Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

67 
Жоғарғы қабырғасы біркелкі емес, ол самай сүйекпен, 
os temporale
және
сынатәрізді сүйектің үлкен қанатының самайасты қырынан, төменгі бөлігі
самайасты бетінен, 
facies temporalis ale majores ossis sphenoidalis,
құрылған.
Медиалды қабырғасы сынатәрізді сүйектің қанаттәрізді өсіндісінің
латералды табақшасынан, 
lamina medialis processus pterygoidei ossis
sphenoidalis,
тұрады. 
Самай және самайасты шұңқырлардың шекарасы самайасты
қыры,
crista infratemporalis,
бөледі. 
 
Самайасты шұңқыр аймағында орналасқандар: 
- медиалды және латералды қанаттәрізді бұлшықеттер, 
mm.
pterygoideus
medialis et pterygoideus lateralis
; 
- жоғарғы жақсүйектік артерия, 
a.maxillaris, 
және оның жақсүйектік,
қанаттәрізді бөліктерінен таралатын тармақтар: 
а.
auricularіs
profunda,а.tympanica anterior, a.alveolaris inferior, a.meningea media,
masseterica, rr. pterygoidei, a. buccalis; 
- қанаттәрізді веналық өрім, 
pl. venosus pterygoideus; 

- төменгі жақсүйекартылық вена, 
v. retromandibularis; 
- төменгі жақсүйек нерві,
 n. mandibularis 
(V-жұп) және оның 
n.alveolaris
inferior, n. auricоtemporalis, n. massetericus, nn. pterygoidei medialis et
pterygoideus lateralis, n. buccalis; 

- артқы альвеоларлық тесіктер, 
foramіnа alveolariа posteriora,
арқылыөтеді: 
alveolaris posterior superior (a.maxillaris-
тан
), rr. alveolares
superiores posteriores 
(V-жұптың 
n .maxillaris
-інің
 n. infraorbitalis
-інен). 
Қанат-таңдайлық шұңқырдың,
fossa pterygopalatina,
3 қабырғасын
ажыратады : алдыңғы, артқы және медиалды.
Қанат-таңдайлық шұңқыр бассүйектің әртүрлі топографиялық
құрылымдарымен бірқатар қатынастары бар, атап кететін нәрсе аталған

68 
тесіктердің кейбіреулері көрші сүйектердің бір-бірімен қосылғанында ғана
қалыптасатындығынан жеке сүйектерде олар көрінбейді. Осындай
түзілістерге жататындар: сынатәрізді-таңдай тесігі,
foramen sphenopalatinus,
үлкен таңдайлық өзек,
canalis palatinus,
төменгі көзұялық саңылау, 
fissura
orbitalis inferior. 
17 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қабырғалары 
Қабырға атауы 
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар 
Қазақша атаулары 
Латынша атаулары 
Алдыңғы қабырғасы, 
paries anterior
- жоғарғы жақсүйек төмпесі; 
-tuber maxillae 
 
Артқы қабырғасы,
 
paries posterior
- сынатәрізді сүйектің 
қанаттәрізді өсіндісі; 
- processus pterygoideus ossis
sphenoidalis 
Медиалды қабырғасы, 
рaries medialis
- таңдай сүйектің 
перпендикулярлы табақшасы 
- lamina perpendicularis ossis 
palatini 
18 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қатынастары 
Қатынас атаулары 
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар 
Қазақша атаулары 
Латынша атаулары 
Дөңгелек тесік, 
foramen rotundum
-ортаңғы бассүйек шұңқыры 
- fossa crania media 
Төменгі көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis
-көзұя 
- orbitа 

69 
Қанаттәрізді өзек, 
canalis pterygoideus
- сыртқы бассүйектің негізі 
-basis crania externa 
Сынатәрізді-қанат 
тесігі, 
foramen 
sphenopalatinum
- мұрын қуысы (ортаңғы мұрын 
жолы) 
- cavitas nasi (meatus nasi 
medius) 
Үлкен таңдай өзегі, 
canalis palatinus major
- ауыз қуысы 
- cavitas oris 
Қанат-жоғарғы 
жақсүйектік саңылау, 
fissura 
pterygomaxillaris
- самайасты шұңқыр 
- fossa infratemporalis 
 
19 кесте. Қанат-таңдайлық шұңқырдың қатынастары мен түзілістері 
Қатынас 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Дөңгелек тесік, 
foramen 
rotundum

 
-n. maxillaries 
(V-
жұптың 2 тармағы)
 
Төменгі көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis inferior
- а. infraorbitalis 
(a.maxillaris-
тeн
) 
-v. infraorbitalis
(
pl.venosus 
pterygoideus-
тің 
құйылысы)
 
- n. zygomaticus et n. 
infraorbitalis 
(V-
жұптың 
n.maxillaris-
інен)
 
Қанаттәрізді өзек, 
canalis pterygoideus
- а. canalis pterygoidei 
(a.maxillaris-
тің
 a. 
palatina descendens-
інен 
) 
- v. canalis pterygoidei
(
pl.venosus 
pterygoideus-
тің 
құйылысы)
 
- n. canalis
pterygoidei (n. 
petrosus major 
мен
 
n. petrosus minor-
дің 
қосылыуынан 
) 
Сынатәрізді-қанат 
тесігі, 
foramen 
sphenopalatinum
- а. sphenopalatina 
(a.maxillaris-
тeн
)
- 
v. 
sphenopalatina 
(
pl.venosus 
pterygoideus-
тің 
құйылысы)
 
- rr. nasalis 
posteriores 
superiores mediales 
et laterales
Үлкен таңдай өзегі, 
- a. palatina descendens - vv. palatinae 
- n. palatinus major 

70 
canalis palatinus major
(a.maxillaris-
тeн
) 
(
pl.venosus 
pterygoideus-
тің 
құйылысы)
 
et nasales posteriores 
inferiores (ganglion 
pterygopalatinum- 
нен
) 
Қанат-жоғарғы 
жақсүйектік саңылау, 
fissura pterygomaxillaris
- a.maxillaris 
- aa. palatinae minores 
(a.maxillaris-
тің

a. palatina descendens-
інен 
) 
- plexus venosus 
pterygoideus 
(
v. 
retromandibularis
-тің 
құйылысы); 
 
- nn. palatini minores
(ganglion 
pterygopalatinum- 
нен
) 
Жаңа туылған нәресте бассүйегі 
Нәресте бассүйегінің клиникалық тәжірибеде нақтылы ескерілуі қажет 
ересек адам басүйегімен салыстырғанда бірқатар маңызды ерекшеліктері бар.
1. Нәресте бассүйегінің өзіне тән белгісі еңбектердің болуы (16-сурет) 
Бассүйек күмбезі сүйектерінің аралығындағы дәнекертіндік аймақтар
еңбектер, 
fonticuli,
деп аталады. 
Барлығы 6-еңбектерді ажыратады. Арасындағы ең үлкені, маңдай мен
шеке сүйектерінің аралығында орналасқан, өмірінің 2-жылының басында
бітісетін алдыңғы (маңдай, үлкен) 
fonticulus (occipitalis, minor) , 
шүйде және
шеке сүйектер арасында орналасып туылған нәрестенің 2 айлығында
толығынан жабылады. Бүйір: сынатәрізді және емізіктәрізді еңбектер жұп,
оларды сипап анықтау мүмкін емес, туылған нәрестенің 2 жетілігінде
бітіседі. Сынатәрізді еңбек, 
fonticulus
sphenoidalis,
шеке сүйектің сынатәрізді
бұрышы аймағында, ал емізіктәрізді еңбек, 
fonticulus
mastoideus, 
шеке 
сүйектің емізіктәрізді бұрышында орналасқан.
2. Сүйекаралық жіктер кең, жалпақ. Өмірінің 3-жылында тісті жіктер
, sutura
serrata,
қалыптаса бастайды. 
3. Бассүйектің мисауыт бөлігі беттік бөлігінен 8 есе көлемділеу (ересектерде
4 есе) 

71 
4. Бассүйек негізі сүйектері бір-бірімен кең шеміршектік және дәнекертіндік
қабаттар арқылы қосылған.
5. Көзұяға кіреберіс кеңдеу. 
6. Шеке және маңдай төмпелерінің күшті дамуының әсерінен
поrта
verticalis,
төртбұрышты болып қалыптасады. 
7. Жақсүйектердің толық дамымағанынан бассүйектің беттік бөлігі аласалу
болады. 
8. Бассүйек сүйектеріндегі бұлшықеттер бекитін нүктелер әлсіз айқындалған
(сызықтар, төмпелер, өсінділер және т.б.) 
9. Бассүйектерде диплоикалық зат, 
diploe,
мүлдем жоқтың қасы. 
10. Сүйектердің милық бетінің бедері анық емес 
(impressiones digitatae, juga
cerebralia, sulci arteriosi) 
11. Мұрын қуысы көлемінің салыстырмалы қысқа және тарлау болуы
балалардағы мұрындық тыныс алудың жиі бұзылуы. Себептерінің бірі болып
табылады. 
12. Сыртқы есту өтісі қысқа және кең, төменгі қабырғасында (дабыл 
табақшасы) тесіктердің болуы оның жиі қабыну үрдісіне (отит) ұшырауының
бір факторы. 
19-кестеде Кейбір бассүйек сүйектерінің арасындағы қомақты
айырмашылықтар ұсынылған. 
20 кесте. Жаңа туылған нәрестенің бассүйек сүйектері құрылысының ерекшеліктері 
және олардың бөліктерінің синостоздану мерзімдері 

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: