Оқулық. Алматы: жшс рпбк

Жоғары сатыда дамыған жануарлар организмінің жағдайы 

жай лы ақпараттарды дене тұлғасында, аяқтарда орналасқан со-

мато сенсорлық рецепторлар арқылы алып отырады. Бұл рецеп-

торлар тобын жанасу, ауырсыну, температуралық рецепторлар 

мен пропирорецепторлар құрайды. Проприорецепторлар бұлшық 

еттің ұршық тəрізді бүйірлі торшаларынан, сіңірдегі Гольджи ор-

гандарынан, буын қаптары мен байламдарының рецепторлары-

нан тұрады. Осы пропирорецепторлар қызметінің нəтижесінде 

дененің жеке бөлімдерінің белсенді жəне баяу қозғалыстары 

сезіліп, қимыл-əрекет үйлестіріледі (256-сурет).

Сіңір рецепторлары жеке-жеке жіңішке сіңір талшықтарын 

орап жататын афференттік жүйке ұштары болып табылады. Буын 

рецепторлары жалаңаш немесе қапшықты жүйке ұштарынан 

құралады. Сіңір рецепторлары бұлшық еттердің ширығу, кер-

неу деңгейін, ал буын рецепторлары буын қабының керілу күшін 

сезінеді.

Ең күрделі құрылым бұлшық еттің ұршық тəрізді торшалары-

на тəн болады. Əрбір ұршық тəрізді торша бірнеше интрафузаль-

дық талшықтан (латынша fusіs - бүйірлі, ұршық) тұрады. Олар 

жақсы маманданған, сыртынан қабықшамен қапталған жіңішке