Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған

94
Көптеген тәжірибелер электр зарядының жоқтан пайда болмай-

тынын және жоғалып кетпейтінін, тек жанасатын тұйық денелердің
арасында өзара бөліске түсетінін көрсетеді. Сонымен, сыртқы орта-
мен әрекеттеспейтін тұйық жүйедегі денелердің зарядтарының бөлінісі
табиғаттың тағы бір әмбебап заңы зарядтардың сақталу заңына

негізделеді. Бұл заң былайша тұжырымдалады:

Тұйық жүйедегі денелердің электр зарядтарының абсолют 
шамаларының қосындысы өзгеріссіз сақталады:
|q
1
|

+ |q
2
| + ... + |q
n
| = const.
2. Қозғалмайтын зарядтардың өзара әрекеттесу заңдылығын фран-
цуз ғалымы Ш. Кулон 1785 жылы ашты. Эксперименттік зерттеулер
үнемі қозғалыста болатын зарядтардың өзара әрекеттесуі қозғалмайтын
зарядтардың өзара әрекеттесуінен өзгеше болатынын көрсетті. Ол жөнінде
жоғары сыныптарда оқитын боласыңдар. 8-сыныпта тек Кулонның
тәжірибе жүзінде ашқан қозғалмайтын зарядтардың өзара әрекеттесу
заңдылығын қарастырамыз.
Кулон электр зарядтарының өзара әрекеттесу күшін табу үшін өзі жа-
сап шығарған
бұралма таразыны пайдаланды (сурет 4.5, а). Таразының
жіңішке серпімді кварц қылына (1) өте жеңіл шыны күйенте (2) гори-
зонталь ілінген (сурет 4.5,
ә). Оның бір ұшына беті алтынның буына
жұқалап қақталған жеңіл шарик (3), ал екінші ұшына қарсы салмақ
(4) орнатылған. Дәл сондай екінші шарик (5) таразының қақпағына
вертикаль оқшаулағыш (диэлектрик) шыбық арқылы берік бекітілген.
Біртекті q заряды бар үшінші шарикті бір-біріне түйісіп тұрған алтын
шариктерге жанастырғанда олар бірдей мөлшерде зарядталады (q

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: