- электро-қозғағыш, 2 - валды айналдыруға арналган редуктор, 3 -

- сұйық фазада микроорганизмдер өседі, дамиды;
- микробтың жасушаларына қоректік заттарды тасымалдайды;
- микробтың жасушаларынан олардың алмасу өнімін алыста- 
тады;
- өсірілген биомассадан жасушалардың тіршілік әрекеті нәти- 
жесінде бөлінген жылуды алыстатады;
Ферментация үдерісін автоматты реттеу үшін өлшеуіш аспап- 
тар қосылған. Аспап саңылаусыздығы енгізілетін заттардың залал- 
сыздығы (субстрат, ауа көбік басушылар, жүмысшы ерітінділер), 
ферментация процессінің негізгі шарттары өсірілетін сұйық био­
масса көлемі аппарат сыйымдылығының жалпы көлемінен 7/10 
аспауы керек, көбік жиналатын сүйық биомасса бетіндегі бос 
кеңістік - буфер, сондықтан дақылдың сұйық шығынын болдыр- 
майды. Берілетін ауа фильтрлер арқылы залалсыздандылады және
өсіру циклдар ооиынша оақыланып, меңгеріледі.
Аспаптарды және өткізгіш түтіктерді қаныққан су буымен 
өндеу — залалсыздандырудың ең бір кең тараған әдісі болып сана-
лады. Температураның ең аз деңгейі (115-120°С) бір сағаттай
уақытта биореактордың ең қиын тексерілетін бөлігінде байқалады. 
Биореакторға өне-бойы ендіріліп түратын сүйық көбік басқыш- 
тарды залалсыздандыру үшін ылғалдандырғыш ертінділерді (түз, 
глюкоза) немесе рН шамасын тексеріп түратын түзеткіштерді (ам­
миак суы), сүзу және центрифугалау, жылумен өңдеу, әртүрлі 
дезинфектанттарды, гамма-ультракүлгін сәуле сияқты әдістерді
қолданады. 
І ... 
V 
» 4
Продуцент-микроорганизмге, жүмсалған субстратқа, альшған 
өнімге байланысты ферментация үдірісінің жағдайы және аспап 
қүрылысының белгілі ерекшеліктері болуы мүмкін. Кезеңдік (үздік- 
ті) немесе үздіксіз жүмыс істейтін ферментер пайдаланылады. 
Үздікті ферментация аспап қоректік орта субстратпен толтыра- 
ды, себу материалы (продуцент-штамдары) кіргізіледі, фермента­
ция жүргізіледі, белгілі уақыттан кейін биореактор тоқтатылады 
және биомасса шығарылады. Аппарат залалсыздандырылып, тол- 
тырылған кезден бастап, ферментация үдерісі динамикасьшда био- 
реакторға үздіксіз белгілі жылдамдықпен жаңа қоректік орта бері- 
леді және үздіксіз биомассасының мөлшері алынып тасталынады. 
Ферментация үдерісі бірнеше тәулікке жалғасады. Сонымен, ке- 
зеңдік сатыда жүмыс істегенде реакторға керекті компонентгер 
салынады, ферментативті үдерісті жүргізіп, түзілген арнаулы өнім- 
ді жинап алады. Субстрат қосылып түратын кезеңдік сатыда, суб-
22

стратты оқтын-оқтын немесе үздіксіз енгізеді де, қажетті өнімді 
үдеріс аяқталғаннан соң бірден жинап алады. Жартылай үздіксіз 
үдерісті, жартылай оқтын-оқтын тәсілмен атқарады да, артынан 
реактор ішіндегі сүйықтың жартысын қүйып алып, яғни өнімді 
жартылай жинап, ыдысқа сондай мөлшерде жаңа қоректік ортаны 
күяды да, ферментацияны ақырына дейін жүргізеді. Кейін жүмыс- 
ты осы жүйемен кайталап отырады. Бүндай жүмыс тәртібі өндіріс- 
тік қондырғыны толық пайдалануға мүмкіндік береді.
Биореакторлар жүмыс тәртібі жағынан ғана емес, (кезендік, 
үздіксіз) көлемі алға қойған мақсаты жағынан (зертханалық 3-10, 
тәжірибе - өндірістік 30-100 л, одан да көп), өсіру жағдайы бойын- 
ша (аэробтық және анаэробтық, мезо- және термофильді, беттік 
және тереңцікте өсіру) ерекшеленеді. Өсірілген жасушылардың 
биокатализдік қасиеттерін тиімді пайдалану үшін, оларды биоре­
актор ішіндегі үстағыштарға орнықтырады (иммобилдейді), ал 
қоректік зат оларды жуып өткен сияқты болады, жасушылар үзақ 
уақыт ферментативтік белсенділікті көрсетеді. Нәтижесінде жа- 
сушалық биомассадан керекті пайдалы өнімді көп мөлшерде боліп 
алады.

жүктеу/скачать 16,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: