Мемлекет жəне құқық теориясы құқық салаларының жəне заң ғылымдарының

 
 
 
Кіріспе 
 
Мемлекет  жəне  құқық  теориясы  –  құқық  салаларының    жəне  заң  ғылымдарының 
жалпытеориялық    жəне  əдістеме  ғылымының  қызметін  атқаратын  юриспруденция 
саласындағы  іргелі  ғылым.  Ол  жалпы  заң  мағыналарын  ие  жəне  саяси-құқықтық  кеңістікте 
тұспалдарды тану қызметін атқаратын ұғымдар категориялардың мазмұнымен ашады. 
Мемлекет жəне құқық теориясы 1 курс студентіне саяси-құқықтық мінездеме туралы 
түсініктердің  қалыптасуына,  мемлекеттік  құқықтық  құбылыстарды  қоғамдық  өмірде 
адекватты  түрде  бағалау  дағдыларын  қалыптастыруда,  олардың  маңызын  көрсете  білуде, 
əлеуметтік  қызметін  орны  мен  рөлін  сонымен  қатар  алған  білімдерін  əртүрлі  тəжірибелік 
жағдайларда ойдағыдай қолданудағы негізгі міндетті атқарады. 
Қоғамның  саяси-құқықтық  өмірінің  барлық  қырларын  студенттің  меңгеруі  мемлекет 
жəне құқық теориясы бойынша оқулықтар,оқу құралдары, кітаптар мақалалар жəне басқа да 
қайнар  көздерді  түпкілікті  пайдалану  арқылы  өтеді.  Бұл  мəселеде  студенттердің  кəсіби 
құқықтық  танымды  қалыптастырушы  жəне  заңгерлік  қалыпта  ойлау  мүмкіндігін  беретін 
ғылыми шығармашылыққа үлкен мəне беріледі. 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I тарау. Мемлекет жəне құқық теориясы ғылым ретінде. 
1 тақырып. Мемлекет жəне құқық теориясының пəні. 

 
1.1
 
Мемлекет  жəне  құқық  теориясы  ғылыми  пəнінің  түсінігі.  Жалпы  мемлекет  жəне  құқық 
теориясының    пəні  –  негізгі  заңдылықтардың  пайда  болу,  мемлекет  жəне  құқықтық 
функцияларымен дамуы. 
Мемлекет жəне құқық теориясының пəні оқу тəртібі ретінде. 
1.2
 
Құқық  теориясы  жəне  мемлекет  теориясы  дербестік  қатынастағы  ғылыми  тəртіптер 
ретінде. 
1.3
 
Мəдениет  тарихындағы  мемлекет  жəне  құқық  танымына  түрлі  əдістемелер: 
догматикалық, діни, табиғи-құқықтық, сныныптық. Құқық  мектебі. 
 
2 тақырып. Мемлекет жəне құқық тоериясының əдістемесі. 
2.1.  Мемлекет жəне құқық теориясының  пəні мен объектісінің ұғымы. 
2.2.  Мемлкеттік  –  құқық  құбылыстардың  қазіргі  ғылыми  əдістері.  Құқық  пен  мелмектті 
зерттеудегі жалпы ғылыми жəне жеке ғылыми əдістерінің арақатнасы. 
Құқық  пен  мемлекетті  оқудағы  диалектикалық  əдістеме.  Мемлекеттік  құқық  құбылыс 
зерттеуіндегі тарихи пікірлер.  
2.3 Ғылыми ойлау тəсілдері. Анализ, синтез, индукция, дедукция, гипотеза,ойша пайымдау. 
2.4 Құқық пен мемлекет оқудағы жеке ғылыми əдіс-тəсілдер: формальды-логикалық (заңды), 
салыстырмалы,  статистикалық,  кибернетикалық,  жүйелі-құрылыстық,  синергетикаылқ 
жəне т.б.  
 
3 тақырып. Гуманитарлық білім жүйесіндегі жəне заң тəртіптері жүйесіндегі мемлекет 
жəне құқық теориясы. 
3.1.  Қоғамдық  құбылыстарды  зерттеудегі  ғылым  жүйесіндегі  мемлекет  жəне  құқық 
теориясының 
орны. 
Мемлекет 
жəне 
құқық 
теориясының 
 
философиямен, 
əлеуметтанумен, саясаттанумен, мəдениеттанумен қатынасы. 
3.2  Мемлекет  жəне  құқықты  зерттеудегі  философиялық  əдістеме.  Құқық  философиясы. 
Құқықтық идея жəне түсніктемелік ұсыныс: ерік, азаттық, жалпы игілік; мемлекеттілік; 
саясаттық  институттар,  мемлекет,  азаматтық  қоғам;  саясат;  əділеттілік,  теңділік, 
мейірімділік. 
3.3. Əлеуметтік құқық. 
3.4. Құқық пен мемлекет энциклопедиясы. 
3.5. Заң пəндерінің жүйесіндегі мемлекет пен құқық теориясының орны мен рөлі: теориялық 
– тарихтық, салалық жəне арнайы қолданбалы. 
Ғылыми-зерттеулік,  интеграциялық,  бағдарлық,  тəрбиелік,  мемлекет  жəне  құқық 
теориясның прогностикалық жəне əдістемелік функциялары. 
3.6.  Құқық  жəне  мемлекет  теориясы  курсының  жүйесі  заңдық  халықаралық  көзқарастың 
қалыптасуындағы жəне заңгердің мамандығының қалыптаса бастауында мемлекет жəне 
құқық теориясының рөлі. 
3.7.  Қазақстандағы  мемлекет  жəне  құқық  теориясының  қазіргі  замандағы  жағдайы,  оның 
дамуы. 
 
II Тарау. Мемлекет жəне құқық теориясының пайда болуы жəне түрлері. 
4.1.  Рулық  құрылыс.  Рулық  құқрылыс  кезіндегі  басқару  органдары  жəне  жүріс-тұрыс 
нормалары.  Алғашқы  қауымдағы  биліктің  табиғаты.  Еңбек  өндірісіндегі  даму  жəне  жеке 
меншіктің пайда болуы. 
4.2.  Қоғамдық  стратификация,  саяси  теңсіздік  пен  жан-жалдың  пайда  болуы.  Алғашқы 
қауымның рулық-тайпалық ұғымнан біртіндеп мемлекетке ауысуы. 
4.3.  Мемлекеттің  құрылуының  нышандары:  бұқаралық  билік  (аппарат),  тұрғындардың 
территориялық 
бөлінуі, 
салықтар 
мен 
заемдар. 
Мемлекетттілік. 
Егеменділік. 
Құқықшығармашлылық мемлекеттің нышаны ретінді. 

 
4.4.  Əр-түрлі  халықтардың  мемлекеттілігінің  құрылуының  ерекшеліктері.Мемлекеттің 
еуропалық, азиаттық, американдық, африкалық даму модельдері.Қазақстан территориясында 
мемлекеттілікті пайда болуы. 
4.5.Мемлекеттің  пайда  болуының  негізгі  теориялары:  теологиялық,  патриархалдық 
(патернамистік), шарттық, зорлық, материалистік (класстық). 
4.6.  Құқықтың  пайда  болуы.Рулық  құрылыстың  мононормалары,  олардан  салт;  дəстүр, 
мораль  жəне  мінез-құлықтың  бөлініп  шығуы.  Құқықтың  құрылуының  негізгі  тəсілдері. 
Құқықтың алғашқы қауымның əлеуметтік нормаларыныан айырмашлығы. 
4.7.  Құқықтың  пайда  болуының  негізгі  теориялары:  шынайы-құқықтық  (шарттық), 
теологиялық, психологтиялық, материалистік (кластық). 
 
5 тақырып. Мемлекет жəне құқықтың дамуының негізгі кезеңдері (типологиясы) 
5.1.  Мемлекет  пен  құқықтың  дамуының  уақыт  аралықтары.  Мемлекет  жəне  құқықтың 
түрлерінің түсінігі. Мемлекет жəне құқықтың типологиясының критерилары. 
5.2.  Құқықпен  мемлекеттің  уақыт  аралықтарынң  материалистік  жолдарының  қоғамдық  – 
экономикалық  формацияның  түрлерінен  қатынасында:  құлиеленушілік,  феодалдық, 
əлеуметтік мемлекет пен құқық. 
5.3.  Мемлекет  пен  құқықтың  уақыт  аралығындағы  хронолгиялық  көзқарас.Ежелгі  əлемдегі, 
орта ғасырдағы, жаңа жəне жаңа уақыттағы мемлекет пен құқық. 
5.4. Мемлекет пен құқық типологиясына өркениеттік көзқарас. Өркениеттік типологиясының 
жəне  оның  мемлекеттілігінң  негізі.  Қазіргі  заманғы  өркениеттік  мемлекеттілігі. 
«Адамгершілік  өлшем»,  құқық  жəне  адам  бостандығы,  оның  толықтығы  жəне  кепілділігі 
мемлекеттілік прогрессиялығының нышаны ретінде. 
5.5. Дəрежелік цивилизация жəне оның құқық пен мемлекеттіліктегі бар сипатына əсер етуі. 
5.6. Зайырлық теократиялық мемлекеттер. 
5.7.  Қазіргі  замандағы  құқықтық  жүйесінің  классификациясы  романо-германдық  жəне 
англосаксондық құқықтық жүйелер. Дəстүрлік жəне діндік ( иудейлік, мұсылмандық) құқық 
жүйелер. 
5.8. Құқық жəне мемлекеттің түрлерінің эволюциялық жəне революциялық ауысуы жолдары. 
Ауфсу кезіндегі құқық пен мемлекет. Қазіргі мемлекеттілік пен Қазақстан Республикасының 
құқығының ауысу жағдайы.   
 
III Тарау. Мемлекет теориясы. 
6 тақырып. Мемлекеттің мəні. 
6.1.  Мемлекеттің  түсінігі.  Мемлекетті  əлеуметті  белгілеудегі  дуализм:  мемлекет  қоғамды 
басқару əдісі жəне жан-жалды шешу құралы ретінде.  
6.2. Мемлекеттің жалпыəлеуметтік мəселелері 
6.3. Мемлекеттің түсінігінің əртүрлілігі. 
6.4.Мемлекеттің белгілері, оның басқа қоғамдардан айырмашылығы. 
 
7 тақырып Мемлекеттің түрлері. 
7.1.  Мемлекет  түрлерінің  түсінігі.  Мемлекеттің  түрлерінің  жəне  əлеуметтік  белгіленудегі 
мəнінің арақатынасы. 
7.2.  Мемлекеттің  түрлерін  анықтайтын  факторлар:  географиялық,  экономикалық,  саяси, 
тарихтық, ұлттық. 
7.3.  Басқару  формасы.  Монархия  жəне  оның  түрлері:  ортағасырдағы  абсолюттік  жəне 
шектеулі  монархиялар.  Шығыс  деспотиясы.  Феодализм  кезіндегі  ертефеодалдық,  өкілділік 
абсолюттік монархия. Дуалистік парламенттік монархиялар. Республика жəне оның түрлері. 
Аристрократиялық жəне демократиялық мемлекеттер. Республика- қала. Парламенттік жəне 
президенттік  республика.  Кеңестік  жəне  халықтық  –  демократиялық  республикалар. 
Республикалардың аралас түрлері. 

 
7.4.  Мемлекеттік  құрылым  формасы.  Унитарлық  мемлекет.  Мемлекеттік  əкімшілік  – 
аумақтың  бөлінуі.  Ұлттық  мемлекеттік  құрылым.  Федерация  түсінігі  жəне  оның  түрлері. 
Аралас  федерациялар.  Конфедерациялар.  Басқа  да  мемлекеттік  аралық  ұйымдар: 
қоғамдастықтар, ынтымақтастық, империялар, ассоциациялар, тəуелсіз мемлекеттер одағы.  
7.5.  Саяси  тəртіп.  Демократиялық  жəне  антидемократиялық  саяси  тəртіптер.  Реакциялық 
(кері  тартпа)  тəртіптердің  түрлері:  зұлымдық,  фашистік,  тоталитарлық,  авторитарлық, 
теократиялық,  расистік,  əскери  биліттік.  Кеңес  мемлекетіндегі    тоталитарлық  тəртіптің 
ерекшелігі. 
Демократиялық 
тəртіптер: 
либералды 
– 
демократиялық, 
формальды-
демократиялық,  діни- демократиялық. 
7.6. Қазақстан Республикасының мемлекеттік ұқсастығы. 
 
8 тақырып. Мемлекет механизмі (аппарат). 
8.1.  Мемлекет  механизмі  туралы  түсінік.  Мемлекет  аппаратының  негізгі  орналасу 
міндеттерімен  қызметтері:  бөлінуі,  интернационализм,  демократизм,  профессионализм, 
генеменді  мемлекет  билігінің  халыққа  тиістілігі,  азаматтардың  құқық  қорғау  жəне  жеке 
бостандықтары. 
8.2.  Мемлекеттік  аппарат    биліктернің  зорлыққа  жібермеуі.    Мемлекеттік  аппарат 
қызметіндегі коррупциямен, төрешілдікпен күрес. 
8.3.  Мемлекеттік  қызмет.  Мемлекеттік  қызмет  кадрлары  мен  олардың  жіктелінуі.  Қазақстан 
Республикасының    мемлекет  қызметшілерін    сайлап  алғандығы  жəне  оларға  көрсетілген 
талаптардағы принциптер. (амалдар). 
8.4. Мемлекет органдары, оның белгілері. Мемлекеттік органдардың мақсаты, қызметі жəне 
компетенциясы.  Мемлекеттің  заң  шығаратын,  атқарушы  жəне  сот  органдары.  Мемлекеттің 
орталық жəне жергілікті органдары. Жалпы жəне арнайы компетенциялар органдары.  
8.5.  Мемлекет  механизміндегі  биліктің  материалды  заттың  күш  құралдары  (əскер,  барлау, 
түрме жəне тағы да басқа ықтиярсыз - жазалайтын мекемелер. 
8.6. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарынң жалпы мінездеме жүйесі. 
 
9 тақырып. Мемлекеттің қызметі (функциясы) 
9.1.Мемлекет  қызметініңмазмұны  жəне  түсінігі.  Мемлекет  қызметінің  деректі  –  тарихы 
шарттастығы. Мемлекеттің мəні, оның мақсаты жəне қызметі. Мемлекет қызметінің əр түрлі 
əдістемелері  жəне  саралану  негізі.  Мемлекеттің  ішкі  жəне  сыртқы  қызметтері.  Мемлекеттің 
тұрақты  жəне  уақытша  қызметтері.  Мемлекеттің  əлеуметтік,  экономикалық,  саяси, 
идеологиялық қызметтері. 
9.2.  Қазіргі  кезеңдегі  мемлекет  қызметінің  дамуы.  Азаматтардың  əлеуметтік  қорғаныс  жəне 
адам  құқықтарын  қызметтері.  Заңдылықты  бекіту  жəне  құқықтық  тəртіп  қызметтері. 
Экологиялық қызмет. Мəдени-тəрбиелік қызмет. 
9.3.  мемлекеттің  сыртқы  қызметері:  ата-мекенді  қорғау,  бейбітшілікті  сақтау,  басқа 
мемлекеттермен жан-жақты (экономикалық, мəдени жəне техникалық)  қызметтестік.  
9.4.  Мемлекет  қызметі  жəне  мемлекет  механизмі  (аппараты).  Мемлекет  қызметі  жəне 
мемлекеттік органдардың қызметі.  
9.5. Мемлекет қызметінің іске асырылуының құқықтық формасы: құқықтық шығармашылық, 
құқықтық қолданыс, құқықтық қорғаныс. 
9.6.  Қазақстан  Республикасының  қызметінің  демократиялық  жаңару  кезеңіндегі,  нарықтық 
экономикаға  ауысу  кезіңіндегі,  нарықтық  экономикаға  ауысу  кезіндегі,  əлемдік  өркениетке 
кіру кезіндегі дамуы. 
 
10 тақырып. Қоғамның саяси жүйесі. 
10.1 Қоғамның саяси жүйесі туралы түсінік. 
10.2.Мемлекет жəне басқа да қоғамдық – саяси институттары саяси жүйенің құрамды бөлігі 
ретінде. 
10.3. Қоғамның саяси жүйесінің нормативті-мəнді негізі. 

 
 
11 тақырып. Құқықтық мемлекет жəне азаматтық қоғам.  
11.1.  Құқықтық  мемлекеттің  тұжырымдамасы:  теория  жəне  тəжірибе.  Құқықтық  мемлекет, 
оның негізі сипатталамалары жəне оның этатистік мемлекеттен айырмашылығы. 
11.2.Құқықтық мемлекеттің мақсаты, міндеттері жəне қызметі. Құқықтық мемлекеттің негізгі 
əлдеуметтік  белгілеулері.  Құқықтық  мемлекеттің  саяси  жəне  өнегелі  (адамгершілік) 
негіздері.  
11.3.  Құқықтық  мемлекеттің  негізгі  беллгілері.  Биліктің  заңға  тəуелділігі.Биліктің  бөлінуі, 
олардың  теңдігі.  Ұстаным  жəне  қарсысалмақтық,  жүйелерінің  қамтамасыздандырылуы. 
Демократиялық,  тəуелсіз,  объективті  сот.  Құқық  басымдылығы  мен  адамдардың, 
азаматтардың  құқығы,  олардың  нақтылығы,  кепілділігі.  Мемлекетттің  құқық  саласына 
енгізбесі:  жеке  бас  құқығын  конституциялық  бектілуі,  құқықтың  жоғары  жағы, 
Конституцияның жоғарылығы. 
11.4.  Азаматтық  қоғам  туралы  түсінік.  Қоғамдық  қозғалыс,  тəуелсіз  мөр,  қоғамдық  
көзқарастарды оқу институттары – азаматтық қоғам эелементтері. 
11.5.  Қазақстандағы  демократиялық  советтік,  құқықтық  жəне  əлеуметтік  мемлекеттердің 
құрылуының теориясы мен тəжірибесі. 
11.6.  Либеральды – демократиялық жəне əлеуметтік мемлекеттердің негізгі құндылығы. 
11.7.  Мемлекет  істерінің  негізгі  бағынатын  принциптері;  қоғамдық  келісім,  саяси 
тұрақтылық,  бүкіл  игілігіне  экономикалық  даму,  қазақстандық  патриотизм,  демократиялық 
мемлекет  өмірінің  мəселелерін  шешу,  «заңмен  тыйым  салынбағанның  бəрі  рұқсат»  
қағидасын азаматтардың құқықтарымен бостандықтарын жүзеге асыру кезіндегі пайдалану.  
 
IV Тарау құқық теориясы. 
12 тақырып. Қоғамдық қатыынастарды нормативтік реттеу. 
12.1.Қоғамдық  қатынастарды    нормативтік  реттеудің  түсінігі.  Нормативтік  реттеушілер:т 
неке-отбаслық  ,  корпоративті-топтық,  мифтік-діндік,  моральдық,  эстетикалық,  құқықтық. 
Нормативтік емес реттеушілер: бағалаушылық, информациялық, директивтік. 
12.2 Техникалық жəне əлеуметтік нормалар жəне олардың айырмашлығы. 
12.3. Əлеуметтік нормалардың түсінігі жəне түрлері. 
12.4. Салт. Дəстүр. Іскерлік  дағдылар.  Əдет-ғұрып. 
12.5. Мораль жəне мінез – құлық нормалары. 
12.6. Қоғамдық ұйымдардың нормалары. 
12.7. Əлеуметтік нормалардағы жалпы жəне ерекшесі. 
 
 
 
 
13 тақырып. Құқықтың түсінігі жəне мəні. 
13.1.Құқықтың анықтамасы. 
13.2.  Қазіргі  замандағы  құқық  түсінушілікке    жалпы  мінездеме:  құқық  түсінігіне  жеке 
көзқарастары, 
бар 
мектептердің 
көпшілігі. 
Құқықты 
түсінудің 
негізгі 
əдістері: 
психологиялық  жəне  улеуметтік  (құқық  номалар  жəне  жиынтығы  ретінде,  құықы  құықтық 
сана  ретінде,  құқық  құықтық  қатынастар  ретінде).  Əр  құқық  түсінушіліктің  əрқайсысына 
бірен- саран мінездеме. 
13.3.  Құқық  институт  ретінде.  Құқық  бостандықтың  шарасы  ретінде,  қоғамдық  ізгілікке 
қатысты  əділеттілік  шарасы.  Құқықты  белгілеу  жеке  жəне  əлеуметтік  қызығушылық  пен 
қажеттерді дамыту үшін мүмкіндіктерді құру ретінде. 
13.4. Объективтік құқық жəне субъективтік құқық. 
13.5.  Құқық  қызметінің  түсінігі.  Құқық  қызметінің  жүйесі.  Реттеуші  жəне  қорғаанушылық, 
тəрбиелік жəне информативтік. 
 

 
14 тақырып. Құқық нормалары. 
14.1.  Құқық  нормасының  түсінігі.  Құқық  нормасы  –  үлгі,  ереже,  шара,  жүріс-тұрыс 
масштабы. 
14.2.    Құқық    нормасының  белгілері:  формалды  анықтаушылық,  жалпыміндеттілік, 
жүйелелік,  əрекеттің  қат-қабаттылығы,  адресаттық  кейіптеушіліксіздігі,  мемлекетпен 
қамтамасыз етілуі, ұсынушылық-міндеттілік сипаты. 
14.3.  Құқық  нормасының  кеңестен,  шақырулардан,  үндеулерден,  ұсынушылықтан, 
директивтен, жеке заң  нұсқаулықтарынан (бұйрықтардан) айырмашылығы. 
14.4.    Құқық    нормасының  логикалық  құрылысы.  Құқық  нормасының  гипотезасы.  Гипотеза 
түрлері. Диспозиция – құқық нормасының басты компоненті. Құқық нормасының санкциясы. 
Санқция түрлері. 
14.5.  Құқық  нормасының  түрлері.Құқық  нормасының  саралануының  критериилері:  реттеу 
əдісі (рұқсат ету, міндеттеу, тыйым салу), заңдық күш, реттеу пəні, əрекет ету мерзімі жəне 
ортасы, құқықтық реттеу əдісі. 
14.6. Құқық нормасы мен басқа да əлеуметтік нормалар түрлерімен əрекеттесуі. 
 
15 тақырып. Құқықтың (қайнар көздері) формалары. 
15.1. Құқықтың (қайнар көздері) формаларының түсінігі. 
15.2. Санкциялы дəстүр . Əдет – ғұрпы құқығы. 
15.3. Сот жəне əкімшілік прецеденті. 
15.4. Нормативтік құқықтық акт. 
15.5. Заңдық доктрина құқықтың қайнар көзі ретінде. Заңдық мəтіндерге түсіндірме. 
15.6.  Нормативтік  шарт  құқық  формасы  ретінде  Нормативтік  шарттардың  түрлері:  типтік 
жəне үлгілік, мемлекет аралық жəне халықаралық. 
15.7.  Құқық  формасы  мен  мəнінің  өзара  байланысы,  құқықтағы  мирасқорлық.  Құқық 
рецепциясы. 
 
16 тақырып. Нормативтік құқықтық акт. 
16.1.  Нормативтік  құқықтық  актілердің  түсінігі  жəне  жалпы  сипаттамасы.  Нормативтік 
құқықтық актілердің жеке – құқықтық актілерден (қолдану актілері мен құқықты түсіндіру) 
айырмашылықтары. 
16.2.  Құқық  нормасы  мен  нормативтік  құқықтық  актінің  бабының  арақатынасы.  Құқық 
номасы  жəне  номативтік  бұйрық.  Құқық  нормасының  құрылым  сипаттамасының 
қатыстылығы. Құқық нормасын нормативтік құқықтық актінің бабына мазмұндау тəсілдері: 
тура, бланкетті жəне сілтемелі.  
16.3.  нормативтік  құқықтық  актілердің  түрлері,  заңдық  күші,  əрекет  ету  отрасы,  оларды 
шығару субъектілері жəне əрекет ету мерзімі бойынша саралануының критериилері. 
16.4.  Заңның  түсінігі.  Құқық  жəне  заң.  Заңның  жоғарлығы.  Конституция.  Заң  жəне  заңдық 
нормативтік құқықтық актілер. Заңдар түсінігі.  
16.5. Президенттің актілері. Үкіметтің актілері. Атқарушы билік органдарының актілері. Сот 
органдарының актілері. Конституциялық кеңестің актілері.  
16.6.  Қазақстандағы  жергілікті  органдардың  актілері:  мəслихаттардың,  əкімдердің. 
Жергілікті нормативтік құқықтық актілер. 
16.7. Жариялау тəртібі жəне нормативтік құқықтық актілердің заң күшіне енуі. 
16.8.  Нормативтік    құқықтық  актілердің  мерзімде,  кеңстікте,  тұлғалар  шеңбері  бойынша 
əрекет етуі. Заңның кері күші. 
 
17  тақырып.  Құқықшығармашылық  жəне  нормативтік  құқықтық  актілердің 
жүйелілігі. 
17.1. Қағида шығармашылығының, құқықшығармашылықтың, заңшығарушылықтың түсінігі. 
Құқықшғармашылығының жалпы сипаттамасы құқықтың қалыптасу тəсілдері ретінде.  

 
17.2. 
Құқықшығармашылық 
əр-түрлі 
құқықтық 
жүйелерде. 
Құқықшығармашылық 
қызметінің қағидалары: демократизм, ғылыми сипат, заңдылық жəне кəсіпқорлық . 
17.3. халықтың бірден-бір құқықшығармашлығы. Референдум түсінігі.  
17.4. Заң шығару процесінің сатысы жəне түсінігі. 
17.5.Нормативтік құқықтық актілердің (заңдық) жүйелілігінің түсінігі.  
17.6.  Жүйелілілік  түрлері.  Инкорпорация  жəне  оның  түрлері:  хронологиялық,  жүйелелік, 
жəне  пəндік.  Консолидация.  Заңдылық  кодификациясы  жəне  оның  айырмашлылық 
ерекшеліктері.  Кодификация  түрлері:  кодекстер,  негіздер,  заңдар  жинағы,  ережелер, 
жарғылар. Заңдылық пандификация.  
17.7. Заңдық (заң шығарушылық) техника жəне оның құқықшығармашылық жəне жүйелілік 
заңшығарушылықтағы маңызы. 
17.8.  Заңның  тілі.  Заңдылық  есеп  жəне  осы  мақсатта  электронды-есептік  техниканы 
пайдалану. 
 
18. тақырып. Құқық жүйесі жəне заңдар жүйесі. 
18.1. Құқық жүйесінің түсінігі. Құқықтың құрылымы. 
18.2.  Құқық  жүйесінің  құқылыуының  қағидаттары.  «Құқық  жүйесі»  жəне  «заңдар  жүйесі» 
түсініктерінің арақатынасы. Құқық жүйесі жəне құқықтық жүйелер. 
18.3.  Құқықтың  салаларға  бөлінуінің  негіздері  :  пəні,  əдісі  жəне  қоғамдық  қатынастардың 
құқықтық реттеу қағидаттары. 
18.4.  Құқық  салалары.  Негізгі  құқық  салаларына  жалпы  сипаттама.заңдардың  кешенді 
салалары. Құқық салалары.  
18.5. Құқықтық институттар жəне олардың түрлері. Субинституттар. 
18.6. Бұқаралық жəне жеке құқық. 
18.7. Материалдық жəне процесуалдық құқық. 
18.8.  Халықаралық  жəне  ұлттық  құқықтың  арақатынасы.  Халықаралық  құқықтың  ұлттық 
құқыққа деген үстемдігі. 
 
19 тақырып. Құқықтық қатынастар. 
19.1. Құқықтық қатынастардың түсінігі. 
19.2  құқықтық  қатынастардың  саралануының  (түрлері)  критериилері.  Реттеуші  жəне 
қорғаншылық  құқықтық  қатынастар.  Абсолютті  жəне  қатыстылық  құқықтық  қатынастар. 
Құқық салалары бойынша құқықтық қатынастарының саралануы. 
19.3. Құқықтық қатынастардың  құрамы. Құқықтық қатынастардың мазмұны. 
19.4. Субъективтік  құқықтың мəні жəне түрлері, түсінігі. 
19.5.Құқықтық міндеттеменің мəні жəне түрлері, түснігі. 
19.6. Құқықтық қатынастардың субъектілері. Құқық субъектілерінің  құқықтық қабілеттілігі, 
əрекет 
қабілеттілігі, 
деликт 
қабілеттілігі. 
Құқықсубъектілік. 
Құқықтық 
мəртебе. 
Компетенция.  Құқық  субъектілеріне  мінездеме.  Адам  жəне  азамат.  Мемлекеттік  орган. 
Лауазымды  тұлға.Қоғамдық  ұйым.  Мемлекет  Жеке  жəне  заңды  тұлға.  Коммерциялық  жəне 
коммерциялық емес ұйымдар. Саяси партиялар. Кəсіподақтар. 
19.7. Құқықтық қатынастардың объектілері (заттар). 
19.8. Заңдық фактілер құқықтық қатынастардың пайда болу, өзгеру жəне тоқтатылу негіздері 
ретінде.    Құқықтық  салдардан  жəне  еріктік  белгілер  бойынша  туындайтын  заңдық 
фактілердің саралануы. Іс жүзіндегі (заңдық) құрамы. 
 
20 тақырып. Құқықты жүзеге асыру жəне оның түрлері. 
20.1. Құқықты жүзеге асырудың түсінгі, оның түрлері мен əдістері. 
20.2.  Құқықты  жүзеге  асырудың  тікелей  (жай)  түрлері.  Құқықты  орындау,  сақтау  жəне 
пайдалану. Құқықпен тыйым салынған əрекеттерден тартыну. Құқық субъектілермен заңдық 
міндеттемелердің  орындалуы  жəне  субъективтік  құқықтың  жүзеге  асырылуы.  Құқықтық 
емес əрекеттерді тыю. 

 
20.3.  Құқықты  жүзеге  асыру  кезінде  қоғамдық  қатынастар  қатысушыларының  іс  жүзіндегі 
əрекеттерімен  заң  формаларының  қатынасы.  Норманың  əрекетінің  көпреттілігі  оны  жүзеге 
асыру ретінде. 
 
21 тақырып. Құқық нормаларын қолдану. 
21.1.Құқықты  қолдану  –  құқықты  жүзеге  асырудың  ерекше  формасы  (əдісі).  Құқықты 
қолдану қажетілігі туындайтын жағдайлар.  
21.2.  Құқықты  қолдану  субъектілері:  мемлекеттік  органдар,  лауазымды  тұлғалар,  құқық 
қорғау органдары. 
21.3.  Құқықты  қолдану  сатылары.  Іс  жүзіндегі  жағдайларды  анықтау.  Істің  заңдық  негізін 
анықтау. Таңдау, зерттеу (талқылау) жəне құқықтық норманы тексеру. 
21.4. Құқыққолданбалы актілердің түрлері жəне түсінігі. Мүдделі адамдарға шешеімді жария 
ету.  
21.5. Құқықты қолдану процесіне қойылатын талаптар. Құқықты қолданудың тиімділігі. Өзін 
өзі соттауға жол бермеу.