Қүрсақ қуысының жоғарғы ңабаты

554
10 бөлім. Құрсақ қуысы ағзаларының клиникалық анатомиясы
Сол ж а қ ди аф р агм а асты к е ң іс т ік (bursa hepatica sin istra ) ш ека- 
ралары :
— үстінде — ди аф рагм а;
— асты нда —бауы рды ң сол ж а ң бөлігі;
— оң ж аң т ан — орақ тәр ізд і байлам ;
— арты нан — бауы рды ң т ә ж д ік б ай л ам ы н ы ң сол ж ағы ;
— сол ж аң т ан — көкбауы рм ен (төменде ди аф рагм а-тоң іш е к б ай ­
лам ы м ен ш ек тел ген , бүл ар аға кө к б ау ы р тү й ы қ қ ал тасы sac- 
cus coecus lie n a lis-та ңосы лады ).
Сол д и аф рагм а асты к е ң іс тік сол ж а ң б үй ірдегі озектен д и а ­
ф р а г м а — тоң іш ек байлам ы м ен ш ек тел ген . К өкбауы р зақы м д ан - 
ған да, бүл байлам а қ қ а н қ ан д ы сол ж а ң ө зекк е өткізбейді. Сондың- 
тан қ ү р сақ іш ін тексергенде, ң ан ағу к ө зін табу ү ш ін , әр у аң ы тта 
ди аф рагм а —ко кб ау ы р б ай л ам ы н ан ж о ғар ы ж ер д і тексеру к ер ек .
Оң бауы расты к е ң іс т ік , бауы рды ң оң ж а ң б ө л ігін ің асты н д а ж а ­
тады : алды н ан —бауы рды ң он, ж а қ бөлігі ш ек тей д і әсіресе (бауы р 
вентропеталды о р н ал асқан д а). Б ау ы р асты н ан от қ аб ы н ы ң түбі 
ш ы ғы п түрады . Оң ж а ң қ а ң ар ай бауы р асты к е ң іс т ік оң ж а қ д и а ­
ф рагм а асты к ең істік п ен ж оне оң ж а қ бүйірдегі өзекп ен байланы - 
сады. Б ау ы р асты к е ң іс т ік т ің ар тң ы қ абы рғасы н : б ауы р-бүйрек, 
бауыр-он ек і елі іш ек ж ән е бауы р-ңүрсаң б ай л ам ы н ы ң бөлігі қү- 
райды . Томен қ ар ай бауы расты к е ң іс т ік ш арбы м ай алд ы н д ағы са- 
ң ы лау ға өтеді. Б ау ы р асты к е ң іс т ік т ің алд ы н д а өт қабы көрін еді. 
Осы к е ң іс т ік тің арты н к өру ү ш ін бауы рды ң оң ж а ң бөлігін көтеру 
керек.
А сқазан п ерф орац и ясы н д а, газ д и аф р агм а асты н а көтерілген де 
бауыр үстінде болаты н қ а т а ң ды быс ж о гал ад ы (К л ар к сим птом ы , 
«бауырды ң қ а т аң ды бы сы ны ң» ж о й ы лу ы ). Б и м ан у ал ьд ы тексеру 
кезінде, қ ү р сақ үстінде газд ы ң то л қ ы н ы сезіл у і м ү м к ін (Ю дин- 
Я куш ев сим птом ы ).
А сқазан алды н дағы (сол бауы расты ) к е ң іс т ік бауы рды ң сол ж а ң
бөлігінің асты нда ж а т ад ы . Ш екар ал ар ы : алд ы н ан — ң ү р са қ ты ң ал- 
ды ңғы қабы рғасы н ж аб аты н іш перде; ар ты н ан — асң а зан н ы ң ал- 
ды ңғы ңабы рғасы мен к іш і ш арбы м ай; үстін ен — бауы р ж ән е д и а ­
ф рагма; оң ж аң тан — бауы рды ң ж ү м ы р ж ән е ораң тәр ізд і б айлам ы ; 
сол ж а қ т а — а сқ азан алды мен т а л а қ ң аң п асы н а дейін созы лады ; 
төменде — а сқ азан н ы ң ү л к ен и ін ін е сәйкес.
А сқазан н ы ң тесілуінде, он ы ң қ ү р а м ы , асң азан — тоң іш ек бай ­
л ам ы ж әне ү л к ен ш арбы м ай бетімен ң ү р са қ ты ң төм енгі қ аб аты н а 
өтеді.
Ш арбы май қу ы сы (bursa o m en ta lis) қ аб ы р ғал а р ы н ы ң ш ек тел у і 
(10.6 а, б cypem m i қ ар аң ы з):

Клиникалық анатомия
555
— алдынан — к іш і ш арбы м ай , асқ а зан н ы ң ар тң ы ңабы рғасы
және асңазан-тоқ іш ек байлам ы ;
—артынан — ң ү р сақ ты ң ар ты н д ағы ү й ң ы безін ж ау ы п ж а т қ а н
ішперде;
— жоғарыда —бауы рды ң ви сц ералды бетімен ж ән е диаф рагм а- 
мен;
— төменде — көлденең тоң іш ек ж ән е он ы ң ш аж ы р ң ай ы м ен
шектеледі.
Кіші шарбы м айды там ы р ы аз ж ерд ен кесіп нем есе асң азан -то қ 
ішек және көлденең тоң іш ек ш а ж ы р ң ай ы н к есу а р қ ы л ы , асқа- 
занның артңы бетін, ү й ң ы безін ж ән е бауы рды ң ви сц ералд ы бетінің 
артңы бөлігін тексеруге болады .
Шарбы май ң уы сы н а ш арбы м ай тесігі ( for. ep ip lo icu m ) ар қ ы л ы
енеді. Оның ш ек ар ал ар ы :
— алдынан —бауы р-12-елі іш ек байлам ы ;
— артынан —бауы р-бүйрек б айлам ы (төм енгі ңуы с венасы а л ­
дынан ж абады );
— ж оғары да —бауы рды ң қ ү й р ы қ т ы бөлігі;
— төменде — 12-елі іш ек .
Шарбы май тесігі ар ң ы л ы сүқ саусақп ен бауы р-12-елі іш ек бай ­
ламын ңы сы п, бауы рдан у а қ ы т ш а ң ан т о қ тату ға болады . Ж ә н е де 
осы тесік ар қ ы л ы и іл м ел і о п ти ко -талш ы ң ты т ү т ік т і ен гізіп , ш а р ­
бы май қ ал тасы н ы ң ң аб ы р ғал ар ы н тексереді. К ей -кезде, ш арбы
май ңуысы, ш арбы м ай тесігін ің ж аб ы су ы н а б ай л ан ы сты , толы ң 
жабың болуы м ү м кін .
10.2.2. Қ үрсақ қ у ы сы н ы ң төм енгі қ а б а т ы
Оң ж а қ ң ап тал д ағы өзек ш ек ар асы (10.7 сур ет т і қар аң ы з):
— латералды — ң ү р сақ ты ң бүйір қабы рғасы ;
— медиалды — тоң іш е к т ің оң ж ағы ;
— ж оғары да — оң ж а қ д и аф р агм а асты н д ағы к е ң іс т ік т ің арты - 
мен;
— төменде — өзек оң ж а қ м ы ң ы н ш ү ң қ ы р ы н а , содан к іш і ж ам - 
басңа өтеді.
Дене горизонталды қ а л ы п та ж а тса , оң ж а қ бүйірдегі өзектің ж о- 
ғарғы бөлігі ең терең ж ер і болады .
Адам тік тү р ған д а с ү й ы қ ты ң тар (іш ек ң ү р ы л ы м ы , ң ан , эк ссу ­
дат) өзектен к іш і ж ам б асң а өтеді. С онды ңтан, төм ен гі қ аб атта ж а- 
салған операция о ры н далған нан к е й ін , ңабы н у процесі ж о ғар ғы

556
10 бөлім. Құрсақ қуысы ағзаларының клиникалық анатомиясы
ң аб атқа өту м ү м к ін д ігін болды рм ау ү ш ін н ауңас « ж ар ты л ай оты- 
раты н» ң ал ы п та болу к ер ек .
Қ үрсаңты ң ж о ғар ғы ң аб аты н ы ң ңабы нуы кезін д е (асңазан ой ы қ 
ж ар асы немесе өт ңабы тесілгенде) ір ің д ік немесе а ғ з а іш іл ік заттар
оң ж аң бүйір өзегім ен төм енгі қ аб атң а өтіп, е к ін ш іл ік ң абы н у про- 
цесін туғы зуы м ү м к ін .
Сол ж а ң бүйір өзегі ш ек ар ал ы : л атер ал д ы — қ ү р с ақ т ы ң сол 
ж а қ бүйір қабы рғасы , м еди алды — тоң іш е к т ің төм ендейтін бөлі- 
гі. Ж о ғар ы д а —сол ж а ң өзек lig. рһгеп ісо со ііси т -мен ш ек тел ген , ал 
төменде ол м ы ң ы н ш ү ң ң ы р ы н а ж ам б асң а к едер гісіз өтіп, бағы тта- 
лады . Н ауқас гори зон талды ж а т қ а н д а , сү й ы ң ты ң сол ж а ң өзектен 
к іш і ж ам б асқ а өтеді, ал ж о ғар ғы ң аб атқ а ң ар ай —сол ж а қ бауыр 
асты к е ң іс тік к е (көкбауы р қ ү н д ағы н а) өтуге д и аф рагм а-тоң іш ек
байлам ы кедергі болады.
Д ене вер ти к ал д ы ң ал ы п та болғанда, ж о ғар ғы ң аб аттағы көк- 
бауыр ң үндағы н ан ір ің немесе ңан тек өте көп болғанда ған а төмен 
ң арай , сол ж а қ бүйір өзегіне өте алады .
Оң ж а қ ш аж ы р ң ай ңойнауы : ж о ғар ы д а-кө л д ен ең тоң іш е к ш а- 
ж ы р қ ай ы ; асты н ан-аш іш ек пен м ы қ ы н іш ек ш а ж ы р ң ай ы ; оң ж а қ - 
та-өрлейтін тоң іш ек ; сол ж а қ т а -а ш іш ек пен м ы ң ы н іш е к т ің ша- 
ж ы р қ ай ы н ы ң түбірі. Оң ж а ң ң ойн ау басңа бөлім дерден ш ек тел ген . 
Оған сү й ы қ ты ң тек алд ы н ан өтуі м ү м к ін . Б ү н д ай ж а ғд ай , ж о ғарғы
ш аж ы р ң ай ар тер и ясы ж а р ақ а т ы н д а ған а кездеседі.
Сол ж а қ ш а ж ы р қ ай қ о й н ау ы н ы ң ш ек ар асы : ж о ғар ы д ан — көл- 
денең іш ек ш а ж ы р қ ай ы ; асты н ан -ш ектел м еген , ж ам басп ен тіке- 
лей қаты н асад ы ; оң ж ағы н д а — аш іш ек пен м ы қ ы н іш ек ш аж ы р - 
қ ай түбірі.
Е кі қуы с, тек ж о ғар ы д а, аш іш е к т ің басталаты н ж е р і мен көл- 
денең тоң іш ек ш а ж ы р қ ай ы н ы ң түбірі ар асы н д ағы саң ы л ау ы м ен
қ аты н асад ы . Б ү л ж ерде төм енгі ш а ж ы р қ а й а р тер и ясы ж а р ақ а т ы н - 
да қ ан ж и н ал ад ы .

Клиникалық анатомия
557

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: