Оқулық Жоғары оқу орындарының 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті»
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
Koblanov-Shetel-ad-tar
| Анаксагор
(б.з.б.500-428) философиясында көрінді. Периклмен жақын дос болған, оның саясатын қолдап-қуаттаған және әміршінің тілегіне байланысты дәуірінің ғылыми-мәдени қозғалысының басында тұрған бұл талантты ғалым ескі діни түсініктердi жоққа шығарып, бүкіл ғарышты сансыз бөлшектерден құралған мәңгілік деп таниды. «Күн мен Ай бұрынғылар айтқандай, тылсым күштер емес, ал мәңгі жанып тұратын денелер» [32,348]. Анаксагор адам санасын, күшін және жаратушылық қабілетін өте жоғары бағалайды. Оның iлімі ежелгі дүниеде кең таралған және өз замандастарына күшті әсер еткен. Осы дәуірдің ғылыми және философиялық ой-пікірлерін өзгелерден гөрі толығырақ бейнелеген, тарихи материализм ағымына негіз салған ұлы ғалым Демокрит (б.з.б.460-360) болды. Демокрит өз заманына тән болған барлық ғылым саласында (астрономия, физика, математика, биология, география) көптеген ірі еңбектер жазды.Оның туындылары арасында поэзия, өнер, тарих, шаруашылық, әскери техника және басқа да түрлі мәселелерге арналған кітаптарды да көреміз. Гректің тұңғыш энциклопедиялық ақыл иесі Демокрит өзінің парасаттылығы мен терең білімінің арқасында ізшіл материалистік философия iлiмiнің негізін салды. Оның пікірінше, «бүкiл болмыс көзге көрінбейтін майда бөлшектерден – атомдардан құралған, атомдардың формасына қарай ғарыштағы барлық нәрселер түрліше болады. Тіпті тірі зат, сондай-ақ адам және оның «жаны» да атомдардан жаратылған. Сансыз атомдардан тыс, жаратылыс шексіз кеңістіктен де тұрады. Атомдар міне осы кеңістікте тоқтаусыз қозғалыста жасайды. Бүкiл болмыс, біздің ойымыз бен сезіміміз осы атомдардың қозғалысы нәтижесінде пайда болады. Атомдар мен олардың қозғалысы мәңгілік. Еш нәрсе жоқтан бар болмайды, еш нәрсе бардан жоқ болмайды. Табиғаттағы өзгерістер атомдардың бір жағдайдан екінші жағдайға өтуінің нәтижесі ғана»[1,69]. Осылайша, Демокрит нағыз материалистік философия ілімін негіздейді, бірақ оның бұл материализмі әлі механикалық материализм еді. Демокрит табиғаттағы барша құбылыстарды тек механика негізінде түсіндіреді. 65 Демокрит қоғамдық-саяси мәселелермен де терең айналысып, ежелгі гректер ортасында кең тараған көне дәуірдегі «алтын ғасыр» туралы аңыздарды жоққа шығарады. Оның пікірінше, «қоғамның алғашқы дәуірлерінде адамзат санасыз жануар сияқты өмір сүрген. Тіршілік ету қиындықтары нәтижесінде бірте-бірте ойлауға ерісіп, мәдениет негіздерін құра бастаған». Мемлекет құрылысы саласындағы еңбектерiнде Демокрит демократтық қоғамның абзалдығын қолдайды. Бірақ, Демокриттің ең жоғары баға берген бұл демократиясы құлдық негізге құрылған демократия еді. Өкініштісі сол, осындай ұлы қайраткердің бірде-бір шығармасы біздің дәуірімізге жетіп келген жоқ. Б.з.б. V ғасырдың екінші жартысында Эллада жеріндегі қоғамдық мәселелерді үйрену ісін өз алдына негізгі мақсат етіп қойған жаңа ғылыми-философиялық ағым пайда болады. Бұл ағымның өкілдері өздерін жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|