«Парадигма» ұғымы. Білім беру парадигмалары. Парадигманың түрлері. Білім беру парадигмасының психологиялық аспектілері. Интегралды парадигмалар

Бағаналы клеткалар

Дайындаған:Муқият Бүлдірген

Қалқабай Гүлнұр

Беркін Айнұр

Тексерген:п.ғ.к., Абдуллаева Б.А

Кіріспе

Бағаналы жасушаларымен танысуды олардың дамуының эмбриональды кезеңін қарау арқылы "организмдердің жеке дамуы" тақырыбын зерттеуден бастауға болады. Сперматозоид жұмыртқамен біріктірілген кезде зигота пайда болады, ол үлкеймейді, бөліне бастайды одан бластомер пайда болады. Бұл организмдегі алғашқы бағаналы жасушалар – яғни дененің кез-келген жасушасына айналуға (мамандануға) қабілетті жасушалар (сүтқоректілер үшін бұл шамамен 350 түрі). Бағаналы жасушалардың бұл қасиеті тотипотенттілік деп аталады.

Сонымен қатар, бағаналы жасушалардың басқа клеткалардан айырмашылығы белгісіз көп рет бөлінуі мүмкін. Бұл ерекшелігі теломераза ферментінің болуымен байланысты, бұл бағаналы жасушаның әрбір кейінгі бөлінуінде екі еселенгенде оның ДНҚ бөлігін жоғалтпауға мүмкіндік береді.

Бағаналы жасушалардың тағы бір ерекшелігі - олардың біркелкі бөлінбеуі - бір еншілес жасуша кез-келген ұлпа жасушасына маманданған, ал екіншісі бағаналы болып қалады.

• тотипотенттік жасушалар (бағаналық жасушалар иерархиясының басы болып табылатын 2-8-ші жасуша сатысындағы зигота және ол түзетін бластомерлер);

• плюрипотентті жасушалар (әртүрлі жасуша линияларын түзуге қабілетті эмбриональды бағаналы жасушалары және бастапқы жыныс жасушалары);

• ересек, аймақтық немесе ұлпа жасушалары ересек организмнің қалыптасқан тіндерінде сақталады және өз кезегінде, бір жасуша линиясының жасушаларының бірнеше түрін – мультипотентті(полипотентті) жасушаларды тудыруы мүмкін немесе жасушалардың тек бір түрін - унипотентті (монопотентті) құра алады.