өзгеше бір даму формасы. Осыған орай Маркс, бүтіндіктің түпкі тегі немесе бірден-бір та-
биғаты оның боліктерінің белгілі біреуімен ғана барабар, яғни
боліктердің белгілі біреуінің ғана табиғаты жалпы бүтіндіктің табиғаты-
ның түпкі бастапкы формасы дейді. Бүл Гегельдің белгілі бір ойын
дамыту еді. Маркс мүны қоғамдық ондірістің дамуы негізінде былай
түсіндіреді: ондіріс, боліс, айырбас, және түтыну озара тепе-тең н эр
селер емес, олар бүтіндіктің боліктері, бірліктің ішкі айырмашылықта-
ры. Өндіріс озін де, баска боліктерді камтиды. Процесс әрқашан со-
дан кайта басталады. Белгілі бір ондіріс белгілі болікті, айырбасты,
түтынуды жэне осы кезеңдерінің озара белгілі бір қатынастарын
туғызады.
Олай болса боліс, айырбас, түтыну ондірістен табиғаты болек
бір процестер емес, ондірістің озге формалары, дамуының озгеше
формалары. Әрбір жаңа формаға ауысқан сайын ондірістің мәні та-
нымастай озгереді, бірақ ол, Гегельдің тілімен айтқанда, озгеде бәрі-
бір озінде. Өндіріс, боліс, айырбас, түтыну - мүның барлығы да түптен
келгенде адамдардың қызметі, адамдар олардың субъектісі, олар осы-
ның бәрін дамыта отырып әрі озін озі дамытады, әрбір жасаған жаңа
дүниесінде адамдар оздеріне баскаша форма береді. Яғни озінің та
рихи ортүрлі бүтіндігіне карай дамып отыратын негізгі субъектілер-
адамдардың оздері.
Белгілі бір боліктің табиғатының жалпы бүтіндіктің табиғаты-
мен барабар болатын себебі, қалған боліктердің бәрі де сол боліктің
дамуынан шыкқан, сол боліктің дамуы арқылы басқа формаларға
ауысуының нотижесі. Ол формалар - бастапқы форманың озге фор-
маға отуі, яғни озін озге формада дамытуы. Сондықтан олар бас
тапкы форманың ішкі бағынышты кезендері. Бастапқы форма озін
оқшау формада сактай отырып, озіне жоне озгеге болінеді. Сүйтіп
алғашқы бір нәрсе қарама-қарсы түрған екі норсеге айналады, тіпті
алғаш бастан әртүрлі нэрселер сияқтанып кетеді. Бірліктіц