Оқулық Қазақстан Ðеспóбликасының Áілім æәне ғылым министрлігі бекіткен


Микроэлементтер организмде өте аз



Pdf көрінісі
бет74/94
Дата15.11.2023
өлшемі3,52 Mb.
#122605
түріОқулық
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   94
Байланысты:
7 сынып химия оқулығы

Микроэлементтер организмде өте аз 
мөл шерде кездеседі.
­Олардың­мөлшері­
дене­ массасымен­ салыстырғанда­
0,005%-дан­ ас­пай­ды,­ ал­ ұлпалардағы­
кон­центрациясы­0,000001%-дан­артық­
емес.
Әрбір­ересек­адамның­денесінде­кем­
де­генде­ 5­ г­ микроэлементтер­ болады.­
Осындай­ аз­ мөлшеріне­ қарамастан,­
микроэлементтердің­ маңызы­ өте­ жо-
ғары.
Кобальт
­(Co),­
никель
­(Ni),­
мышьяк
­
(As)­және­
кадмий
­(Cd)­өмірлік­маңызды­
элементтерге­жатады­және­олар­өте­аз­
мөлшерде­ кездеседі.­ Maкро­элементтер­
байланыстырушы­ұлпа­ларда­(бұлшық-
ет,­сүйек,­қан)­жинақталған,­олар­орга-
никалық­ қосылыстардың­ құрамына­
кіреді.
42-сурет. 
Адам­организміндегі­
химиялық­элементтердің­
таралуы


104
Микроэлементтер­ ұлпаларға­ біркелкі­ та­ралмаған,­ олар­ көп­
жағдайда­ белгілі­ бір­ ұлпалар­ мен­ мүшелерде­ кездеседі.­ Мысалы,­
мырыш­ ұйқы­ безінде,­ молибден­ ­ бүйректе,­ барий­ көздің­ тор­
қабығында,­ стронций­ сүйекте,­ йод­ қалқанша­ безде­ жинақталған­
(42-сурет,­20-кесте).
Мышьяк­улы­зат­екені­белгілі,­дегенмен­оның­тіршілік­үшін­ең­
қажетті­элемент­екен­дігі­сендерді­таңғалдыруы­мүмкін.­Белгілі­бір­
заттар­кейде­пайда­әкелсе,­кейде­зиянды­әсер­етеді,­бұл­олардың­
мөлшеріне­ байланысты.­ Мысалы,­ ас­ тұзын­ мөлшерден­ артық­
пайдалану­организмге­зиянды­әсер­етеді.
20
-кесте
Кейбір ауыстырылмайтын минералды заттардың және 
элементтердің тағам құрамында кездесуі, атқаратын 
қызметтері, организмде жетіспеу белгілері
Элемент
Тағам­
түрлері
Атқаратын­қызметі
Жетіспеген­
жағдайдағы­сыртқы­
көріністері
1
2
3
4
Макроэлементтер
Кальций
Сүт­және­
сүт­өнім-
дері,­ба-
лық
Сүйек,­тіс­ұлпаларының­түзі-
луі,­жүйке­сигналдарының­
бері­луін­реттеу,­бұлшық­еттің­
жиырылуы,­қанның­ұюы
Балаларда­
мешелдіктің­пайда­
болуы
Фосфор
Жануар
нәруыз-
äàðû
Сүйек­ұлпасының,­генети­ка-
лық­кодтың­құрамына­кіреді,­
энер­гияны­тасымалдау,­жасу-
ша­мембранасының­жұмысын­
реттеу,­ішкі­сұйықтықтың­
қажетті­мөлшерін­сақтап­тұру
Ic­жүзінде­
анықталмаған
Калий
Апельсин­
шырыны,­
банан,­
кепкен­
жеміс,­
картоп
Жүрек­қызметін­жақсарту,­
жа­су­шаның­су­балансын­­
жә­не­біртұтастығын­
қамтамасыз­ету,­жүйке­
сигналын­тасымалдау
Көп­күш­түскенде­
аяқастынан­қайтыс­
болу,­жүйке­
сигналдарының­
нашар­
тасымалдануы,­
жүректің­аритмиясы
Хлор
Сүт,­тұз­ды­
та­ғам,­ас­
тұзы
Тұз­қышқылы­(HCl),­
асқорытуға­қатысады,­
диффу­зиялық­жолмен­
организмдегі­сұйықтықты­
бейтараптандырады
Ic­жүзінде­
анықталмаған
Күкірт
Барлық­
нәруыздар
Биологиялық­өнімдер­мен­
иондардың­құрамына­кіреді
Ic­жүзінде­
анықталмаған


105
1
2
3
4
Натрий
Тұзды­
тағам,­ас­
тұзы
Организмдегі­сұйықтықтың­
мөлшерін­реттейді,­жүйке­
сигналдарын­тасымалдайды
Бас­ауруы,­әлсіз­дік,­
есте­сақтау­қабі-
летінің­төмендеуі,­
тәбеттің­төмендеуі
Магний
Жаңғақ,­
теңіз­
өнімдері,­
шоколад
Энергияны­ тасымалдаушы­ мо-
ле­ку­лаларды­катализдейді.­Нәр-
уыз­дардың­ түзілуіне,­ бұл­шық­
еттердің­босаңсуына­қаты­сады
Организмдегі­сұйық-
тықтың­азаюы,­
жүрек­тің­қысылуы
Микроэлементтер
Ôòîð
Теңіз­
тағамдары,­
фторланған­
су
Сүйек­пен­тістің­түзілуіне­
қатысады
Тістің­бүлінуі­
(эмальдың­
теңбілденуі)
Темір
Бауыр,­ет,­
көкөністің­
жасыл­
жа­пы­рақ-
тары,­дән­ді­
дақыл
Оттекті­тасымалдаушы­
нәруыздардың­(гемоглобин)­
құрам­бөлігі
Темір­тапшылы-
ғынан­пайда­болатын­
анемия,­шаршау,­
селқостық
Мыс
Бауыр,­
бүйрек,­
жұмыртқа­
сарысы,­
дәнді­
дақыл
Гемоглобин­түзуге­қатысады
Сирек­кездеседі
Éîä
Теңіз­
өнімдері,­
йод­тал­ған­
ас­тұзы
Энергияның­дұрыс­жұмсалуын­
реттейді
Қалқанша­бездің­
ұлғаюы­(зоб),­
көздің­бадыраюы,­
нақұрыстық
Біздің­тағамдарымыздың­құрамында­қа­жетті­элементтер­үнемі­
болуы­тиіс.­Дұрыс­тамақта­ну­—­әр­адамның­денсаулығының­кепілі­
(43-сурет).


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   94




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет