѕрбір дауысты дыбыстан соњ А ѕрпі, ал ѕрбір

дауыссыз дыбыстањ соњ Т ѕрпі жазылады. Мына сљздерді аныќтањыз:

иантфтоартмтаатиактаа,  птртиантттеарт.

№1.38

Шифрлеу ережесін тауып, берілген сљздерді аныќтањыз: ткафетра,

ткнитсни,  тицартна,  ланигиро.

17

№ 1.39

№1.38  есептіњ ережесін пайдаланып мына сљзді кодтањыз:

Информатика – аќпаратты  алу,  саќтау,  тасымалдау тѕсілдері

туралы  ѓылым

№1.40

Хабарларды  дѕлме-дѕл  жеткізу  џшін  жѕне  шу  болдырмау  маќса-

тында ѕр символды екі ќабатты жџйе арќылы беру принципі ќолданы-

лады.  Аќпарат  жіберу  кезіндегі  техника  ќђралыныњ  істен  шыѓуына

байланысты келесі символдыќ жџйе ќабылданды:

“пррраоссптоо”.

Ќандай хабарлама берілді?

1.4. Аќпаратты љлшеу

Мањызды тѕсіл (Содержательный подход). Хабарламада беріл-

ген аќпарат љлшемі хабарламаныњ ќабылдаушы адамныњ алѓан білімініњ

кљлеміне байланысты аныќталады. Аќпараттыњ адамѓа тигізетін пайда-

сы хабарламадаѓы мѕліметтердіњ мањыздылыѓына, тџсініктілігіне жѕне

жањалыѓына байланысты. Аќпараттыњ мазмђнына ќарай   пайдалы,

керек  емес,  мањызды,  зиянды  аќпарат  деп  баѓаланады.  Алынѓан

аќпаратты ѕр адам ѕр тџрлі баѓалайды.

Аќпарат саныныњ љлшем бірлігі  бит деп аталады. Адам білімініњ

аныќталмаѓан тђсын хабар оѓан 1 бит аќпарат ѕкеледі.

Айталыќ, берілген хабарда тењ ыќтималдылыќты N оќиѓаныњ бірініњ

орындалѓаны туралы мѕлімет берілсін.

Бђл хабарда берілген Х бит аќпарат кљлемі мен N саны тљмендегі

формуламен байланысады:

2

х 

= N

Берілген формула белгісіз х-ке ќатысты кљрсеткіштік тењдік бола-

ды. Бђл тењдіктіњ шешімініњ

x = log

2

N

екендігі  белгілі.  Егер N  екініњ  бџтін  дѕрежесіне (2, 4, 8, 16-ѓа)  тењ

болса, мђндай тењдікті “оймен” шыѓаруѓа болады. Кері жаѓдайда аќпа-

18

рат саны бџтін шама болмай, есеп шыѓару џшін логарифмдер кестесі

ќолданылады.

1 мысал: Тиынды аспанѓа лаќтырѓандаѓы нѕтиже хабары 1 бит аќпа-

рат береді, себебі нѕтиженіњ мџмкін нђсќаларыныњ саны 2 (“орел” не-

месе “решка”). Нђсќалардыњ екеуі де тењ ыќтималдылыќты.

 Жауабы мына тењдікті шешуден шыѓады:

2

x

 = 2, бђдан х = 1 бит.

Ќорытынды: Кез келген жаѓдайда бір оќиѓадаѓы тењ ыќтималды-

лыќты екі нђсќаныњ бірі туралы хабар 1 бит аќпарат береді.

2 мысал: Лотерея ойнайтын барабанда 32 шар бар. Бірінші шыќ-

ќан номер туралы (мысалы, 15-і номер шыќты дейік) хабар ќанша аќпа-

рат ѕкеледі?

32  шардыњ  кез  келгенініњ  шыѓу  ыќтималдылыѓы  бірдей  болѓан-

дыќтан, бір нљмірдіњ шыѓуы туралы аќпарат саны тљмендегі тењдікпен

кљрсетіледі.

2

Х

=32.

Біраќ 32=2

5

. Сондыќтан,  х=5 бит. Жауаптыњ шыќќан нљмірге бай-

ланысты емес екендігі кљрініп тђр.

3 мысал: Сџйек ойынында алты ќырлы текше (куб) ќолданылады.

Кубты  ѕр лаќтырѓанда ойыншы ќанша бит  аќпарат алады?  Лаќты-

рылѓан  кубтыњ ѕр ќырыныњ тџсуі тењ ыќтималды. Сондыќтан, бір лаќ-

тырѓанда алынатын аќпарат саны тљмендегі тењдікпен кљрсетіледі: 2

х

 = 6.

Шешімі: х = log

2

 6, бђдан х =2,585 бит.

№1.41

Тљмендегі мѕліметтердіњ ќайсысы сізге аќпарат береді?

- Тыныќ мђхиттыњ алањы – 179 млн. шаршы км.

- Мѕскеу – Ресейдіњ астанасы.

- Кеше кџні бойы жањбыр жауды.

- Ертењ кџн ашыќ болады.

- Біртекті вектор љрісініњ дивергенциясы нљлге тењ.

- Dog – ит (аѓылшынша).

- Ro do, may sі, lot do may.

- 2 

× 

2 = 4.

ЕСЕПТЕР

?

19

№1.42

Келесі  хабарламаларѓа  “мањызды”, “керекті”, “зиянды”,  “еш

маѓынасыз” деген баѓа беріњіз.

- Ќазір жањбыр жауып тђр.

- Информатикадан факультативтік сабаќтар ѕр сейсенбі кџні болады.

- ІВМ – аѓылшын сљздерініњ бірінші ѕріптері аудармасы “Халыќара-

лыќ бизнеске арналѓан машиналар”.

- Ертењ химиядан баќылау жђмысы болады.

- Ата-аналар “екілік” туралы біліп ќоймас џшін, кџнделіктіњ пара-

ѓын жыртып алу керек.

- Мђз – судыњ ќатты тџрі.

- Ғарышќа ђшќан бірінші адам – Юрий Гагарин.

- Жедел жѕрдемініњ телефон нљмірі – 02.

№1.43

“Сіз келесі аялдамадан тџсесіз бе?” – деп автобустаѓы адамнан сђрал-

ды. Ол, - “жоќ” – деп, жауап берді.

Адамныњ осы жауабы ќанша аќпарат беріп тђр?

№1.44

Білімніњ аныќталмаѓандыѓын тљрт есе кемітетін хабардыњ аќпарат-

тыќ кљлемі ќанша?

№1.45

Сіз баѓдаршамѓа жаќындаѓанда сары тџсі жанып тђрды, сосын  жасыл

тџсі жанды. Ќандай кљлемдегі аќпарат алынады?

№1.46

Сіз баѓдаршамѓа жеткенде ќызыл тџсі жанды, содан соњ сары тџсі

жанды. Бђл жаѓдайда ќанша аќпарат алдыњыз?

№1.47

Бір  топ  оќушы  жџзуге  арналѓан  тљрт  жолы  бар  бассейнге  келді.

Жаттыќтырушы оќушыларѓа џшінші нљмірлі жолмен жџзетіндіктері

туралы хабарлады.

Бђл хабардан оќушылар ќанша аќпарат алды?

№1.48

Себетте тџрлі-тџсті 8 шар бар. Себеттен ќызыл шар алынѓаны тура-

лы хабар ќанша аќпарат береді?

20

№1.49

“Ќарсы алыњыздар, вагон №7” деген телеграмма алынды. Пойыз-

дыњ 16 вагоны бар екені белгілі болса, ќанша аќпарат алынады?

№1.50

Мектеп кітапханасында 16 стеллаж бар. Ѕр стеллажда 8 сљре бар.

Петяѓа кітапханашы оѓан керек кітабыныњ бесінші стеллажда жоѓары-

дан санаѓанда 3-і сљреде екендігін хабарлады.

Кітапханашы Петяѓа ќанша мљлшерде аќпарат берді?

№1.51

Бџтін санды (диапазоны 1 ден n-ге дейін) табу кезінде 7 бит аќпарат

алынды. n неге тењ?

№1.52

Диапазондаѓы бџтін санды табуда 6 бит аќпарат алынды. Бђл диапа-

зонда ќанша сан бар?

№1.53

Сіздіњ досыњыздыњ  10 ќабатта тђратындыѓы туралы хабар 4 бит

аќпарат береді. Бђл џйде ќанша ќабат бар?

№1.54

Жанар екінші подъезде тђратындыѓы туралы хабар 3 бит аќпарат

береді. Бђл џйде ќанша подъезд бар?

№1.55

Ќорапта 7 тџрлі ќарындаш бар. Ќораптан ќызыл ќарындаштыњ  алыну

хабары ќанша аќпарат береді?

№1.56

“Кездесу ќыркџйек айына белгіленді” деген хабарда ќанша аќпарат

бар?

№1.57

“Кездесу айдыњ 15-інде болады” деген хабар ќанша аќпарат береді?

№1.58

Кездесу ќазанныњ 23-де саѓат 15.00-де болады деген хабардаѓы аќпа-

рат саны ќанша?

21

Аќпаратты љлшеудіњ алфавиттік тѕсілі мѕтіндегі аќпарат санын

аныќтауѓа мџмкіндік береді. Алфавиттік тѕсіл объективті болып сана-

лады, яѓни ол адамѓа (субъектіге) байланысты емес.

Мѕтінді жазуда ќолданылатын символдар жиынтыѓы алфавит деп

аталады.

Алфавиттегі символдардыњ толыќ саны алфавиттіњ љлшемі деп ата-

лады. Егер алфавиттегі символдардыњ барлыѓы бірдей жиілікпен кез-

дессе, ѕр символ ѕкелетін аќпараттыњ саны тљмендегі формуламен есеп-

теледі:

і = log

2

n,

бђл жерде n – алфавиттіњ љлшемі. Сондыќтан, екі символдыќ алфа-

витте ѕр символдыњ 1 бит салмаѓы бар (log

2

2 = 1); тљрт символдыќ

алфавитте ѕр тањбаныњ салмаѓы 2 бит аќпарат (log

2

4 = 2); сегіз символ-

дыќ алфавитте – 3 бит (log

2

8 = 3).

256 љлшемді алфавиттегі бір символ мѕтінде 8 бит аќпарат береді.

Аќпараттыњ мђндай саны байт деп аталады. 256 символды алфавит

компьютерде мѕтін жазу џшін пайдаланылады.

1 байт =8 бит.

Егер толыќ мѕтін К символдардан тђрса, алфавиттік тѕсіл бойынша

мђндаѓы аќпарат љлшемі:

І = k 

×     

і

Мђндаѓы і- пайдаланылѓан алфавиттегі бір символдыњ салмаѓы.

Аќпарат љлшемдерініњ тџрлері:

1 Кбайт (килобайт) = 2

10

 байт = 1024 байт

1 Мбайт (мегабайт) = 2

10

 Кбайт = 1024 Кбайт

1 Гбайт (гигабайт) = 2

10

 Мбайт = 1024 Мбайт.

4 мысал: Компьютер кљмегімен терілген 150 беттік кітаптыњ, ѕр

бетінде – 40 жол, ѕр жолында – 60 символ бар. Кітаптаѓы аќпараттыњ

кљлемі ќандай?

Шешімі:  Компьютерлік  алфавиттіњ  љлшемі 256. Бір  символдыњ

салмаѓы 1 байт аќпарат берсе, бір параќ 40

×

60 = 2400 байт аќпарат

береді. Кітаптаѓы аќпарат кљлемі (ѕр тџрлі љлшемде):

2400 

× 

150 = 360000 байт

360000/1024 = 351,5625 Кбайт.

351,5625/1024 = 0,34332275 Мбайт.

22

1.5.  Мѕтіндік  аќпараттарды  кодтау

Ќђжаттарды,  баѓдарлама  мѕтіндерін  компьютерге  енгізген  кезде

енгізіліп жатќан символдар (ѕріптер, цифрлар, белгілер) сегіз нљл жѕне

бірліктерден тђратын белгілі бір комбинациялар арќылы кодталады жѕне

керісінше,  адам  оќу  џшін  (мониторѓа,  принтерге)  шыѓарѓанда  сим-

волдыњ коды бойынша бейне ќђралады.

Мѕтіндік аќпаратты екілік кодќа љткізгенде ѕр бір символѓа белгілі

бір нљлдер мен бірліктерден тђратын сѕйкестік таѓайындалады. Тек бір

екілік санын ќолданып (1 бит), 2 символды ѓана кодтауѓа болады. Екі

биттік комбинациялар саны арќылы  4 

→

 00; 01, 10, 11 символды код-

тауѓа болады. Яѓни 2

2

, џш бит арќылы 8 комбинация алуѓа болады (2

3

).

Бђл код љткен ѓасырдыњ 20-ы жылдарында телеграф жђмысында ќол-

данылѓан. Онда тыныс белгілерініњ орнына ТЧК жѕне ЗПТ сљздерін

пайдаланѓан. 7 бит арќылы 128 символды кодтауѓа болады (КОИ-7),

ал 24 бит арќылы – 16777216 символ кодталады.

Тџрлі мѕтіндерді тергенде  ќолданылатын символдардыњ оптимал-

дыќ саны 200 (латын жѕне орыс ѕріптері, тыныс белгілері, цифрлар

т.б.). Екілік санау жџйесінде мђншама символдарды 8 битті кезек-

тілікпен (2

8

=256), яѓни 1 байт арќылы кодтауѓа болады.

ІВМ  кодировкасы (ASCІІ  коды Amerіcan Standart Codіng for

Іnformatіon Іnterchange) екі бљліктен тђрады: тљменде кљрсетілгені дџние

жџзінде ќабылданѓан (0-127 ондыќ кодтар):

Бірінші 32 код ѕр тџрлі басќару символдары (табуляция, операция-

ны болдырмау т.с.с.) џшін ќолданылады.

Ал екінші – “жоѓарѓы бљлігі” кењейтілген ASCІІ кодтарынан тђра-

ды. Онда ђлттыќ алфавиттер мен арнайы символдар орналасќан.

ASCІІ кодировкасынан џзінді:

Екілік  код

0010 0000

0010 1011

0011 0000

0011 0000

0011 1001

0011 1010

0100 1101

Символ

Сљз арасындаѓы бос

орын

+

1

0

9

ќос нџкте:

латын М ѕрібі

Ондыќ код

32

43

49

48

57

58

77

23

Сегіз разрядтыќ кодтау жџйесінен басќа таѓы он алты разрядтыќ

жџйе шыѓарылѓан. Ол ѕмбебап атын иеленген (UNІCODE). Бђл жџйе

арќылы 2

16

 = 65536 тџрлі символ (дџние жџзіндегі тілдердіњ алфавит-

терініњ кљпшілігін ќосќанда) кодтауѓа болады.

Мѕтіндік аќпараттыњ кљлемін есептеу џшін мѕтіндегі символдар са-

нын кодтауѓа ќажетті екілік код разрядыныњ санына кљбейту ќажет.

1.6. Тџстік жѕне графикалыќ аќпаратты кодтау

Нљлдер мен бірліктер тізбегін ќолданып, графикалыќ аќпараттарды

кодтауѓа болады.

Компьютерлік графиканыњ џш тџрі бар: растрлы (нџктелі), век-

торлы жѕне фрактальды. Электрондыќ жѕне полиграфикалыќ бас-

паларда кљп ќолданылатын растрлы (нџктелі) графиканы ќарастырайыќ.

Растрлы графиканыњ негізгі ќђраушысы – нџкте (пиксель).

Кез келген бейнені, суретті кодтау џшін оны нџктелерге бљліп, ѕр

нџктеніњ тџсін кодтау керек. Мысалы, ала бейнені кодтау џшін екі бит

ќолданылады: 11-аќ тџсі, 10-аќшыл сђр тџсі, 01-сђр тџсі, 00-ќара тџсі.

256 тџрлі тџстерді кодтау џшін 8 бит ќажет. Біраќ, бђл табиѓаттыњ

толыќ тџсті кљркемдерін кодтау џшін жетпейді. Адамныњ кљзі тџстіњ

ондаѓан  миллион  тџрін  ажырата  алады.  Ќазіргі  заманда  тџстіњ  бір

нџктесін кодтау џшін компьютерлерде 3 байт ќолданылады.

Ѕр тџс негізгі џш тџстіњ комбинациясынан ќђралады: ќызыл, жасыл

жѕне кљк. Бірінші байт ќызыл ќђраушыныњ интенсивтілігін, екінші –

жасыл  ќђраушыныњ,  џшінші – кљк  ќђраушыныњ  интенсивтілігін

білдіреді.

Бђл кодтау жџйесі RGB (Red, Green, Blue) деп аталады. Бђл жџйе

16,5 млн., яѓни 2

24

 тџрлі тџстерді ќамтиды. Графикалыќ бейненіњ сапа-

сы кљлем бірлігіндегі нџктелердіњ (пиксельдердіњ), санына байланыс-

ты. Бђл шама шешімділік (разрешение) деп аталады жѕне љлшем бірлігі

dpі (бір дюймдегі нџктелер) арќылы беріледі.

Графикалыќ аќпараттыњ кљлемініњ есептелінуі бейнедегі нџктелер

саныныњ  бір  нџктені  кодтау  џшін  ќажетті  разрядтарыныњ  санына

кљбейтіндісін аныќтауѓа келтіріледі. Мысалы, 256 тџстен ќђралѓан су-

ретке монитордыњ 640

×

480 графикалыќ режимінде, бейне жады кљлемі

тљмендегідей есептеледі:

8   640   480 = 2457600 бит = 307200 байт = 300 Кбайт.

24

№1.59

Мульти тайпасыныњ алфавиті 8 ѕріптен тђрады. Алфавиттіњ бір ѕрпі

ќанша аќпарат ѕкеледі?

№1.60

64 символдыќ алфавиттіњ ѕріптерімен берілген хабар 20 символдан

тђрады. Аќпарат кљлемі ќанша?

№1.61

Мульти тайпасыныњ 32 символдыќ алфавиті бар. Пульти тайпасы-

ныњ 64 символды алфавиті бар.

Тайпалардыњ басшылары хат алысты. Мульти тайпасыныњ хаты 80

символдан тђрады, ал Пульти тайпасыныњ хаты 70 символдан тђрады.

Хаттарда бар аќпараттардыњ кљлемін салыстырыњыз.

№1.62

1,5 Кбайт кљлеміндегі хабарда 3072 символ бар. Осы хабар жазыл-

ѓан алфавиттегі символдар саны ќанша?

№1.63

2048 символы бар хабардыњ кљлемі 1/512 Мбайт. Хабар жазылѓан

алфавиттіњ кљлемі ќандай?

№1.64

16 символды алфавитпен жазылѓан кљлемі 1/16 Мбайт. Хабардыњ

ќанша символы бар?

№1.65

16 символды алфавитпен жазылѓан 348 символды хабардыњ кило-

байты ќанша?

№1.66

12288 биттен тђратын хабарда ќанша килобайт бар?

№1.67

Мѕтінді жазуда 256-символды алфавит ќолданылады. Ѕр бетте 30

ЕСЕПТЕР

?

25

жол, ѕр жолда 70 символ бар. 5 беттік мѕтінде ќанша кљлемдегі аќпа-

рат  саќталады?

№1.68

Хабар 25 жолдыќ 3 беттен тђрады. Ѕр жолда 60 символ жазылѓан.

Хабарда 1125 байт болса, пайдаланылѓан алфавиттегі символдар саны

ќанша?

№1.69

Хабарды жазуда 64 символдыќ алфавит ќолданылды. Ѕр бетте 30

жол бар. Толыќ хабар 8775 байт аќпараттан тђрады жѕне 6 бет алады.

Ѕр жолда ќанша символ бар?

№1.70

Екі беттік хабардаѓы аќпарат кљлемі 11/16 Кбайт. Ѕр бетте 256 сим-

вол жазылѓан. Ќолданылѓан алфавиттіњ љлшемі ќандай?

№1.80

Екі хабардаѓы  символдар саны бірдей. Бірінші мѕтіндегі аќпарат

саны екіншісіне ќараѓанда 1,5 есе кљп. Ѕр алфавиттегі символдар саны

10-нан аспайды, ѕр символѓа бџтін санды бит сѕйкес келсе, хабарлар

жазылѓан алфавиттіњ ќанша символы бар?

№1.81

Екі хабардаѓы аќпараттар саны бірдей. Бірінші мѕтіндегі символ-

дар саны, екінші мѕтінге ќараѓанда 2,5 есе аз. Хабарлар жазылѓан ал-

фавит 32 символдан тђрады. Ѕр символѓа бџтін санды бит сѕйкес кел-

се, пайдаланылѓан  алфавиттегі символдар саны ќанша?

№1.82

Адамныњ генетикалыќ кодын (ДНК) тљрт ѕріпті алфавиттегі сљз ре-

тінде ќарастыруѓа болады. Ѕр ѕріп ДНК тізбесіндегі бір топты (нукле-

отидты) белгілейді.

Битпен санаѓанда адамныњ ДНК-ында ќанша аќпарат бар, егер ол

жобамен 1,5

×

10

23

 нуклеотидтен тђрса?

№1.83

Ѕрбір  екі тањбалы санда ќанша бит аќпарат бар екенін аныќта.

26

№1.84

Оќу орныњыздыњ толыќ атын ќђрайтын аќпарат кљлемін есептењіз.

Ѕр тџрлі кодировкаларды ќолданыњыз.

№1.85

Екілік кодтауды пайдалана отырып берілген тџсті бейненіњ  бейне-

жадындаѓы  кљлемін аныќтањыз:

а) 2

 ×

 4 см, 256 тџсті ќолданыњыз.

б) 5 

×

 6 см, 15000 тџсті ќолданыњыз.

Ѕр шаршы сантиметрде 24 

× 

24 нџкте бар.

1. Аќпарат дегеніміз не?

2. Тіл жѕне оныњ тџрлері.

3. Хабар жѕне оныњ тџрлері.

4. Кодтау дегеніміз не?

5. Декодтау дегеніміз не?

6. Кодтау тџрлері.

7. Аќпаратты мањызды тѕсіл арќылы љлшеу.

8. Аќпаратты алфавиттік тѕсіл арќылы љлшеу.

9. Алфавиттіњ љлшемі.

10. Аќпараттыњ љлшем бірліктері.

11. Мѕтіндік аќпаратты кодтау.

12. Графикалыќ аќпаратты кодтау.

1.7.  Санау  жџйелері

Есептеу техникасыныњ дамуы, жылдам ѕсер етуші жѕне баѓдарла-

ма  арќылы  басќарылатын  электронды  машиналардыњ  пайда  болуы,

баѓдарламалау љнерініњ пайда болуы ондыќ жѕне басќа санау  жџйе-

лерініњ терењ ѕрі маќсатты зерттелуін талап етті.

50-ші жылдардаѓы математиктер мен есептеу машиналарын ќђрас-

тырушылардыњ алдындаѓы љзекті мѕселе ќолданбалы баѓдарламалау

жѕне жања есептеу ќђрылѓыларын, шыѓарушылардыњ талаптарына сай

келетін санау жџйелерін табу болды. Белсенді іздену нѕтижесінде

санау жџйелеріне жѕне есептеу тѕсілдеріне деген кљзќарас ќысќа мер-

зімде љзгерді. Ежелгі интеллектуалдыќ шеберліктіњ бірі  –  арифмети-

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: