Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»

Дайындық жер жұмыстары үшін машиналар. Жер жұмыстарын орындау технологиялары тығыздық бөлшегімен дайындық жұмыстарын өткізуді жəне негізгі операцияларды көздейді. ЖолҒЗИ үшін дайындық операциялары транспорттық құрылысы объектісінің топырақтың құрылымының беріктігі немесе дайындығына жəне/немесе топырақты дайындау мақсаты бар жəне, əдеттегідей, өзіне ағаштардан, бұталар, шымды жабындылар, қарашірікті қабаттары, түбірлер, тастардан бөлінген алаптарын тазартады. Олардың құрамына дайындық алдыңда мықты топырақтарды

борпылдау мен батпақтылық аумақтарын құрғатуы кіре алады. Осы жұмыстарды орындау үшін арнайы машиналар қолданылады: бұтақ кескіштер – өз жолдары жанында белестерге керілген материалдарын сала отырып, ағаштарды, бұталарды, майда ағаштар мен қыртыстарды кеседі; қопарғыштар мен қопарғыш-кескіштер – тамырларды, тастарды жəне түбірлерді қопарады жəне оларды учаскенің шекарасында, кескіштермен жиналған материалдарымен бірге жылжытады; қопсытқыштар – дайындық алдыңда берік топырақтарды бұзады; экскаваторлар – құрғату қажеттілігі кезінде мелиорациялық арықтарды жұлады (негізгі жұмыстар үшін машиналар тобына жатады).
Негізгі жер жұмыстарына арналған машиналар. Негізгі жер жұмыстары жер жұмыстарының жалпы көлемінің басым үлесін құрайды жəне инженерлік құрылымдары негізіндегі топырақты тығыздауға жəне қалауға, тасымалдауға, дайындауда, сонымен қатар олардың бойлық жəне көлденең фильтрлеуінде жасалады. Бульдозерлер скреперлерді тиеу кезінде итергіштер ретінде пайдаланылады, топырақты құрылымдарын алдын-ала фильтрлеуін іске асырады, тығыздау алдыңда материалды теңдестіреді, 100 м дейін қашықтығында сусымалы құрылым материалдары мен топырақтарды дайындайды жəне тасымалдайды. Скреперлер оны қабаттармен салады жəне 5 км дейін қашықтығында шөміштегі топырақты тасымалдайды, бульдозерлер көмегімен немесе өз бетінше топырақты дайындайды. Автогрейдерлер топырақты құрылымдарының бойлық жəне көлденең профильдерінің жобалық белгілеріне дейін келтіреді, тығыздау мен тұрақтандыруынан кейін топырақты беттерін жоспарлайды, тығыздау алдыңда борпылданған əкелінген топырақты теңестіреді, бүйірлік резервтерінің топырақтарынан үйінділерді құрастырады. Грейдер- элеватор транспорттық амалдарындағы дайын топырақты не тиейді не бүйірлі резервтерінен топырақты үйінділерін түсіреді. Біршөмішті экскаваторлар кез келген беріктігімен тассыз топырақтарды құрылыс көлемдерінде дайындайды жəне оларды транспорттық амалдарына тиейді. Көпшөмішті экскаваторлар тік жəне көлденең қазық үшін жоғары үйінділерінің бөктерін фильтрлейді жəне карьерлердегі топырақтарды дайындайды, мелиоративті жүйелер, құбыр өткізу жəне коммуникациялық желілері үшін траншеяларды жұлады. Топырақты катоктар топырақты жəне, соңғылардың су өткізбеу мен беріктігін жоғарлата отырып, транспорттық құрылымдарының үйінділерінде салынған жол-құрылыс материалдарын тығыздайды.