Международная Академия Бизнеса материалы VI международной студенческой научно-практической конференции «Молодые акулы бизнеса»

264
Уран өндірісінің шиелі ауданы тұрғындарының 
әлеуметтік-экологиялық жағдайына әсері
Шиелі ауданындағы уран қоры бүкіл Қазақс-
тан қорының 20%-н құрайды. Бұл аймақта уран 
өндіру  1985  жылдан  бастап  жер  асты  шайма-
лау әдісімен Солтүстік, сонан соң Оңтүстік Қа-
рамұрын кен орындарында жүргізіле бастады. 
Кен орнын игеру экономика үшін өте пайдалы 
саналады десек те, тірі табиғат үшін аса қауіпті 
екені белгілі [1]. 
  Қарамұрын  кен  орнына  «Көкшоқы»  және 
«Шиелі»  елді-мекендері  жақын  орналасқан. 
Бұл  елді-мекендердің  ауыл  шаруашылығына 
пайдаланатын  жерлері  өнеркәсіптік  нысанмен 
етене  тығыз  орналасқан,  полигон  ауданында 
мал жайылатыны ешкімге құпия емес, мал жа-
йылған жерлерді адам аяғы да басатыны анық. 
Дегенмен,  уран  өндірісінің  жергілікті  тұрғын-
дардың әлеуметтік жағдайының, яғни әл-ауқа-
тының  жақсаруына  әсері  өз  алдына  маңызды 
мәселе.
Жер жыртып, егін егіп, төрт түліктің сауырын 
сипап, мал мыңғыртқан жергілікті халық жеке-
шелендіру сәтінде байсалдылық танытты. Қазір 
48 адам орта кәсіпкерлікпен айналысса, шаруа 
қожалықтары  422-ге  жетті.  632  жеке  кәсіпкер 
өз нәпақасын еңбекпен тауып жүр. 150 заңды 
тұлға өнім өндіру және сату, өңдеу жұмыстары-
мен айналысады. Аудандағы бірегей кен орны 
Кен Басқармасы-6 (КБ-6) уран өндіруші  меке-
ме  ретінде  аудан    бюджетінің  қомақты  үлесін 
мойнына алып отыр. Аудан бюджетінің кірісі 3,5 
млрд-тан артты.
«Қазатомөнеркәсіп-Демеу»  ЖШС  Шиелі 
ауданының  әлеуметтік  жағдайын  жақсартуға 
үнемі  көмек  беріп,  іргелі  істер  жасап  келеді. 
Атап  айтқанда,  аудандық  спорт  залы  күрделі 
жөндеуден өткізілді. Спорт залы жаңаша спорт 
құралдарымен  жабдықталды.  Медициналық-
санитарлық  бөлім  толық  өзгертілді,  50  орын-
дық  емхана,  ота жасау залы бар 15 орындық 
стационар іске қосылды  [2].
Сондай-ақ, 
«Қазатомөнеркәсіп-Демеу» 
ЖШС 200 орындық «Арман» ауыл клубын жа-
ңартты,  280  орындық  балабақша  пайдалануға 
берілді.  Балабақша  құрал-жабдықтармен  қам-
тамасыз  етілді.  Халық  аудан  орталығындағы 
боулинг,  бильярд  залдарын  және  екі  диско-
барды,  сондай-ақ  балаларға  арналған  ойын-
сауық орнын пайдалануда. 
«Көкшоқы» елді-мекенін көркейту жұмыста-
ры жүргізіліп, 50 адамдық сауықтыру - монша 
орталығы пайдалануға берілді.  
№127 мектеп-лицей мектеп жиһаздарымен 
жабдықталды,  физика,  химия  зертханалары 
алынды,  мектептің  төбесі  күрделі  жөндеуден 
өткізілді. Оған қоса бастауыш мектепті кеңейту 
жобаланып отыр. 
«Қазатомөнеркәсіп-Демеу»  ЖШС  қаржы-
сына  мектептегі  ағылшын  тілінен  олимпиада 
жүлдегерлері Ұлыбританиядағы жазғы тіл курс-
тарында оқытылды. Мектептің ең дарынды біті-
рушілері  Қазақстанның  таңдаулы  оқу  орында-
рында «Қазатомөнеркәсіп» ұлттық атом компа-
ниясының қаржысымен оқуға мүмкіндік алды. 
Жұмыссыздық деңгейін төмендету үшін кіші 
және  орта  бизнесті  қолдау  бағдарламалары 
аясында 80 адамдық жұмыс орны бар «Demeu 
Clothes» тігін цехы жөндеуден өткізіліп, іске қо-
сылды. Компания болашақта жүзу бассейні мен 
жабық  стадион  және  жас  мамандарға  тұрғын 
үй салуды жоспарлап отыр [2].
Аудандағы  еңбекке  жарамды  халықтың  40 
%-ы  қоғамдық  өндірісте  жұмыс  істейді,  11,8 
%-ы  зейнетақы  және  жәрдемақымен  күн  кө-
реді. Халықтың бір бөлігі жұмыс жасының  өзін-
де еңбек ете алмайды, мысалы, мүмкіндігі  шек-
теулі адамдар.
«Қазатомөнеркәсіп–Демеу»  ЖШС-нің  де-
меушілігімен  Шиелі  кенті  орталығынан  50 
орындық мүмкіндігі шектеулі  мүгедек балалар-
ға арналған ғаламтор орталығы ашылды. 
«Көкшоқы»  елді-мекенінде  280  орындық 
«Айналайын»  бала  бақшасы,  Шиеліде    640 
орындық    №  244  жаңа  мектеп  пайдалануға 
берілді [3]. 
Бүгінде  аудан  халқының  саны  соңғы  мәлі-
мет  бойынша  –  78193  адам  (2012  ж.  1  қазан). 
Елді-мекен халқының саны екі түрлі себептерге 
байланысты  қалыптасады.  Біріншісі  -    туу  мен 
өлудің  нәтижесі,  екіншісі  -  адамдардың  бір 
жерден, екінші жерге  қоныс аударуы (келу мен 
кету)    немесе  механикалық    қозғалысы  (көші-
қон). Қазіргі кезде өлудің жоғары көрсеткіштері  
ең жас және ең кәрі адамдар арасында байқа-
лады.  Бұл  ең  алдымен  халықтың  әл-ауқатына, 
денсаулық сақтау саласының даму деңгейі мен 
қоршаған ортаның сапасына байланысты. 
Мұстафаева Д.Т.
Қорқыт Ата атындағы ҚМУ,
Магистрант, 2 курс, Қызылорда қ.
Ғылыми жетекші:
Асқарова Г.Ш., т.ғ.к.

265
  Ауданда    көптеген  ұлт    өкілдері    тұрады. 
Қазақтар  мен  өзбектер  ауданның  байырғы 
тұрғындары, ал қалған халықтардың өкілдері – 
келімсектер.  Олар  Шиеліге  әр  түрлі  себептер-
мен және белгілі бір тарихи кезеңдерде көшіп 
келген.  Негізінен  облыс  халқының  көп  ұлтты 
(полиэтностық)  құрамы  жаппай  көші-қонның 
нәтижесі. Ауданда барлығы 21 ұлт өкілі тұрады, 
негізінен 95,7 % қазақ, 1,9 % орыс, 1,4 % кәріс,  
қалған 1,0 %-ы басқа ұлт өкілдерінен құралады 
[2, 4]. 
2009  ж.  Шиелі  ауданында  мемлекетаралық 
миграциялық  айналымға  775  адам  қатысқан. 
Миграция  бойынша  көбісі  жақын  шетелдер-
ге,  атап  айтқанда  Ресей,  Украина,  Өзбекстанға 
көшіп кеткен. Алыс шетелдерден келушілердің 
негізін  қазақтар  құрайды.  Республиканың  бас-
қа облыстарына көшіп кетушілер де бар. Оның 
басты себебі тұрмыс жағдайының төмендігі мен 
экологиялық зардаптың әсері. Халықтың көбісі 
Алматы, Астана, Оңтүстік Қазақстан облыстары-
на көшкен. Басқа облыстарға көшіп кетушілерді 
көбінесе ауыл тұрғындары құрайды. 
Шиелі  ауданындағы  халықтың  2007-2011 
ж.ж. аралығындағы табиғи өсімі 1411 адамнан 
1722 адамға артқан, 1-кесте [5].
Бала    денсаулығы  –  Отан    байлығы.  Еліміз-
дегі    аса    ірі    проблемалардың    бірі  –  бала  
өлімі. Қазіргі  кезде  Шиелі  ауданында  бала-
лар  өлімінің  деңгейі жоғары. Балалар өлімінің  
деңгейі  халық  тұрмысының   әлеуметтік-эко-
номикалық    жағдайының  (ең    алдымен    жүкті 
әйелдердің,    жас    аналар    мен    балалардың), 
оның    санитарлық-гигиеналық    мәдениетінің,  
ана  мен  бала  денсаулығын  сақтау қызметінің  
тиімділігін  көрсететін  аса  маңызды  көрсеткіш. 
Өмір сүрудің әлеуметтік жағдайы жақсарған са-
йын ауданда  балалар  өлімінің  деңгейі  жоға-
рылап отыр. Мұндай фактіні жергілікті эколог-
мамандар  уран  өнеркәсіптік  өндірісінің  қыз-
метімен байланыстырады. 
Бала  туу  көрсеткіші  1882-ден  1995-ке өс-
кен.  Сәбилер    өлімінің    себебі  төмендегідей 
анықталып отыр [
Аудан  тұрғындары  науқастанатын  кейбір 
аурулардың түрлері бойынша басқа аудандар-
мен  және  облыс  орталығымен  салыстырғанда 
көрсеткіш  өте  жоғары.  Атап  айтқанда,  қан  ай-
налымы жүйесінің аурулары  2011 ж. алғашқы 3 
айында Шиеліде – 70, Жаңақорғанда – 56, Арал 
мен Қазалы – 49, Қармақшы – 37, Сырдария – 
34, Жалағаш – 23, Қызылорда – 16 болса, жаңа 
өскіндерден зардап шегіп, өмірден кету Шиелі-
де – 11, Қармақшыда – 10, Жаңақорған мен Қа-
залыда – 9, Аралда – 8, Сырдарияда – 5, Қызы-
лордада – 3; өзін-өзі өлтіру Шиеліде – 3, Аралда 
– 2, Жалағаш, Жаңақорған, Қазалы, Қармақшы-
ларда  –  1;  тыныс  алу  органдарының  аурулары 
Қызылорда қаласында – 3, Шиелі  мен Аралда 
–  4,  Қармақшы  мен  Сырдарияда  –  5,  Жалағаш 
пен Жаңақорғанда – 7, Қазалыда – 14. Жұқпалы 
және  паразитарлық  аурулар  бойынша  Шиелі 
мен  Жаңақорған  Аралдан  кейінгі  орында,  де-
генмен  3  айдың  ішінде  2  науқас  тіркелген.  Ас 
қорыту органдарының ауруларынан Шиелі мен 
Жаңақорған бірінші орында, ал қалған аймақ-
тарда мұндай қысқа уақыт ішінде аурудың бұл 
түрі сирек тіркеледі.    
Шиелі ауданы бойынша халық арасында кез-
десетін аурудың  түрлері мен олардың сандық 
көрсеткіштері  бойынша  мәліметке  сүйенсек, 
ауру  түрлерінің  жылдан  жылға  көбейіп  бара 
жатқаны анықталды. Тыныс алу мүшелерінің ау-
рулары тіптен көп ұшырасады (19182-ден 19217 
дейін), тері және тері жасушаларының аурула-
ры  595-ке  өскен  (4386-ден  4981-ге  дейін),  зәр 
шығару мүшелерінің аурулары 371-ге (6290-нан 
6661-ге дейін), көз аурулары 951-ге, инфекция-
лық және паразитарлық аурулар 4408-ге (6782-
ден 2374-ке дейін), қан айналымы жүйесінің ау-
рулары  647-ге  артқан  (6135-тен  6782-ге  дейін) 
артқан, 3-кесте. 
Шиелі ауданы халқының арасында ауру түр-
лері  мен  олардың  сандық  көрсеткіштеріндегі 
мұндай  ауытқушылық  өз  кезегінде  аумақтағы 
өнеркәсіптік  қауіпті  өндіріс  болып  табылатын 
1-кесте. Халықтың тууы, өлімі және табиғи өсімі.
2-кесте. Нәрестелер өлімі (2007-2011 ж.ж.).
Халықтың
2007
2008
2009
2010
2011
тууы
1925
2143
2142
2133
2232
өлімі
513
502
530
554
510
өсімі 
1412
1641
1612
1579
1722
Жылдар
2007
2008
2009
2010
2011
Саны
28
53
60
60
65

266
– уран өндірісінің орналасуымен тікелей байла-
нысты болуы ғажап емес.   
Халық  денсаулығын  сақтау  үшін  ең  алды-
мен қоршаған ортаға көп  көңіл  бөлу  керек. 
Экологиялық  апаттан   құтылудың  жолдарын  
тездетіп  тауып,    табиғаттың    бұзылуын,    азып-
тозуын  тоқтатуға күш жұмсаса, халықтың  ден-
саулығы жақсарып, өмірі  жалғаса берері  сөзсіз.
Аурулардың түрлері
2010  жыл
2011  жыл
Тыныс алу мүшелерінің аурулары
19 182
19 217
Тері және тері жасушалары аурулары 
4 386
4 981
Зәр  шығару  мүшелері аурулары
6 290
6 661
Ас қорыту жүйесі аурулары  
6 958
6 953
Көз  аурулары
795
1 746
Инфекциялық  және  паразитарлық  аурулар
2 374
6 782
Қанайналым жүйесінің аурулары
6 135
6 782
3-кесте. Аудан  көлеміндегі  халықтың  ауырған  ауру  түрлері және олардың сандық  
көрсеткіштері.
Деректер: 
1.  История атомной промышленностиРеспублики Казахстан, google.kz.
2.  Маржаны Сырдың Шиелі.-«Жебе» Баспа үйі. - 2009 ж.-144 бет. 
3.  Қызылорда  облысының  2011-2015  жылдарға  арналған  даму  бағдарламасы.  Қызылорда 
облыстық мәслихатының 2011 жылғы 23 желтоқсандағы № 343 кезектен тыс IIL шешімімен 
бекітілген.
4.  Төлеутайұлы К. «Валеология негіздері» Қызылорда, 2001.-241 бет.
5.  ҚР  Статистика  Агенттігі.  Қызылорда  облысының  статистика  департаменті.  Ауыл  (село) 
дамуының мониторнгі, 2011 ж.-40 бет.
6.  Қызылорда облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы. ҚР Статистика Агенттігі. Қызылорда 
облысының статистика департаменті, №10 (қазан), 2012 ж.-72 бет.

267
Источники: 
1.  Янто Эванс, Майкл Дж. Смит, Линда Смайли- «Дом из самана. Философия и практика».
2.  http://lozaprofi.ru
3.  http://www.almata.kz
Разработка экологического городка «Рaradise»
Paradise - это экологический городок, кото-
рый находится на берегу лечебного озера Ала-
коль на юго-востоке Республики Казахстан.Эко 
- городок расположен на южном берегу озера 
Алаколь, в 670 км от города Алматы, и находит-
ся на закрытой охраняемой территории.
Состав  воды  Алаколя  включает  почти  всю 
таблицу  Менделеева  и  обладает  целебными 
свойствами, что способствует лечению многих 
заболеваний.  Алакольская  впадина  является 
прекрасным  климатологическим  местом  для 
лечения легочных заболеваний, так как там по-
ниженная влажность воздуха.
На  территории  городка  100  отельных 
домиков.
Все дома построены из самана. 
Саман  –  это  строительный  материал,  кото-
рый очень удобно использовать для строитель-
ства жилых зданий. Самановые дома не требу-
ют особых затрат, так как возводятся буквально 
из  того,  что  есть  под  ногами.  Меньших  затрат 
требует и отопление дома, так как он прекрас-
но  как  удерживает  тепло,  так  и  поддерживает 
прохладу.
Считается, что жить в домах из самана –это 
процесс  единения,  гармонизации  человека  и 
природы, семьи и дома. В саманах нет острых 
углов,  что  поспособствует  спокойной  обста-
новке в доме. 
Глиняный дом – это очень экономически вы-
годное  и  экологически  правильное  решение, 
а  ведь  материал,  из  которого  он  построен,  не 
оставит грязный след на Земле!
Дома  из  самана  считаются  лечебными.  Ра-
дий, который содержится в глине, благотворно 
воздействует на здоровье людей.
Также  в  домах  мы  воплотили  в  реальность 
проект  «эко-мебели»  -  высококачественной  и 
экологически чистой  мебели,  созданной  с  по-
мощью  таких  ресурсов  как  переработанный 
картон,  высушенных  длинных  ветвей  ивы,  и 
многие  другие,  не  наносящие  вред  окружаю-
щей среде, материалы. 
Основные материалы, из которого изготав-
ливается плетеная мебель – тростник, ива, со-
лома, лоза и лианы. Это прочные, экологически 
чистые и красивые вещи.
Наиболее  распространенным  и  доступным 
материалом для нашей местности является ку-
старниковая ива. 
Плетеная  мебель  изготавливается.  Она  по-
лезна для здоровья и также не приносит вреда 
окружающей  среде.  Из-за  того,  что  использу-
ется ручной труд, мебель эксклюзивная, точно 
такой же копии никто не встретит. 
Плетеная мебель прочна и влагостойка, по-
этому служит намного дольше чем деревянная 
мебель. 
Плетеная мебель не требует особого ухода и 
дорогих полиролей.
Так  же  плетеная  мебель  очень  удобна  при 
транспортировке, так как она очень легкая.
Особенность  плетеной  мебели  –  натураль-
ный  запах,  позитивные  эмоции  от  получения 
микро массажа. 
В Paradise используется солнечная энергия. 
На крышах всех домиков установлены солнеч-
ные батареи и коллекторы.
Солнечные  коллекторы  превращают  сол-
нечную энергию в тепло. Коллекторы являют-
ся  частью  термической  солнечной  установ-
ки,  которая  применяется  для  нагрева  воды  и 
отопления.
Услуги, предоставляемые экологическим го-
родком «Paradise»
 ▪ лечебные грязевые ванны.
 ▪ экскурсии в заповедник
 ▪ поездки на лодках, катерах.
 ▪ прыжки с парашютом
 ▪ рыбалка (летняя и зимняя). 
Зимой  лед  достигает  толщины  от  800м  до 
1200 м. В водах Алаколя водится 8 видов рыб. 
Промысловыми являются судак, сазан, марин-
ка, окунь.
Рафикова Р., Баядилова А.
МАБ, «Учет и аудит», 1 курс, г. Алматы
Научный руководитель: 
Давлетова Ш. К., к.б.н.

268
Необходимость системы мотивации  
в организациях и ее совершенствование
Ежедневно  люди  совершают  множество 
действий: просыпаются рано утром, завтракают, 
идут на учебу или работу, общаются с людьми, 
наслаждаются определенными видами отдыха, 
усердно  работают.    Одним  словом  ведут  себя 
предсказуемо.  Всегда  ли  люди  задумываются, 
почему они совершают эти действия? Следует 
отметить,  что  проявление  этих  действий  чем-
то  мотивировано.  Что  же  такое  мотивация? 
Под мотивацией мы пониманием внутренние и 
внешние силы, которые побуждают человека к 
совершению тех или иных действий.  В менед-
жменте  понятие  мотивация  определяется  как 
процесс побуждения себя и других к деятель-
ности для достижения личных целей или целей 
организации [1].
Мотивация в настоящее время играет боль-
шую  роль.  Сейчас  уже  не  те  времена,  когда 
сотрудники  безоговорочно  и  без  лишних  во-
просов  выполняли  поручения  вышестоящего 
руководства. Сегодня  каждый сотрудник очень 
требовательно  относится  к  своим  обязанно-
стям и постоянно хочет знать, что происходит в 
организации, участвовать в решении проблем 
организации, хочет быть полезным, давать со-
веты. Таким образом, чтобы получать удоволь-
ствие от работы сотрудникам необходимо чув-
ствовать, что все, что они делают, имеет реаль-
ную ценность. На наш взгляд, одним из главных 
направлений деятельности любого менеджера 
должно быть мотивирование сотрудников. Они 
должны  создавать  благоприятную  и  интерес-
ную атмосферу на рабочем месте, способству-
ющую  продуктивной  работе,  позитивному  от-
ношению и высокому моральному духу. 
В целом можно сделать вывод, что результа-
ты работ во всех своих аспектах тесно связаны 
с  мотивацией.  Сотрудники  с  достаточной  мо-
тивацией  —  это  люди  продуктивные,  которые 
хотят и могут делать то, что от них требуется [1]. 
Но, нельзя забывать о том, что каждого сотруд-
ника  необходимо  постоянно  мотивировать. 
На  примере  это  может  выглядеть  так,  что  со-
трудник  через    какое-то  время  беспрерывной 
работы начинает расслабляться и нуждается в 
дополнительной  мотивации.  Для  этого  в  лю-
бой  организации  должна  быть  разработана 
своя система мотивации, которая будет способ-
ствовать поддержанию эффективной работы и 
обеспечению максимально возможной отдачи 
персонала.
Как мы знаем, в менеджменте выделяют два 
вида  теорий  мотивации:  содержательные  тео-
рии мотивации (теория иерархии потребностей 
Маслоу, теория ERG, теория МакКлеланда, тео-
рия Герцберга) и процессуальные теории моти-
вации (теория ожидания, теория справедливо-
сти и модель Портера-Лоулера.).
Содержательные  теории  мотивации  анали-
зируют базовые потребности, лежащие в осно-
ве мотивации людей. Опираясь на них, менед-
жеры могут глубже осознать потребности каж-
дого сотрудника. В своей книге «Менеджмент» 
Басовский  Л.Е.  отмечает,  что  содержательные 
теории мотивации основываются на идентифи-
кации тех внутренних побуждений (называемых 
потребностями),  которые  заставляют  действо-
вать  так,  а  не  иначе.    Для  эффективной  моти-
вации, в рамках содержательных теорий, необ-
ходимо детально изучить потребности каждого 
человека и стремление к их удовлетворению. С 
учетом  этих данных будет оцениваться возна-
граждение за деятельность сотрудников.
Процессуальные теории наоборот анализи-
руют то, как человек распределяет усилия для 
достижения  различных  целей  и  как  выбирает 
конкретный вид поведения. Имеется три основ-
ные процессуальные теории мотивации: теория 
ожиданий,  теория  справедливости  и  модель 
Портера-Лоулера. Сторонники этих теорий уде-
ляли  внимание  изучению  мыслительных  про-
цессов,  влияющих  на  поведение  человека,  и 
на объяснение того, какими способами сотруд-
ники  стремятся  к  получению  вознаграждения 
[2]. Данные теории, в настоящее время, более 
актуальны, так как в них содержится широкий 
диапазон  подходов  и  приемов  мотивации  со-
трудников в современных условиях. Но сказать, 
какая  из  этих  теорий  наиболее  применима  на 
практике, на наш взгляд, не представляется воз-
можным.  Большинство  компаний  стараются 
либо  придерживаться  какой-то  одной  теории, 
либо сочетают несколько, а в некоторых случа-
ях все. Нельзя не отметить то, что все вышеука-
занные  теории  были  основаны  на  опыте  аме-
риканского  менеджмента.  Поэтому,  создавая 
систему мотивации на казахстанских предпри-
ятиях, следует обращать внимание на особен-
ности национальной межличностной культуры, 
патриотизм, склонность к коллективному труду. 
Также в процессе создания системы мотивации 

жүктеу/скачать 4,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: