Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
жүктеу/скачать 1,6 Mb. Pdf көрінісі
|
tebenova-arnaiy-psih
| Күрделі кемістіктердің
зерттелу тарихы «Ең бірінші соқыр-саңырау бала, 1894 ж. Е.К.Грачеваның Петербургте ҧйымдастырған ауыр дәрежедегі ақыл-ойының кемістігі бар балаларға арналған паналату орнына қабылданды. «Братство во имя Царицы Небесной» деп аталатын жерге, 1905 ж. тағы бір соқыр-саңырау бала тәрбиеленуге алынды. Ол кезде, бҧл сияқты қайырымдылық мекемелерінде белгілі дәрігер, әрі оқытушы М.В.Богданов-Березовский кеңес береді, ол Ресейдегі соқыр-саңырау балалардың жағдайына назар аударып, осы жайлы ғылыми және кӛпшілік басылымдарда бірқатар мақалалар жариялады. Ресейде, XIX ғасырдың 80 ж. Ч. Диккенстің «Американ жазбалары» жинағы аудармасының басқа хабарламалардың жариялауының нәтижесінде, американдық соқыр-саңырау қыз Лаура Бриджменнің ӛмір тарихы, оның Бостондағы Перкинстің соқырларға арналған институтында білім мен тәрбие алғандығы жария болды. Бҧдан кейін, бҥкіл әлем Перкинс институтындағы Анна Сулливанның тәрбиеленуші соқыр-саңырау қызы Елена Келлердің оқып білім алу тарихы туралы хабардар болды. 1884 жылдан 1913 жылға дейін Ресейде Е. Келлердің ӛмір тарихы мен шығармашылғы жайлы 11 еңбек жарияланды. Бельгия, Франция, Норвегия, Шотландия мен Швецияда соқыр-саңыраулардың оқыту жайлы деректер белгілі бола бастады. Германиямен тығыз ғылыми қарым-қатынас жасау барысында, Ресей мамандары Потсдам жанындағы мҥгедектерге арналған паналату орнындағы соқыр-саңыраулардың оқуын бақылауға мҥмкіндік алды. Мҥгедектер 25 онда 1887 жылдан бастап оқытыла бастады, кейін 1906 ж. бҧл жерде соқыр-саңырауларға арналған арнайы мектеп ашылды. 1908 ж. ай сайын шығатын орыстың «Слепец» журналында, неміс педагогы және зерттеушісі Г.Риманның 1905 ж. Берлинде жарыққа шыққан «Саңырау–мылқау-соқырларға психологиялық бақылау жасау» («Психологические наблюдения над глухонемыми слепцами») атты еңбегі жарияланды. Әлемнің әр тҥкпірінен соқыр-саңырау балаларды оқытудың жетістіктері туралы келген хабарлар Ресей қоғамында аталған балалар мәселесі туралы ерекше қызығушылық туғызды. 1909 ж. Ресейде соқыр-саңырауларға қамқорлық жасау қоғамы қҧрылды және Петербургтегі соқыр-саңырауларға арналған балабақшада, ҥш баланы оқыту қолға алынды. Сол жылы жазда, осы мекеменің педагогары мен тәрбиешілері, Швеция мен Германиядағы соқыр- саңырауларды оқыту тәжірибесімен танысты, сӛйтіп 1910 ж. ашылған және ауыр кӛру-есту кемістіктері бар 7 баланы паналатқан мекемеде жҧмыс істей бастады. Бҧл Ресейдегі соқыр-саңырауларға арналған ең алғашқы оқыту–тәрбиелеу мекемесі болып саналды. Мҧнда, балалармен педагогтар М.А.Захарова мен Ю.А.Якимова жҧмыс істей бастады, олар ӛз қызметтерін 1917 ж. тӛңкерістен кейін соқыр-саңырау балалар Петроградтағы отофонетикалық институт (кейінірек Ленинградтық есту және сӛйлеу институтына айналды) жанындағы саңыраулар тобына енгенде де жалғастырды. Олар 1941 ж. дейін оқытылды. Бҧл балаларды оқыту барысында жасалған ғылыми тҧжырымдар белгілі психолог А. В.Ярмоленконың еңбектерінде беріледі. 1923 жылдан 1937 жылға дейін И.А.Соколянский ҧйымдастырған Харьковтегі соқыр- саңырауларға арналған мектеп ӛте қарқынды жҧмыс істеді. Бҧл мектепті бітірген оқушы, атақты соқыр жазушы О.И.Скороходова болды. Кейінірек бҧл тәжірибені И.А. Соколянский мен А.И.Мещеряков, Москвада КСРО ПҒА дефектология институтында жалғастырды, мҧнда 1947 ж. бастап ғылыми зерттеулер және соқыр-саңырау балалармен тәжірибе жҧмыстары жҥргізілді. Атақты психологтар А.Н.Леонтьев пен А.И.Мещеряковтың жетекшілігімен 1971 – 1977 жж. Аралығында, М.В.Ломоносов атындағы ММУ-нің психология факультетінде, 4 соқыр-саңырау студентті оқыту ісі 26 ҧйымдастырылды. Олардың екеуі – А.В.Суворов пен С.А.Сироткин ғылыми дәрежеге ие болды және бірнеше ғылыми, ғылыми-кӛпшілік кітаптардың авторлары болды. Қазіргі кезде кеңінен танымал болған, Москва облысының Сергиев Посад елді мекеніндегі соқыр-саңырау балаларға арналған балалар ҥйі 1963 ж. бері, Ресей Федерациясының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жҥйесінде жемісті жҧмыс істеп келеді. Ресейдегі соқыр-саңырау балаларды оқыту тәжірибесі басқа елдерге мәлім, әрі ҥлкен беделге ие. 1969 жылдан бастап, соқыр- саңырауларды зерттеу жҧмыстарын дамытатын және оларға қызмет ететін бҥкіл әлемдік ҧйым жҧмыс істеп келеді, оның ӛткізетін шараларына ресейлік мамандар белсене ат салысады» 1 . Бҧл ҧйымның мәліметтері бойынша әлемде соқыр-саңырау адамдардың саны бір миллионға жуық. Қазіргі кезде олардың қатарына жататындар: туа біткен немесе ерте кезден соқыр- саңырау болған балалар; жҥре келе, есту қабілетін жоғалтатын, тумысынан соқыр балалар; жҥре келе, кӛру қабілеті бҧзылатын тумысынан саңырау немесе нашар еститін балалар; есейген немесе қартайған шақта, есту және кӛру қабілетін жоғалтқан адамдар. Қазіргі кезде соқыр-саңыраулықты әр елде әртҥрлі қарастырады. Ол кӛбінесе әр мемлекетте қабылданған нормативтік қҧжаттардағы бҧл ҧғымның қалай тҥсіндірілетіне саңыраулар категориясына жатқызу ҥшін, шетелдерде оған арнайы мектепте тегін оқыту қҧқығы мен ерекше әлеуметтік қызмет кӛрсетілетін кепілдік беріледі (кӛлікпен және басқа да кӛмектермен қамтамасыз ету, т.б.). Бҧл елдерде «соқыр-саңырау» категориясы мемлекеттік мҥгедектер тізіміне енгізілген. жүктеу/скачать 1,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|