Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

209 
 
Б 
бағдар 
ориентация 
бағдарланған граф 
ориентированный граф 
бағдарлама  
программа 
бағдарлама құрылымы
структура программы 
бағдарламалау 
программирование 
бағдарламашы
программист 
бағдарламалық қамтама 
программное обеспечение 
бағдарламалау технологиясы
технология программирования 
бағдарламаны автоматты түрде 
параллельдеу 
автоматическое распараллеливание 
программы 
бағдарламаның критикалық секциясы 
құжатталады
оформляется критическая секция 
программы 
бағыныңқы жүйе 
подсистема 
бағыныңқы бағдарлама 
подпрограмма 
бағытталаған мультиграф 
ориентированный мультиграф 
баспалдақ (саты) 
ступень 
баспалдақ саны
число ступеней 
басқарушы тораптар 
управляющие узлы 
басқарушы құрылғы 
устройство управления 
бастапқы бӛгелу уақыты 
время начальной задержки 
барьерлі синхрондау 
барьерная синхронизация 
барьерлік синхрондауды аппараттық 
қолдау 
аппаратная поддержка барьерной 
синхронизации 
бірегей нӛмір
уникальный номер 
бейнелеу 
отображение 
бекітілген уақыт мезетінде 
фиксированный момент времени 
белгі қою, белгілеу, таңбалау
разметка 
белгіленген, таңбаланған
размеченный 
берілгендер векторларын 
векторов данных 
бір тактіде қосылатын 
срабатывающих за один такт 
бірмәнді емес(тік) 
неоднозначный(ность) 
біртекті деректердің реттелген 
жиыны
упорядоченный набор однотипных 
данных 
біртекті емес(тік) 
неоднородный(ность) 
бірыңғай метакомпьютер 
единый метакомпьютер 
бӛгеліс 
задержка 
бӛлшектік ӛңдеуден 
частичная обработка 
бүтінсанды қосу 
целочисленное сложение 
бұғаттау 
блокировка 
бұғаттамайтын коммутаторлар 
неблокирующие коммутаторы 
бұғаттау шақыруларының 
семантикасы
семантика блокирующих вызовов 

210 
буферлеу 
буферизация 
буферлеуімен хабарламаны жіберу
передача сообщения с буферизацией 
бекітілген үтірмен 
фиксированная запятая 
бейне 
изображение 
бірразрядты деректер 
 
одноразрядные данные 
бӛгелулер 
задержки 
бӛлінген жадылы 
с разделяемой памятью 
бӛлінген жадылы компьютерлер 
компьютеры с разделяемой памятью 
 
В
виртуалды машина
виртуальная машина
виртуалды құрылғылар
виртуальное устройство
векторлық команда 
векторная команда 
векторлау 
векторизовать 
вектор ұзындығы регистрі
регистр длины вектора 
вектор маскасы регистрі
регистр маски вектора 
Г 
генерациялай алады 
может сгенерировать 
гипотетикалық 
гипотетический 
граф 
граф 
графтың қатаң параллельді түрі 
строгая параллельная форма графа 
графтың тӛбесі, шыңы 
вершина графа 
Д 
дайын емес мән 
неготовое значение, пока не 
посчитанное 
дайындығымен хабарламаны жіберу 
передача сообщения по готовности 
дара иелік жасау 
монополное владение 
дәстүрлі режимде 
в обычном режиме 
деңгей(лер) 
уровень(ни) 
декодтау 
декодирования 
дербес операция(лар) 
индивидуальная (ые)операция(и) 
деректер ағыны 
поток данных 
деректерді реттеу
упорядочение данных 
деректердің реттелген жиыны
упорядоченный набор данных 
деректердің регулярлық құрылымы 
регулярная структура данных 
деректер векторларын 
векторов данных 
деректерді пайдалану жергіліктілігі 
локальность использования данных 
деректерді таратуды есептеу 
параллельдігімен үйлестіру 
согласовать распределение данных с 
параллелизмом вычислении 
деректердің жеке (жекелеген) ағыны одиночный поток данных 
деректердің кӛптеген(кӛптік) ағыны 
множественный поток данных 

211 
деректер жадысы 
память данных 
детерминделген құлық
детерминированное поведение
детерминделген (бӛлінген)
детерминированный 
дилемма
дилемма 
динамикалық мүмкіндіктерін 
динамические возможности 
динамикалық туындайтын жіптер 
динамически порождаемые нити 
доға(лар)
дуга(и)
доғалардан құралған ӛрім 
цепь составленный из дуг 
Е 
екідеңгейлі жады
двухуровневая память
екіеселену процесі 
процесс сдваивания 
екі ӛлшемді тор 
двумерный тор 
екілік гиперкуб топологясы 
топология двоичного гиперкуба 
енгізілген туынды типтермен 
введенных производных типов 
енгізу-шығаруды буферлеу 
буферизация ввода-вывода 
енгізу-шығаруды бұғаттау 
блокировка ввода-вывода
енгізу-шығаруды қайта тағайындау 
переназначение ввода-вывода 
ең ӛнімділігі тӛмен құрылғы
самое непроизводительное 
устройство 
есептеудің жергіліктілігі
локальность вычислений
есептеу тораптары, түйіндері 
вычислительные узлы 
есептеу ұяшықтары
вычислительные ячейки 
еркін ұзындықты шақырулар тізбегі
цепочки вызовов произвольной 
длины 
еркін қатынау режимі 
режим свободного доступа 
еркін қатынау ұяшығы
ячейка со свободным доступом 
Ж 
жалпыланады
обобщается
жалпыланған параллельді түр 
обобщенная параллельная форма 
жалпы және бӛлінетін деректер 
общие и разделяемые данные 
жалпы айнымалыларды жаңарту 
обновление общих переменных 
жадыға біртекті емес қатынас
неоднородный доступ к памяти 
жады иерерхиясы
иерархия памяти
жады контроллері 
контроллер памяти 
жадының 
қабатталуы 
(жіктелуі, 
қабатқа бӛлінуі, бӛлінуі ...)
расслоение памяти 
жадыға қатынас 
обращения к памяти 
жадыға қатынастың бұғатталуы 
блокировка обращения к памяти 
жазу операциясы 
операция записи 
жалпы басқару арқылы жұмыс істеу 
работать под общим управлением 
жанама адрестеу 
косвенная адресация 
жедел жады 
оперативная память 

212 
желілік интерфейс 
сетевой интерфейс 
жӛндеу процесі
процесс отладки 
жүйелік үзілім 
системное прерывание 
жүктеме
нагрузка 
жылдам жады 
быстрая память 
жылжымалы нүктелі нақты сандар 
вещественные числа с плавающей 
запятой 
жіптер жұмысын синхрондау 
синхронизация работы нитей 
жұмыс бағасы 
стоимость работы 
жұлдыз тәрізді желі 
звездообразная сеть 
И 
императивті жазба
императивная нотация
индексті кеңістік бағыттарының реті порядок направлений индексного 
пространства 
иілгіштік
гибкость
интерфейстік функциялар
интерфейсные функций 
инкрементті параллельдеу
инкрементное распараллеливание 
К 
канондық
канонический 
канондық параллель түр (форма)
каноническая параллельная форма 
каскадты айырып/қосқыштар
каскадные переключатели
квадратная матрица 
шаршы матрица 
кепілдік
гарантия
кейінге қалдырылған сұраныстар  
отложенные запросы
кез-келген қосылу уақытылы
любые времена срабатывания 
келіспеушілік, шиелініс, қақтығыс
конфликт 
кілттік сӛздер
ключевые слова
кітапханалық функциялар
библиотечные функции 
кластераралық шина 
межкластерная шина 
қонақтың операциялық жүйе
гостевая операционная система
конвейерлердің тиімді жүктелуі
эффективная загрузка конвейеров
кӛпядролық жүйе
многоядерная система
кӛпядролық процессор
многоядерный процессор
кӛпдеңгейлі виртуалдандыру
многоуровневая виртуализация
кӛпкаскадты айырып/қосқыш
многокаскадный переключатель 
компьютер ӛнімділігі
пройзводительность компьютера
команданы таңдама
выборка команды
командалардың орындалу тізбегі
последовательность 
исполнения 
команд
командалардың жеке ағыны
одиночный поток команд 
коммутатор 
коммутатор 
коммутация жүйесі 
система коммутации 

213 
конвейерлік сумматорлар
конвейерные сумматоры 
кӛбейтушілер 
умножители 
кӛмекші бағыныңқы жүйе
вспомогательная подсистема 
кӛлбеу ярус
наклонный ярус 
кірістік деректер
входные данные 
кіріс пен шығысты коммутациялау 
коммутация входа с выходом 
кэш-жады мазмұнының үйлесімділік 
мәселелері 
проблемы согласования содержимого 
кэш-памяти 
кэш-жады мазмұнының үйлесім- 
ділігін қамтамасыз ету қажеттілігі 
Необходимость 
обеспечения 
согласованности содержимого кэш-
памяти 
Қ 
қақтығыс, шиелініс, келіспеушілік
конфликт 
қайталау, қосарлау
дублирование 
қайталау(қосарлау) құрылғысы
устройство дублирования 
қатынау
доступ 
қатынастық орта 
коммуникационная среда 
қатынастың бұғатталуы 
блокировка обращения 
қатынауды бұғаттау 
блокировка доступа 
қарапайым айырып/қосқыш
простой переключатель 
қашықтағы кластер 
удаленный кластер 
қашыққа сілтеме 
удаленная ссылка 
қашыққа қатынас 
удаленный доступ 
қосалқы (қосымша) әсерсіз 
функциялар
функции без побочных эффектов
қағида
принцип
қорек кӛзін түрлендірушілер
преобразователи питания 
қосылатын 
срабатывающих 
қосылу уақыты
времена срабатывания 
қосымша (қосалқы) шығу 
побочный выход 
қолданыстағы бағдарламалау
тілдерін жетілдіру 
расширение существующих языков 
программирования 
қолданбалы бағдарламалық қамтама прикладное 
программное 
обеспечение 
құрастырушы 
разработчик 
құрылғыны жүктеу 
загрузка устройства 
құрылғының жүктелуі 
загруженность устройства 
Л 
лезде
мгновенно
лезде қосыла алмайды
не срабатывает мгновенно
локальді сілтеме
локальная ссылка 

214 
локальді қатынас 
локальный доступ 
М
максималды мүмкін жеделдік(үдеу) 
максимально возможное ускорение 
мамандандырылған 
специализированный
массивті-параллель компьютерлер 
массивно-параллельные компьютеры 
матрица ӛлшемі 
размерность матрицы 
машиналық командалар терминінде
в терминах машинных команд
мәлімет алмасу 
Обмен данными 
минимал такті саны
минимальное число тактов
мүмкін әрекет 
допустимое действие 
мультибағдарламалық 
мультипрограммный
мультикомпьютерлі жүйелер 
мультикомпьютерные системы
Н 
нақты ӛнімділік
реалная производительность
нақты тип 
вещественный тип 
нақтылы шама 
конкретная (фактическая) величина 
нашар масштабталу
плохая масштабируемость 
нәтижелер регистрі
регистр результатов 
нӛлдік емес
ненулевой 
О 
облыстарды кӛбейту операциялары 
операции произведения областей 
обьекттер жиынының параллельдігі 
параллелизм множества обьектов 
оқу/жазу
чтения/запись
оқылу
считываются
операцияның бағасы
стоимость операции 
операциялар арасындағы тәуелділік 
зависимость между операциями 
орталық процессор 
центральный процессор 
ортақ адрестік кеңістік 
единое адресное пространсво 
ортақ адрестік жады
единая адресная память 
ортақ адрестелген жады
единая адресуемая память 
ортақ басқару құрылғысы
единое управляющее устройство 
ортақ жалпы жады
единая общая память 
ортақ бӛлінетін жады
общая разделяемая память 
ортақ шина 
общая шина 
орындауды бұғаттау 
блокировка выполнения 
Ӛ 
ӛрнекше-ӛрнек
подвыражение-выражение
ӛрнекшелер
подвыражения
ӛрім (тізбек)
цепь 

215 
ӛту командалары 
команды перехода 
П 
плавающая запятая 
жылжымалы үтір 
пайдаланушыдан жасырын 
параллельділік 
скрытый от пользователя 
параллеллизм 
пакет функционалдығы
функциональность пакета 
параллельдеу 
распараллеливания 
параллельденбейді
не распараллеливается 
параллель ӛңдеу 
параллельная обработка 
параллельді бағдарламалар 
параллельные программы 
параллель бағдарламалаудың арнайы 
тілдері
специальные языки параллельного 
программирования 
параллель пәндік кітапханалар 
параллельные предметные 
библиотеки 
паралельді үлгісі
параллельная форма 
процедура-аралық анализ 
межпроцедурный анализ 
процесс-шебер 
процесс-мастер 
процестер арасында хабар жіберу
пересылка сообщений между 
процессами 
процестердің реттелген жиыны
упорядоченное множество процессов 
процессорлық матрица
процессорная матрица 
процессорлық элемент
процессорный элемент 
процессораралық арақатынас 
секциясы
секция межпроцессорного 
взаимодействия 
процестің виртуалды топологиясы
виртуальная топология процесса 
процестерді барьерлі синхрондау
барьерная синхронизация процессов 
процестерді процессорларға таңу
привязка процессов к процессорам 
Р 
регистрлік структура
регистровая структура
рекурсивті қарап шығу
рекурсивный обход
регулярлық торлар
регулярные решетки 
реті аз мүшелер 
члены малого порядка 
С 
санау үшін алдын–ала кӛрсету 
опережающий 
просмотр 
для 
считывания 
синхронды жұмыс істейтін 
процессорлар матрицасы 
матрица 
синхронно 
работающих 
процессоров 
сипаттау 
описание 
сипаттау операторы 
оператор описания 
скалярлық команда 
скалярная команда 

216 
сызба 
схема 
сызықты ӛрім
линейная цепочка 
суперкомпьютер 
суперкомпьютер 
суперкомпьютерлік жүйе 
суперкомпьютерная система 
суперскалярлық процессор 
суперскалярный процессор 
Т 
такт уақыты
время такта
тақша 
плата 
таспа-протяжное
ленто-протяжное
тасымалданатын параллель 
бағдарламалар 
переносимые параллельные 
программы 
тасымалдау мәселесі 
проблемы с переносимостью 
таратылған жадылы компьютерлер 
компьютеры с распределенной 
памятью 
тар орын 
узкое место 
таңдау 
выборка 
таңдау уақыты 
время выборки 
тәуелсіз фрагменттер деңгейіндегі 
параллельділік
параллелизм на уровне независимых 
фрагментов 
тиімділік 
эффективность 
тиімділеу 
оптимизация 
тораптар 
узлы 
толық векторлау
полная векторизация 
тізбекті «артықшылықтардан»
последовательных «излишеств» 
тізбек (ӛрім)
цепь 
тізбекті есептеулер еншісі(долясы) 
доля последовательных вычислений 
тізбекті машиналар 
последовательные машины 
тізбекті машиналар класы 
класс последовательных машин 
тізбектер қиылысында 
на пересечении линий 
тізбекті тіл
последовательный язык 
тіркеу 
регистрация 
тұйыққа тірелу жағдайы 
тупиковая ситуация 
тұйықтаушы рӛлі
роль замыкания 
тұтас спектр
целый спектр 
тұрып қалу жағдайлары 
простои 
түйінді сӛз 
ключевое слово 
У
уақыт ауқымы 
диапазон времени 
уақыт режимдері 
временные режимы 
Ұ 

217 
ұжымдық қатынау 
коллективный доступ 
ұжымдық қатынау жүйесі 
система коллективного доступа 
ұжымдық операциялар
коллективные операции 
ұяшық бақылаушысы 
контроллер ячейки 
ұяшық 
ячейка 
Ү 
үйлесімділік 
совместимость 
үйлесімділік (келісімділік) мәселесі
проблема согласования
үйлестірілген(келісілген
согласованность
үзу 
прерывание 
үлгі 
форма 
Ф 
функционалды бағдарлама теориясы
теория функционального 
программирования
функциядан қайта келу, қайту, 
қайтарылу 
возврат из функции 
функция (бұғаттаусыз) 
функция (без блокировки или
асинхронные) 
функция (бұғаттауымен)
функция (с блокировкой или с 
синхронизацией) 
Х 
хабар, хабарлама
сообщение
хабар алмасу
обмен сообщениями
хабар(лама) беру (жіберу) 
передача сообщения 
хабарламаны асинхронды жіберу
асинхронная посылка сообщения 
хабарламалар (буферленуімен) 
сообщения (с буферизацией) 
хабарламалар (дайындығымен) 
сообщения (по готовности) 
хабарламалар (синхрондалуымен) 
сообщения (с синхронизацией) 
Ц 
цикл денесі 
тело цикла 
цикл индексі 
индекс цикла 
Ш 
шақыру 
вызов, приглашение 
шақыру адресі 
адрес вызова 
шексіз параллельділік 
концепциялары
Концепции 
неограниченного 
параллелизма 
шектес операциялардың 
параллельдігі 
параллелизм смежных операций 
шектік ӛнімділігі
предельная (пиковая) 
производительность

218 
шартбелгіні ашу
расшифровка
шығыс бағдарламасының синтезі 
синтез выходной программы 
шығыстық ақпарат 
выходная информация 
шығыстық символ 
выходнай символ 
шығыстық шама 
выходная величина 
шыңдары (тӛбелері) 
вершины 
шиелініс, келіспеушілік, қақтығыс
конфликт 
Ы 
ымыраға келу 
компромисс 
ығысулар шамасын кӛрсету 
указания величины сдвигов 
ығыстыру командасы 
команда сдвига 
І 
ілінісу 
зацепление 
ілініс 
зависание 
іске асу уақыты
время реализации 
істен шығуға тұрақтылығы 
отказоустойчивость 
ішкіпроцессорлық коммуникация
внутрипроцессорная коммуникация
ішкіпроцессорлық коммуникацияның 
топологиясы
топология 
внутрирпоцессорнных 
коммуникаций
Э 
элементарлық нүктелі 
айырып/қосқыштар
элементарные точечные 
переключатели
эмуляция 
эмуляция 

219 

жүктеу/скачать 2,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: