Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
| 1 2
1 6 5 1 2 6 3 4 5 сурет. Айналымды бульдозерлік үйінді: 1 – маңдайлы бөлігі; 2 – бүйірлі пышақ; 3 – бүйірлі пышақ; 4 – кесу ернеуінің ауыспалы пышақтары сурет. Сфералық (əмбебапты) ҥйінді: 1 – маңдайлы бӛлігінің орталық секциясы; 2 – маңдайлы бӛлігінің бҥйірлі секциясы; 3 – бҥйірлі ҥшкіл; 4 бҥйірлі пышақ; 5 – кесу ернеуінің ауыспалы пышақтары Үйінді, ІІ жəне одан жоғары санатты топырақтарды қазуы кезінде аз тиімді, өйткені ұзын кескіш ернеуінен нашар тереңделеді. Қар, ағашты жаңқа, көмір, жертезек жəне т.б. сияқты, өте жеңіл материалдарын тасымалдау үшін жоғары сыйымдылығымен сфералық үйінділері шығарылады (30.70 %). Жартылай сфералық (жартылай əмбебапты) үйіндісі (5.19 сурет) элементтерінің сфералық қатынастық өлшемдерімен ерекшеленеді. Орталық секция 40 % жəне одан да көп үйіндінің алаңын алады, ал бүйірлі секциялардың шеттері олардың шеттері арасында қашықтығында 20 % астам алдына шығады. жоспардағы бүйірлі секциялары арасындағы бұрышы 150° кем емес. Бүйірлі секциялары шеттерінен тік пышақтарымен бүйірлі үшкілдерімен жабық. Үшкілдер оның жинақтау қабілеттілігін жоғарлатады, ал пышақтары жолдарды кесуін жеңілдетеді жəне имегімен жұмыс істеуге мүмкіндік к береді. Жинақтауыш қабілеттілігі мен дайындалған топырақтарының мықтылығы бойынша жартылай сфералық үйіндісі сфералық жəне тікелей арасындағы аралық жағдайын алады. Арнайы сандарына жақсыланған жинақыш қабілеттіктерімен ауыспалы имегімен сфералық үйінділері (5.24 сурет), көмір жəне жертезектің үлкен көлемдері үшін жəшікті үйінділері (5.23 сурет), тұрмыстық қалдықтарының боқтығына жұмыс істейтін, бульдозер- тығыздаушылары үшін (5.22 сурет) W-тəріздес үйінділері, жеңіл материалдары үшін 50.100% жоғарлаған сыйымдылғымен (5.20 сурет) сфералық үйінділері жатады. Бульдозерлік үйіндісінің негізгі элементі (5.25 сурет) қатты жақтары мен қорапшалар, артқы қабырғасы, жазықты қақпақша, пышақ жүйесі, цилиндрлік бетімен маңдайлы бөлігі болып табылады. Тіркелей үйіндінің бүйіржақтары бүйірлі үшкілдерімен жабылады, оларға бүйірлі пышақтары бекітіледі. Маңдайлы бөлігі үйіндінің пышақты жүйесімен кесілетін, материалдың ауысуы мен жинақтауын қамтамасыз етеді. Жоғары беріктігімен бұрыштық пышақтары кесу ернеуінің габариттерінен тыс шығады, ол оның пышағының тозуын азайтады жəне үйіндінің тереңдігін жеңілдетеді. Бүйірлі пышақтары терең траншеяларын кесуі кезінде үйіндінің сыналауы, сонымен бірге берікті топырақтарын қазуы кезінде бүйірлі үшкілдерінің тозуы мен зақымдауын сурет. Жартылай сфералық (жартылай əмбебапты) ҥйінді: 1 – бҥйірлі ҥшкіл; 2 – маңдайлы бӛлігінің орталық секциясы; 3 - маңдайлы бӛлігінің бҥйірлі секциясы; 4 – бҥйірлі пышақ; 5 – бҧрышты пышақ; 6 – кесілетін ернеуінің ауыспалы пышақтары алдын-алады. Айналымды үйінділерінде бүйірлі пышақтарының болуы міндетті, өйткені топырақты кесуі кезінде үйіндінің бүйір жақтарының бірі қазуда қатысады. Жоғарғы қақпашасы үйіндінің жинақтаушы қабілеттілігін жоғарлатады жəне оның жоғарғы ернеуі арқылы материалдың себуін алдын-алады. Артқы қабырғасы, қорапшалар мен қаттылық бүйірлері үйіндіге қажетті мықтылығы мен қаттылығын береді жəне гидроцилиндрлер мен итергіш қоссырықтарымен үйінділерді қосу жүйесінің басқа да элементтері мен піспегі, тіреуіштерін орналастыруы үшін қызмет етеді. Бүйірлі қақпақшалары тығыз топырақтарына енгізуіне оның қабілеттіктерін төмендетпей, тікелей үйіндінің жинақтаушы қабілеттерін жоғарлатады. Айналмайтын бульдозерлік үйіндісі (5.26 сурет) көтеру/түсіру гидроцилиндрлері мен итергіш қоссырықтарымен базалық итергішіне бекітіледі. Итергіш қоссырықтарына үйіндіні бекіту механизмі үйіндінің көлденең теңселісін шығаратын тіреуіштер немесе көлденең керуін бақылайтын, ұзындықты бұрандық немесе гидравликалық реттеуішімен бұрандық еңісінен тұрады. Үйіндіні көтеру/түсіруінің екі гидроцилиндрлері үйіндінің артқы қабырғасынан тартқыштың рамасын қосады. Итергіш қоссырықтарының артқы соңдары сфералық немесе саусақты тоспаларымен дөңгелекті бульдозерлер рамасының алдыңғы бөлігіне немесе шынжырлы арбалардың рамаларына бекітіледі, оның айналасында қоссырықтарды көтеру немесе түсіруі кезінде айналады. сурет. Ӛте жеңіл материалдары ҥшін жоғары сыйымдылығымен сфералық ҥйінді сурет. Бульдозердің катоктары немесе шынжырларына қоқысты жылжытатын, ортасында дӛңес тəрізді шығуы мен бҥйірлі секцияларымен қоқыс ботқаларында жҧмысы ҥшін W- сурет. Тҧрмыстық қалдықтарының тығыздаушы-жҧдырықты бульдозер: 1 – моторлық бӛлік; 2 - кабина; 3 - алдыңғы рама; 4 – ҥйіндіні кӛтеру/тҥсіру гидроцилиндрі; 5 – бульдозерлі ҥйінді; 6 – ҥйіндіні бекіту элементтері; 7 – алдыңғы катоктар; 8 – алдыңғы жəне артқы рамаларын қосу таспалары; 9 - артқы рама; 10 – артқы катоктар Рис. 5.23. Ящичный отвал (отвал- совок) сурет. Жəшікті үйінді (үйінді-қалақша). сурет. Ауыспалы қисаюының бүйірлі секцияларымен сфералық үйіндісі Итергіш қоссырықтарымен үйінді қосуының симметриялық жəне симметриялық емес сызбалары қолданылады (5.27 сурет). Айналғыш үйіндісімен бульдозерлік жабдығымен дəстүрлі құрылымы (5.28 сурет) үйіндінің қосылуын жəне U-тəріздес итергіш рамасын көздейді, ол үйіндінің артқы қабырғасының ортасында орналасқан, сфералық гарнирімен, сыртынан шынжырлы арбасымен ұсталады. Үйіндінің артқы қабырғасының бүйірлі шектері шабуымен жəне тірегімен итергіш рамасына бекітіледі. Шабу тіректің корпусына бекітіледі (суреттегідей) не олар жалпы шарниріне келтіріледі. Жоспардағы үйіндінің айналымы, осы үшін арнайы итергіш рамасына көзделген, бір- бірімен орналасқан үш ұяшығындағы шабу мен тіректерін бекіту таспасын қайта орнын ауыстыруын өткізеді. Шабу мен тіреуіштер орташа ұяшығына орнатылғанда, үйінді бульдозердің қозғалыс бағытына перпендикулярлы болды. Көтергіш/түсіру гидроцилиндрлерінің соташықтары таспалы итергіш рамасымен, ал олардың корпусы – тартушы рамасымен қосылған. сурет. Тікелей ҥйіндісінің қҧрылымы: 1 бульдозердің пышақты жҥйесі; 1' – тікелей ауыспалы пышақ; 1'' – бҧрышты ауыспалы пышақ; 2 – маңдайлы бӛлігі; 3 – бҥйірлі қақпашасы; 4 – қақпақшаның трапециялық маңдайлы беті; 5 – қақпақшаның қаталдылау қорпашасы; 6 – қаталдылаудың ҥстіңгі қорапшасы; 7 – қаталдылаудың тік бҥйірі; 8 – қаталдылаудың астыңғы қорапшасы Қазіргі жеңіл бульдозерлер, тартқыш рамасы мен шынжырлы арбалары арасындағы өткен лонжерондары, итергіш рамасының U- тəріздес монтаждалған, айнымалы үйіндісімен жабдықталады (5.29 сурет). Үйінді көлденең жазықтығындағы бір гидроцилиндрлік шабуымен жəне екі гидроцилиндрлік тірекпен, екі тік саусақтарының үйінді биіктігі бойынша таратылған орталық цилиндрлік таспасымен итергіш рамасына бекітіледі. Үстіңгі саусақты таспасы үйінді тіректің қол реттеуішінің бұрандама механизмімен ауыстырыла алады. көтеру/түсіру гидроцилиндрлері бульдозердің рамасы мен шынжырлы арбалары арасында көлденең орналасқан жəне машина рамасы мен итергіш рамасына бекітіледі. б сурет. Тікелей ҥйіндісімен бульдозерлік жабдығы: 1 – бульдозерлік ҥйіндісі; 2 – итергіш діңгек; 3 ҥйіндіні кӛтеру/тҥсіру гидроцилиндрлері; 4 гидравликалық шабу; 5 – шынжырлы арбаның рамасына итергіш діңгегін бекіту таспасы (жегін таспа); 6 – бҧрандама шабу; 7 – кӛлденең тіркеу сурет. Итергіш діңгектерімен үйіндіні қосуының тұтқалы механизмдерінің нұсқаулары: 1 – итергіш діңгек; 2, 5 – цилиндрлік таспалар; 3 - үйінді; 4 – бұрандама шабу; 6 - бұрандама; 7 – тіректі шаTйбLHаa;6 8+ – гидравликалық шабу; 9 – сфералық төлкесімен дөңгелекті тіреуіш; 10 – сфералық төлкесімен таспа немесе сфералық таспа; 11 – кардандық топса; 12 тіреуішті тығырықтың сырғаUнHaа6уы үшUnіeнp бағыттаушымен ск- оба; 13 – тіреуіш тығырық; 14 – обр реттеуші бұрандама; 15 – итергіш діңгегінің тіреуішіне бекітілген төлке; 16 - саусақ; 17 - тартқыш; 18 – дөңгелекті тіреуіш (5.10)
(5.12) Бульдозердің өндірісі (П) теңдеу бойынша анықталады: мұнда Ппр – бір цикл үшін бульдозермен тасымалданған тарту призмаларының көлемі; буяг – қозғалтқышқа келетін ауырлық күші; фопт – бекітуінің оңтайлы коэффиценті; f – тіреуішті беті бойынша жылжуға қарсылығы; £бул – кесу ернеуіне келетін бульдозерлі жабдықтарының ауырлық күші; /отв – бульдозердің білігінен ұзындығы; hpe3 – бүйірлі біліктеріне жоғалтуларының орнын толтыруы үшін кесетін, топырақ қабатының қалыңдығы; кре3 – кесуге топырақтың жиынтықты қарсылығы; упр – сүйрету призмасының боптасылған топырағының көлем бірлігінің шамасы; g – еркін түсуінің жылдамдатуы; ргр – топырақ бойынша сүйрету призмасы топырағының үдіріс коэффициенті; рст – топырақ бойынша үйінді коэффициенті; у ° - кесу бұрышы; T – бульдозердің жұмыс циклінің ұзақтығы; £наб – сүйрету призмасы жинағының жол ұзындығы; инаб – сүйрету призмасы жинағы кезіндегі бульдозердің орташа жылдамдығы; £пер – сүйрету призмасын тасымалдау жолының ұзындығы; ипер – сүйрету призмасын тасымалдауы кезіндегі бульдозердің орташа жылдамдығы; иобр – бульдозердің қайтымды жүрісінің орташа жылдамдығы; )ман – цикл аралығында оңтайландыруына уақыты (17 с аспай). сурет. Айнымалы үйіндісімен бульдозерлік жабдығы: 1 - үйінді; 1' – жоспардағы үйіндінің айналымы; 2 – тік шабу; 3 – тартушы рамасының көтеру/түсіру гидроцилиндрі; 4 – шабудан тіреуішке бекіту кронштейні; 5 – тартушы рамасына тіркеуішті бекіту кронштейні (3 лонжеронда); 6 – шанжарлы арбаларының тартушы рамасындағы бекіту топса; 7 - тартушы рама; 8 - көлденең тіркеуіш (жабық тіркеуішімен үстінен бейнесі); 9 – тартушы рамасына түсіру жəне көтеру гидроцилиндрлерінің соташықтарын бекіту тіреуіштері; 10 тартушы рамасына бекітудің сфералық топсасы сурет. Айналымды үйіндісі мен U-тəріздес ішкі рамасымен бульдозер: 1 – итеруші рамасының көтеру/түсіру оң гидроцилиндрі; 2 – кесу бұрышын реттеуінің қолды реттеуіші; 3 – үйіндінің көлденең еңкеюінің гидроцилиндрі; 4 – гидроцилиндрінің қорғағыш қабықшасы; 5 - үйінді; 6 - U-тəріздес итеруші рама; 7 – жоспардағы үйіндінің айналымының оң гидроцилиндрі Ресей мен Белоруста өндірілген бульдозерлердің салыстырмалы сипаттамалары 5.4 кестеде көрсетілген. Ресей мен Белорус өндірісінің бульдозерлердің сипаттамалары 5.4 кесте
жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|