Оқулық Түзетілген және толықтырылган екінші басылым 1-кітап алматы, 2004 ббк28. 86 я 73 р 12

I l l - с у p e т. О ң аяқ ұш ы ны ң буы н д ар ы м ен бай л ам дары .
1 - tibia; 2 - lig . m e d ia le (d e lto id e u m ); 3 - lig . ca lc a n e o n a v ic u la r e ; 4 - lig.
c a lc a n e o c u b o id e u m ; 5 
lig g . c u n e o n a v ic u la r ia d orsalia; 6 - lig g . m etatarsalia
in tero ssea ; 7 - lig g . ta rso m eta ta rsa lia d o rsa lis; 8 
lig . c u n e o c u b o id e u m dorsale;
9 - lig . c a lc a n e o c u b o id e u m d orsale; 10 - lig . ta lo c a lca n eu m laterale;
11 - lig . c a lc a e o fib u la r e ; 12 
m a lle o lu s lateralis; 13 
lig . ta lo fib u la re anterius;
14 - lig . tib io fib u la r e anterius; 15 
m em brana in tero ssea cruris;
16 - m a lle o lu s m ed ia le .
толарсақтарының айыршасында қатты қысылатындықтан, бұндай 
қозғалыстар жасау мүмкін болмайды.
2. 
Тілерсек сүйектері арасындағы қосылыстарда, 
articulationes
intertarseae,
төрт буынды ажыратады:
А. Асықасты буыны, art. subtalaris, жалпы алғанда цилиндр бетінің 
кесінділері болып табылатын асық және өкше сүйектерінің артқы 
буындық беттерінен түзілген.
Б. Асық-өкше-қайықтәрізді буын, art. talocalcaneonavicularis асық 
сүйектің алдында жатады. Ол асық сүйектің шартәрізді басынан, оған 
сәйкес келетін буын қапшығынан қүрылады. Буын қапшығын
215

қайықтәрізді сүйек, өкше сүйегінің sustentaculum tali-дегі буын тілігі 
және sustentaculum мен os naviculare артқы жиегі аралығын толтыратын 
lig. calcaneonaviculare plantare және арасында талшықты шеміршек 
қабаты бар fibrocartilago navicularis түзеді. Буын қапшығын сырт 
жағынан lig. talonaviculare және табан жағынан lig. calcaneonaviculare 
plantare нығайтылады.
Бұл аталған екі буын арасынан сүйекті өзек -тілерсек қойнауы, sinus 
tarsi, өтеді, онда асық сүйек пен өкше сүйегі арасында созылып жатқан 
мықты байлам, lig. talocalcaneum interosseum, орналасады.
В. Өкше-текше буыны, art. calcaneocuboidea, өкше және текше 
сүйектердің бір-біріне қарсы қараған буын беттерінен түзілген. Ол 
асықасты және асық-өкше-қайықтәрізді буындасулардың қозғалыс- 
тарына қатысып, олардың көлемін ұлғайтады. Art. calcaneocuboidea 
көрші art. talonaviculare екеуі бірге көлденең тілерсек буыны, art. tarsi 
transversa деген жалпы атаумен де сипатталады.
Көлденең буынның art. calcaneocuboidea мен art. talonavicularis-ті 
жеке-жеке нығайтатын байламдарынан басқа, екі буындасуға да ортақ, 
практикалық маңызы күшті тағы бір байламы бар. Бұл lig. fiburcatum 
артқы шеті өкше сүйегінің жоғарғы жиегінен басталып, содан кейін екі 
бөлікке бөлінетін, ол бөліктің біреуі, lig. calcaneonaviculare, қайық- 
тәрізді сүйектің артқы латералды жиегіне бекитін, ал екінші бөлігі, lig. 
calcaneocuboidea, текше сүйектің сыртқы бетіне бітісіп-өсетін байлам. 
Бұл қысқа, бірақ мықты байлам көлденең буынның “кілті” болып 
табылады, өйткені аяқ ұшын ажыратуға арналған операция жасағанда 
оны кесіп жіберу арқылы ғана буын беттерін бір-бірінен айыруға 
болады.
Г. Сына-қайық тәрізді буын, art. cuneonavicularis, сынатәрізді 
сүйектердің артқы буын алаңдарының қайықтәрізді сүйектің дисталды 
буындық бетінің үш тілігімен буындасуы арқылы түзілген. Art. 
intertarseae-дегі қозғалыстарға келетін болсақ, бұл жерде ең алдымен 
өкше сүйегі қайықтәрізді сүйекпен және аяқ ұшының алдыңғы ұшымен 
бірге көлемі 55° мөлшерінде сагитталды білік төңірегінде айнала 
қозғалады (бұл білік сырт жағында асық сүйек басына еніп, табан 
жағынан calcaneus бүйір бетінен шығып, қиғаш бағытталған). Аяқ ұшы 
ішке қарай айналғанда (пронация) оның латералды жиегі көтеріліп, ал 
аяқ ұшы сырты медиалды жаққа қарайды, ал сыртқа қарай айналғанда 
(супинация), керісінше, медиалды жиегі аяқ ұшының сырты латералды 
жаққа қарата көтеріледі. Одан басқа, бұл жерде аяқ ұшының үшы 
ортаңғы сызықтан медиалды және латералды қисайғанда вертикалды 
білік айналасында жақындату және алыстату қимылдарын жасауға 
болады. Ақырында, фронталды білік төңірегінде қозғалыстар күрделі 
шартәрізді буын болып табылатын art. talocalcaneonavicularis-те 
жасалады. Бұл қозғалыстардың барлығы онша емес және әдетте бірге
216

коса жасалады да, сондыктан супинапиямен бір мезгілде аяк үшының 
алдыңғы бөлігі жакындатылып және ша.малы бүгіледі, немесе. 
ксрісімшс пронация алшактату және созылумен коса жүреді.
Жалпы алғанда сирак-асык буыны, artt. mtertarseae-мсн коса аяк 
үшыма коп білікті буын типі бойынша көптеген козғалыстар жасауға 
мүмкіндік береді.
3. Тілсрсск-табан сүйсктер буындары, art. tarsometatarseae тілер- 
сектің скінші катарындағы сүйектерін табан сүйектерімен байла- 
ныстырады. Artt. tarsometatarseae - нағыз катаң буындар, олардып аз 
козгалагындығы аяк ұшы күмбезіне серпімділік береді. Жекелеген 
буын капшыктарында I табан сүйегі мен медиалды сынатәрізді сүйек, II 
және III табан сүйектері текше сүйекпен буындасады. Тілерсек-табан 
сүйектер буындары сырткы, табандык және сүйекаралык байламдар, 
ligg. tarsometatarsea dorsalia, plantaria et cuneometatarsea interossea, 
аркылы нығайтылады.
Табан сүйектераралык буындар, artt. intermetatarseae, табан сүйек- 
тсрінің бір-біріне қараған беттерінен түзіледі, олардың буын саңы- 
лаулары көбіне artt. tarsometatarseae куысымен катысады. Буындар 
көлденең өтетін ligg. metatarsia dorsalia, plantaria et interossea аркылы 
нығайтылған.
4. Бақай сүйектерінің қосылыстары.
А. Табан сүйектер-бақайшақтар буындары, artt. metatarsopha- 
langeae, табан сүйектерінің бастары мен проксималды бакайшактардың 
негіздері арасында болады, қүрылыс сипаты мен байлам аппараты 
жағынан кол үшының сондай буындасуларына үқсас. Буындардағы 
козғалыстар жалпы алғанда сәйкесті қол үшы буындасуларындағы 
сияқты, бірақ шектеулілеу. Бакайларды сәл-пәл жанына карай әкету 
кимылын және оған кері қимылды (кайта жакындату) есепке алмасақ, 
онда тек бүгу және жазу қозғалыстары ғана жасалады және де, кол 
үшындағы сияқты емес, бүнда жазу бүгуге қарағанда көлемділеу 
жасалады.
А. Бақайшақтараралық буындар, artt. interphalangeae pedis өзінің 
қүрылысы жағынан код үшындағы сондай буындардан өзгешеленбейді. 
Көбіне V бақайда дисталды және ортаңғы бақайшақтар өзара сүйектене 
қосылып-бітісіп кететінін айту керек.
Сирақүшы буыны мен аяк үшы аймағының рентген суреттерінде 
сирақ сүйектерінің дисталды бөлімі мен барлық аяк үшы сүйектерінің 
бірмезгілдік кескіндері алынады. Арткы суретте incisura fibularis tibiae 
аймагы бүдыр тәрізді, сондықтан оны үшінші толарсак - malleolus tertius 
деп атайды. Бүл аймақка fibula дисталды бөлімі қабаттасады да, сол 
ссбспті сүйек сыныгы сиякты болып көрінеді.

жүктеу/скачать 23,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: