ойшыл. Атомдар бос кеңістіте соқтығысып, бір-бірімен бірігіп және байланысып, заггар әлемін қүрайды. Атомдар өзгермейтін мэңгі болса, 38
олардан кұралған заттар уакытша, өтпелі жэне ѳзгерісте болады. Денелердің пайда болуын Демокрит былай түсіндіреді. Бос кеңістіктегі атомдардың тығыздығы эртүрлі болғандыктан, оның бір бөлігінде тығыз орналаскан атомдар кұйындатып козғалыска түседі де, ортасында ауыр салмакты атомдар, ал шетке таман - жеңіл салмакты атомдар топтасып, әртүрлі денелер пайда болады. Мысалы, жер мен аспан ауыр салмакты атомдардан жаратылған. Ал аспаннан - от, ауа жэне ауа кұйындап қуып жүрген жұлдыздар пайда болады. Тіршіліктің пшғуын Демокрит табиғи заңдылыктардың салдары деп түсіндіреді. Бұл жерде ешкандай да жоғары күштердің де жандары бар. Жандар іпыккан кайнар көз бар тіршілікті тудырған - жылулык. Жандар эр түрлі болады. Космостың жаны жоғары деңгейе емес, одан гөрі жануарлардың жаны жылылыкты көбірек кабылдағандыктан элдекайда жоғарырак. Ал адамның жаны болса, ол ең жоғары сатыда тур, себебі, онда жылумен коса, от та бар. Баскаша айтканда, адам мен жануарлар жандарының айырмашьшыга - біріне акыл тэн болса, екіншісінде ол жок. Ал жанның акылдылығы мен акылының жоктығы оның өз бойына кабылдаған жылуының мөлшеріне байланысты. Олай болса, жан - атомдарың жиынтығы. Демокриттің ілімінде акылды жан - “сана” ұғымымен синонимдес ұғым. Өмір сүрудің кажетті жағдайы - дем алу. Жан атомдары дем алу аркылы коршаған ортадан өздеріне керекті от атомдарын кабылдаса, дем шығарғанда, жанның кейбір атомдары денеден ншғады, оның толык шығып кетпеуіне кайтадан алған дем кедергі болады. Дем алмай, тек дем
