а-ы алмасуы ербей-ербій, шомей-шөмій варианттарындағы
е-і алмасуы бірін-бірі қайталап тұр. Мұндай жасалу
үлгісі ж ағы нан ж ақы нды қ еліктеуіш создерде
де кездесе береді. М ысалы,
ж ылмаң-ж ылмың және
түйтеңде-түйтіңдет.Ь. Сондай-ақ
самса- самсы, тола-толы варианттары мен
түге-түгі, бэйге-бэйгі варианттары ны ң жасалуы да ұқсас
болып келеді.
Бұлайш а
а-ы және
е -і алм асулары ны ң
ұқсастығы арнайы зерттеуді қажетететін жұмбақ
сырлы мәселе болуы керек. Өйткені
м а -м е сұраулық шылауларының қысаңдануы да ұқсас.
Мысалы:
Есенсің бе? - Есенбісің? Келесің бе? - Келемісіңі Көресің бе? - Коремісің?т.Ь. 3. О-Ұ дыбыстарының алмасуы
а-ы, е-і алм асулары на қ а р а ға н д а , әл деқай д а си рек
ұшырайды. Бұған
ождан-ұждан, оқса-ұқса, ойбай-ұйбай, моржа-мұржа сияқты вариантгарды
атауға болады.
О-ы ды бы стары да аз алм асады . Б ірақ
тіліміздегі
соң ш ылауының қосы м ш аға айналу
барысында
сын түрінде дыбысталатын ерекше
озгеріс байқалады. Бұл жағдай
-ға н тұлғалы
есімшегесо// шылауы тіркесіп айтылғанда жүзеге
асады. М ысалы,
барған соң, айтқан соң, жазған соң сияқты тіркестерден пайда болған
барғансын (немесе барғасын), айтқансын (немесе айтқасын), қ а й т қ а н с ы н (нем есе қ а й т қ а с ы н ) т ү р ін д е
варианттар жасалған.
О сы қ ұ б ы л ы с
аздан соң, к о п т ен соң сөздерінің
аздасын, көптесін болып айтылуында
да байқалады.
