Оқулық "Білім беруді дамытудың федералдық институты" Федералдық мемлекеттік автономдық мекемесі "

ұзақтығы бойынша ұқсастар, өз кезегінде, тіркеуші жəне көрсетуші 
болып бөлінеді. 
Тіркеушілерге ұзақ мерзімдік жады қасиеттеріне ие қандай да бір 
тасымалдағыштағы  ақпаратты  бекітетін  құрылғылар  жатқызылады. 
Бұл ақпаратты адам қабылдап жəне оны шексіз ұзақ уақыт аралығы 
ішінде көп рет пайдаланылуы мүмкін. 
Көрсететіндерге  оны  сақтау  жəне  тек  салыстырмалы  ұзақ  емес 
уақыт  аралығын  санауға  рұқсат  ететін  тасымалдағышта  ақпаратты 
көрсететін құрылғылар жатады. 
Сандық  өлшеуіш  құрылғыларда  (СӨА)  тек  көрсеткіш  аспаптар 
ғана  қарастырылады.  Сандық  өлшеуіш  аспаптар  сандық  түрде 
ақпаратты  беру  арқылы  электрлік  шамаларды  өлшеу  үшін 
тағайындалған. 
Олар  автономдық  аспаптар  ретінде  де,  сонымен  қатар  басқа 
жүйелердің  көп  арналы  АӨЖ  немесе  өлшеуіш  бөлігінде 
пайдаланылады. 
Қандай  шамаларды  өлшеу  үшін  олардың  тағайындалғанына 
байланысты,  СӨА  ал  үлкен  қосалқы  топтарға  бөлінеді: 
вольтметрлер,  амперметрлер,  электрлік  тізбектердің  параметрлерін 
өлшеуіштер, жиілікті-уақыттық топ аспаптары, құрама аспаптар мен 
фаза өлшеуіштер. 
Өз кезегінде, вольтметрлер мен амперметрлер  өлшенетін токтың 
түрі  бойынша  тұрақты  жəне  айнмалық  токтардың  аспаптарына 
бөлінеді, 
ал 
вольтметрлердің 
арасында 
импульстардың 
амплитудасын өлшеуге арналған санат пайда болады. 
Электрлік тізбектер параметрлерінің өлшеуіштері омметрлер мен 
пайыздық омметрлерге, сыйымдылық өлшеуіштеріне, индуктивтілік 
өлшеуіштеріне  жəне  электрлік  тізбектер  параметрлерінің  əмбебап 
өлшеуіштеріне  бөлінеді.  Әдетте,  сыйымдылық  мен  индуктивтілік 
өлшеуіштері  шығынның  тангенс  бұрышы  мен  пайыздық  ауытқуды 
өлшеуге мүмкіндік береді. 
Электрлік  тізбектер  параметрлерінің  əмбебапөлшеуіштері 
өлшеудің  сыйымдылығы  мен  индуктивтілігінен  басқа  сонымен 
қатар  кедергі,  өткізгіштік,  шығын  бұрышының  тангенсі,  пайыздық 
ауытқу, тізбектің тұрақты уақытын өлшеуге мүмкіндік береді. 
Вольтметрлер  мен  омметрлер  кернеу  мен  кедергі  қатынасына 
қосымша өлшеу жаңғыртуға мүмкіндік береді. 
Жиілікті  уақыттық  топтың  аспаптары  жиілік  өлшеуіштер, 
уақыттық  интервалдардың  өлшеуіштері  мен  импульстердің 
өлшеуіштеріне бөлінеді. 
Жиілік  өлшеуіштері  жиілікті  өлшеу/  Т  кезеңі  мен  импульстер  t  
арасындағы  уақыт  аралығын  өлшеуден  басқа  кейде  А  жиіліктің 
пайыздық  ауытқуын/  т  импульстер  ұзақтығына,  /1//  жиіліктері  мен 
жиілікті бөлуді  f/n іске асыруға мүмкіндік береді. 
 
28 

Импульс  есептеуіштері,  əдетте,  тік,  реверстік  шот  жəне  алдын 
ала  орнату  арқылы  импульстар  есебіне,  сонымен  қатар  жиілік 
бөліктерін жаңғыртуға  мүмкіндік береді. 
Құрама  аспаптар  аспаптардың  кең  гаммасынан  тұрады,  себебі 
бір  аспапта  екі  немесе  одан  көп  жоғарыда  келтірілген  параметрді 
өлшеу  мүмкіндігін  қосу  біріктірілген  аспапты  береді,  мысалы, 
вольтметр,  вольтамперфарадметр  жəне  т.с.с.  Өлшеу  тұрақты  токта 
да, айнымалы токта та жүргізіледі. 
ЭӨТАК-қа ұқсас көрсетуші қалқандық жəне панельдік аспаптар 
жатады.  Бұл  аспаптар  сандықпен  салыстырғанда  біршама 
қарапайым  жəне  арзан  ретінде    олардың  салыстырмалы  шағын 
мөлшерінде біршама маңызды шамалардың өлшемдерін көшірмелеу 
үшін АӨЖ кейбір типтерінде қолданысқа ие. 
Бұрын  қаралғандарға  сəйкес  ұқсас  көрсетуш  аспаптары 
өлшенетін шамасы бойынша тұрақты ток амперметрлеріне, тұрақты 
жəне  айнымалы  токтардың  вольтметрлеріне  жəне  жиілік 
өлшеуіштерге жіктеледі. 
Өлшеуіш  ақпаратты  ұсынудың  формасын  жіктелімдік  белгі 
ретінде  пайдалана  отырып,  өлшеудің  тіркеуші  құрылғыларын 
графикалық түрде өлшеуіш ақпаратты көрсететін графикалықа жəне 
жекелеген  нүктелерді  цифрлау  арқылы  графикалық  түрдегі 
ақпаратты көрсететін белгі графикасы деп бөлуге болады. 
Өлшеудің  графикалық  тіркеуші  құрылғылары  тобын  қалыпқа 
келтірілген қателігі бар сəуле шығаратын осциллографтар, өздігінен 
жазатын жəне екі координаталық аспаптар құрайды. 
Өлшеудің  белгі  графикалық  тіркеуші  құрылғылары  тобының 
туындауына  тенденция  бар,  оны  дəл  сондай,  бірақ    сандық  түрде 
(жекелеген нүктелерді цифрлау) немесе əліпбилік сандық, фондық, 
қызметтік  ақпарат  түрінде  жекелеген  нүктелерде  өлшенетін 
шамалардың  мəндерін  тіркеу  мүмкіндігмен  ерекшеленетін 
құрылғылар түзеді. 
ЭӨТАК  өлшеудің  ұқсас  тіркеуші  құрылғыларын  жатқызған 
кезде,  көрсеткіш  құрылғылардағыдай  принцип  қолданылады,  яғни 
ЭӨТАК  қалқандық  жəне  панельдік,  сонымен  қатар  зертханалық 
аспаптар кіреді. 
Өлшенетін шамасы бойынша өлшеудің тіркеуші құрылғыларын 
жіктеу  көрсететін  аспаптардың  жіктелулері  ұқсас,  бірақ  тағы  бір 
санат  қосылады  -  бұл  кіріс  дабылы  көптеген  жағдайларда  тұрақты 
токтың кернеуі болып табылатын екі координаталы аспаптар. 

жүктеу/скачать 4,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: