Оқулық "Білім беруді дамытудың федералдық институты" Федералдық мемлекеттік автономдық мекемесі "
жүктеу/скачать 4,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Шишмарев Өлшеу құралдары. Оқулық
| 1.4.
Өлшеуіш түрлендіргіштер Нысанның күйі мен сыртқы əсерлерін басқару үшін қажетті ақпаратты автоматикада өлшеуіш түрлендіргіштер (ӨТ) деп атайтын сəйкес техникалық құрылғылар көмегімен жекелеген физикалық шамалардың мəні түрінде алады. Мұндай ақпарат оператор-адамның тікелей қабылдауы үшін қолайлы түрде берілген өлшеуіш құралдардан ерекшелігі, ӨТ-гі ақпарат автоматика жүйесінде беру мен одан əрі түрлендіру үшін қолайлы белгілі физикалық шама түрінде ұсынылады. Бұл шаманы дабыл деп атайды жəне ол сөзсіз бақыланатын физикалық шамамен немесе əртүрлі технологиялық процесстің параметрімен байланысты. ӨАМЖ автоматтандырудың автоматика тəжірибесінде біршама жиі қолданылатын бақыланатын шамалардың тек бөлігін ғана қамтиды. Онда барлық бақыланатын шамалар келесі топтарға бөлінген: • жылу энергетикалық шамалар - химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері; • жылу энергетикалық шамалар - температура, қысым, қысым айырмасы, деңгей жəне шығын; 14. • электр энергетикалық шамалар - тұрақты жəне айнымалы ток жəне кернеу, қуаттылық (белсенді жəне реактивтік), қуаттылық коэффициенті, оқшаулағыштың жиілігі мен кедергісі; • механикалық шамалар - сызықтық жəне бұрыштық орын ауысулар, бұрыштық жылдамдық, күштің деформациясы, айнымалы моменттер, бұйымдар саны, материалдардың қаттылығы, діріл, шу жəне салмақ; • физикалық қасиеттерді сипаттайтын шамалар - ылғалдылық, электр өткізгіштік, тығыздық, тұтқырлық, жарықтанушылық; • химиялық қасиеттерді анықтайтын шамалар. Өлшенетін физикалық шама бір рет (біріншілік) түрленетін құрылғыларды біріншілік ӨТ деп атау қабылданған. ӨТ келесі құрылымдық сұлбалар түзе отырып, жалғануы мүмкін: • бір реттік тікелей түрлендіру; • реттік тікелей түрлендіру; • дифференциалдық; • кері байланысты (өтемдік). Қарапайым ӨТ бір түрлендіргіштен тұрады. Бірнеше біріншілік түрлендіргіштердің ретімен жалғаған жағдайда алдыңғы түрлендіргіштің шығыс шамасы келесінің кіріс шамасы болып табылады. ӨТ реттік жалғау бір реттік түрлендіру пайдалану үшін қолайлы шығыс дабылын бермеген жағдайда қолданылады. Дифференциалдық сұлбада түрлендірілген жəне кейбір эталондық шаманы салыстыру арқасында сыртқы факторларды бұрмалайтын түрлендіру нəтижесіне осы факторлардың əсеріне бірдей ұшыраған əсер ету жойылады. Кері байланысы бар ӨТ сұлбасы сыртқы бүліктің түрленуі коэффициентінің жоғары дəлдігімен, əмбебаптылығымен жəне шағын тəуелділігімен сипатталады. ӨТ табиғи жəне бірегейлендірілген шығыс дабылдары бар болып табылады. Табиғи дабыл біріншілік ӨТ-мен табиғи жолмен құрылады жəне бұру бұрышын, орын ауысу, күш салу, кернеу (тұрақты жəне айнымалы), кедергі (белсенді жəне кешенді), электрлік сыйымдылықты, жиілікті жəне т.б. ұсынады. ӨТ қарапайым нысандарды автоматтандыру кезінде табиғи шығыс дабылымен кеңінен қолданылатын (термобулар, терморезисторлар, тензотетіктер жəне т.с.с). Бірегейлендірілген дабыл - бұл өлшенетін шаманың түріне, оны өлшеу əдісіне жəне диапазонына қарамастан белгілі бекітілген шектерде өзгеретін белгілі физикалық табиғаттың дабылы. Бірегейлендірілген дабылдардың ішінде тұрақты жəне айнымалы токтардың электрлік дабылдары, кернеу мен жиілік, сонымен қатар пневматикалық дабылдар біршама кең таралуға ие болды. 15 Ұқсас бірегейлендірілген дабылдардың негізгі түрлеріне жатады: • Тұрақты токтың электрліктері, мА: 0...5; 0...20; -5...0...5; • Тұрақты кернеудің электрліктері: 0.10 мВ; 0.20 мВ; -10.0.10 мВ; 0.1 В; -1.0.1 В; • айнымалыы кернеудің электрліктері, В: 0.2, -1.0.1; • жиіліктегі айнымалы токтың электрліктері, кГц: 4.8; 2.4; • пневматикалық, кПа: 20.100. Дабыл масштабын өзгерту үшін қызмет атқаратын түрлендіргіштер масштабты ӨТ деп аталады. Бірегейлендірілген ұқсас дабылдарды алу үшін қалыпқа келтіруші деп аталатын ӨТ қолданылады. Бақыланатын шаманың спецификасы біріншілік ӨТ пайдаланылатын түрлендіру əдісіне біршама əсер етеді. ӨАМЖ -да қолданылатын түрлендіргіштердің типтері алты топқа бөлінеді: механикалық, электромеханикалық, жылулық, электрохимиялық, оптикалық жəне электрондық иондаушы. Өлшегіш ақпараттың қашықтан дабыл беруі үшін тағайындалған түрлендіргіштер беруші деп атадады жəне телемеханика жүйелерінде пайдаланылады. жүктеу/скачать 4,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|