Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және гылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

1
 
2
 
3
 
4
 
5
 
6
 
7
 
8
 
0,04
 
0,32
 
0,29
 
2,51
 
0,54
 
5,79
 
0,79
 
15,63
 
0,05
 
0,40
 
0,30
 
2,60
 
0,55
 
5,97
 
0,80
 
16,57
 
0,06
 
0,48
 
0,31
 
2,70
 
0,56
 
6,15
 
0,81
 
17,65
 
0,07
 
0,56
 
0,32
 
2,80
 
0,57
 
6,34
 
0,82
 
18,92
 
0,08
 
0,64
 
0,33
 
2,90
 
0,58
 
6,54
 
0,83
 
20,43
 
0,09
 
0,72
 
0,34
 
3,00
 
0,59
 
6,74
 
0,84
 
22,26
 
0,10
 
0,80
 
0,35
 
3,10
 
0,60
 
6,96
 
0,85
 
24,53
 
0,11
 
0,88
 
0,36
 
3,21
 
0,61
 
7,18
 
0,86
 
27,35
 
0,12
 
0,96
 
0,37
 
3,31
 
0,62
 
7,42
 
0,87
 
30,92
 
0,13
 
1,04
 
0,38
 
3,48
 
0,63
 
7,66
 
0,88
 
35,49
 
0,14
 
1,12
 
0,39
 
3,54
 
0,64
 
7,95
 
0,89
 
41,17
 
0,15
 
1,21
 
0,40
 
3,66
 
0,65
 
8,24
 
0,90
 
48,46
 
0,16
 
1,29
 
0,41
 
3,79
 
0,66
 
8,56
 
0,91
 
57,70
 
0,17
 
1,38
 
0,42
 
3,92
 
0,67
 
8,90
 
0,92
 
69,40
 
0,18
 
1,47
 
0,43
 
4,06
 
0,68
 
9,27
 
0,93
 
84,14
 
0,19
 
1,56
 
0,44
 
4,19
 
0,69
 
9,66
 
0,94
 
102,16
 
0,20
 
1,66
 
0,45
 
4,34
 
0,70
 
10,08
 
0,95
 
125,81
 
0,21
 
1,75
 
0,46
 
4,49
 
0,71
 
10,54
 
0,96
 
154,60
 
0,22
 
1,84
 
0,47
 
4,64
 
0,72
 
11,08
 
0,97
 
190,24
 
0,23
 
1,94
 
0,48
 
4,79
 
0,73
 
11,55
 
0,98
 
234,14
 
0,24
 
2,03
 
0,49
 
4,95
 
0,74
 
12,10
 
0,99
 
288,00
 
0,25
 
2,13
 
0,50
 
5,11
 
0,75
 
12,70
 
-
 
-
 
5.2.3.  Тоқыма маталардың иілу кезіндегі драпталынуы 
Драпталану  -  матаның  жүмсақ  дөңгелектенген  қатпарлар  туғызатын 
қасиеті.  Драпталану  матаның  салмағына,  қаттылығына  не-  месе 
жүмсақтығына  байланысты  болады.  Драпталу  коэффициенті  К,  %  келесі 
формуламен есептелінеді:
 
К=100-А/2
 
Дисклеу  тәсілі  материалдардың  бір  уақытта  әртүрлі  бағытта  драпта- 
лынуын  бағалауын  анықтайды.  5.8  суретте  дискілеу  тәсілінің  сүлбасы 
көрсетілген.  Бүл  аспап  (6)  үстелшеден,  (4)  өзек,  (1,2)  диск,  (3)  ине,  (5) 
қағаздан қүралған.
 
123 

Сурет 5.8 - Дискілі тәсілмен материалдардың драпталуын анықтау және 
аспаптың сұлбасы 
Жақсы  драпталынатын  материал  кіші  радиусты  қиғашталуына  ұсақ 
симметриялы  қатпардан  тұрады.  Нашар  драпталынатын  матери-  алдар 
проекциясы зерттелінетін үлгінің ауданына жақын келеді. Егер материалдың 
ұзынына  бойлай  және  көлденеңінен  әртүрлі  драпталы-  натын  болса,  онда 
проекция  сынақтың  үлкен  қатпарына  қарай  созыла-  ды.  Дискілі  әдіспен 
маталардың  драпталынуын  анықтағанда  драпталу  коэффициентімен 
анықталынады:
 
К =(8 -8 )/8 ,
 
Д 
4
 о 
п
 о
5
 
мұндағы,  8
0
-бастапқы  үлгінің  ауданы,  мм
2
,  8
п
-планиметр  көмегімен 
анықталынған үлгі проекциясының ауданы, мм
2
.
 
В/А ось сызықтарының қатынасын екі бағытта бірдей драпталына- тын 
материалдың  0,95-1,1  иелігінде  сипатталынады.  Егер  В/А  >1,1  бол-  са 
материал  көлденең  бағытта,  ал  В/А<  0,95  болса  материал  ұзынына  бойлай 
бағытында  өте  жақсы  драпталынады.  5.9  суретте  үлгілердің  проекциясы 
көрсетілген.
 
 
Сурет 5.9 - Әртүрлі драпталған маталы үлгінің проекциясы а, 
б, в -үлгінің проекциялары. 
124 

Тоқыма маталардың бірнеше түрлерінің драпталану көрсеткіштері
 
5.3  кестеде көрсетілген.
 
Кесте 5.3 - Матаның драпталынуы 
Маталар
 
Драпталынуы %
 
Жақсы
 
(жоғары)
 
қанағаттанады
 
нашар
 
Мақта жүн
 
65
 
45-65
 
45
 
Көйлектік
 
80
 
68-80
 
68
 
Костюмдік
 
65
 
50-65
 
50
 
Пальтолық
 
65
 
42-65
 
42
 
Көйлектік жібек
 
85
 
75-85
 
75
 
5.2.4.  Тоқыма маталардың бірциклды үзілмейтін сипаттамалары.
 
Қыртыстанбауы
 
Қыртыстангыштыгы  -  ылғалжылумен  өңдегенде,  матаны  бүктеп, 
орағанда  мыжылу  қасиеті.  Қыртыстану  себебі  -  матаны  бүктеп,  орағанда 
пайда болатын иілу пішінінің өзгеру салдары.
 
Тоқыма  материалдардың  жылжуы  мен  сетінеуі.  Маталардың  жылжуы 
деп  бір  жүйедегі  жіптердің  екінші  жүйеге  сыртқы  күш  әсерінен  ауысуын 
айтады.  Матаның  сетінеуі  -  матаның  ашық  қиықтарынан  жіптердің  түсуі. 
Маталардың  сетінеуі  және  жылжуы  ар-  найы  құрылғысы  бар  үзу 
машиналарында РТ-2 МЕМСТ 22730-87 бой- ынша анықталынады.
 
Қыртыстанбау  -  қыртыстану  күші  алынғаннан  кейін  өзінің  бастапқы 
қалпына келуі.
 
Матаның қыртыстанбауын келесі формуламен анықтайды:
 
Н = 0,555-Ц
 
мұндағы, ^-қайтадан қалпына келу бұрышы, град.
 
Материалды қыртыстануына байланысты оларды зерттейтін құрылғылар 
мен әдістерді екі топқа бөліп қарастырады. Бірінші топқа ориентацияланған 
қыртыстануды  зерттейтін  құрылғылар  мен  әдістер  жатады,  яғни  сыртқы 
күштің  әсерінен  материалдың  үлгісі  белгіленген,  шектелінген  бірінші 
бөлігінде  бүгіледі  және  мыжылады.  Қыртыстануды  анықтайтын  аспаптарға 
СМТ,  СТ-1,  СТ-2  жатады.  Ориентацияланған  қыртыстандыру  әдісі 
стандартты болады.
 
Ал, екінші топтағы әдістер мен құрылғылар арқылы орентациялан- баған 
қыртыстануды жүргізеді. Мұнда материалдың үлгісі хаосты түрде бүктеліп, 
мыжылады.
 
125 

СМТ  аспабы  мақта  мата,  жібек,  зығыр,  аралас  маталар,  тоқылмаған 
кездемелердің қыртыстанбауын анықтауға арналған, аспаптын сүлбасы 5.10 
суретте  көрсетілген.  СТ-1,  СТ-2  аспаптары  таза  жүн,  жартылай  жүн 
маталарының қыртыстануын анықтауға арналған.
 
 
 
а 
б 
Сурет 5.10 - Матаның қыртыстанбауын анықтайтын СМТ аспабы 
а  қалпына  келу  бүрышы,  ол  1
о
  дәлдікпен  өлшенеді.  Үлгінің 
қыртыстанбауын  а  бойынша  бөлек  бөлек  тоқыма  кездемелерін  көлденең 
және  тік  бағыттарына  байланысты  өлшейді,  келесі  формула-  мен 
анықталынады:
 
а=£аУп
:
 
мүндағы,  а^-қалпына  келтіру  бүрышын  өлшеу  нәтижесі,  град;  п  -  зерт-  теу 
саны.
 
Қыртыстанбау көрсеткішін % бойынша келесі формуламен анықтайды:
 
а=Хү/100,
 
мүндағы,  Х-тоқыма  кездеменің  қыртыстанбауы,  %;  ү-элементарлы  үлгінің 
толық ашылу бүрышы, 180
о
 тең (сурет 5.11).
 
15 мм „ 
24мм 

жүктеу/скачать 6,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: