Тҥйін сҿздер: Аргументацилық топиктер моделі (Argumentum Model of Topics),
аргументациялық схема, эндоксон, датум, топик, локус.
Адамның ҿз кҿзқарасын қорғай отырып, аргумент немесе дҽлел келтіру арқылы екінші
тыңдаушыны немесе тыңдаушы аудиторияны сол кҿзқарасқа иландыру (сендіру) мҽселесі
ежелгі кезден бастап зерттелініп келеді. Осыған қарамастан, бҧл шешендік ҿнер қандай да
кезеңге жатпасын, қандай да саланы қамтымасын, ол ҽрқашан да ҿзекті жҽне кҿкейкесті
мҽселелердің бірі болып келеді. Адамзаттың ҽр тҥрлі мамандары, саясаткер, мҧғалім,
инженер, дҽрігер, оқушы, іскер, кім болмасын, ҿмірінде кемінде бір рет болса да қандай да
бір мҽселені басқа адамдармен кҿндіру мақсатымен талқылайды; ол тарысты жағдай немесе
сабақтағы оқушының жауабы, немесе жаңа бір ҿндірістік технологияны енгізу жобасы болуы
мҥмкін. Сол кезде осы шешендік ҿнердің қандай да бір ҽдіс-тҽсілдері қолданады. Мҧндай
тҽсілдерді қолдану шеберлігінен сол кҿзқарасқа сендіру мақсатының нҽтижесі оң не теріс
болатыны байланысты, ҿйткені сендіру жолдарын дҧрыс қолданған жағдайда адамды ақылға
сыймайтын, жалған қҧбылыстарға да сендіруге болатыны бҽріне мҽлім.
Аргументация ғылым саласы ретінде ҧзақ уақыт бойы қалыптасып жҽне дамып келеді.
Аргументация теориясы ҿзінің бастауын антикалық кезеңнен Аристотельдың, Цицерон,
Соркат, Платон, Горгий жҽне т.б. сол кезеңгі философтардың еңбектерінен алады. Ежелгі
философтар аргументация мҽселесін риторика немесе шешендік ҿнері бҧрышынан
қарастырған. К. Ясперс аргументацияның қалыптасу кезеңін «арқау кезеңі» (осевое время)
172
(б.з.д. VII—II ғғ.) яғни Қытай, Ҥнді жҽне Батыс елдерінде мифологиялық пайымдауға
қызығушылықтың ҿсуі, мифтан логосқа ҿту кезеңі деп атайды. Сол кезде дурыс ойлау
ережелері мен амалдарын зерттейтін ғылым ретінде логика, ал сонымен қатар аргументация
теориясы да қалыптаса бастады.
Қазіргі кезде аргументация теориясының жаңа бағыты дамып келеді, яғни ХХ-ХХІ
ғасырларын жаңа аргументация теориясының қалыптасу кезеңі деуге болады. Бҧл бағыт
логика, тіл білімі, психология, философия, герменевтика, риторика жҽне т.с.с. бір қатар
салаларды қамтиды да, логика, ғылыми таным методологиясы, ғылым философиясы,
философиялық герменевтика, ҽлеуметтік психология жҽне де тіл білімінің жетістіктерін
толығымен ескере отырып, аргументацияны пҽнаралық тҧрғыдан қарастырады. Оның
ҿзектілігі аргумент дегеніміз не, пайымдау ҽдістері, білімнің ҽр тҥрлі салаларындағы
аргументтің тҥпнҧсқалығы деген сҧрақтарға жауап беретін жалпы аргументация теориясын
қалыптастыру мақсатынан туындайды.
Жаңа аргументация теориясының негізгі идеяларын қалыптастыруда X. Перельман, Г.
Джонстон, Ф. Ван Еемерен, Р. Гроотендорст жҽне т.б. батыс зерттеушілерінің қосқан ҥлесі
маңызды роль атқарды.
Аргументация теориясы немесе аргументация – бҧл логикалық пайымдау арқылы
қорытындыға келу жолын зерттейтін пҽнаралық сала. Оның ішіне диалог, ҽңгімелесу,
сендіру (кҿз жеткізу) де кіреді. Аргументация теориясы логика, ой жҥгірту (тҧжырымдау)
ережелерін, сонымен қатар, жасанды жҽне табиғи шынайы дҥниежҥзілік ҧстанымдарды
зерттейді [1]. Басқа сҿзбен айтқанда, аргументация – екі адамның арасындағы, яғни,
антагонист пен протагонисттің арасындағы біреуінің екіншісіне ҿз кҿзқарасын сендіру,
иландыру дегенді білдіреді.
Аргументация термині латын тіліндегі argumentum сҿзінен бастау алады. Бҧл терминді Эддо
Риготти мен Сара Греко Морассо келесідей анықтайды: «This word [argumentum]… is a noun
derived from the verb arguo… The Latin verb arguo has kept one fundamental meaning, that of
pointing out, of bringing to acknowledge and, therefore, also of proving. In other words, it basically
seems to indicate the process of ―helping‖ the interlocutor recognize something by (directly or
indirectly) giving him the necessary justification‖ and coming back to the word argumentum, this
word has ―the fundamental value of ―reason, evidence and proof» [2]. Демек, латын arguo сҿзінің
тҥпкірлі мағынасы «айқындау», «кҿз жеткізу», сондықтан да, бҧл сҿз «дҽлелдеу» деген
мағынаға ие. Сонымен қатар, Эддо Риготти мен Сара Греко Морассо «аргументация»
(argumentum) сҿзінің басқа да қҧндылықтарының (мҽндерінің) барын мойындайды.
Аргументация – бҧл алға қойылған тезиске (ой желісіне) екінші жақтың
(аудиторияның) қолдауын алу немесе қатайту мақсатымен дҽлел немесе аргумент
келтіру. Сонымен қатар, «аргументация» деп осындай дҽлелдер жиынтығын айтады [3].
Аргументация теориясында аргументация ҿзара байланысқан ҥш аспектіден, яғни
логико-эпистемологиялық (ойлау), ҽлеуметтік (адам мен қоғам) жҽне тарихи аспектілерден
қарастырылады.
Бірінші, логико-эпистемологиялық тҧрғыдан қарастырылатын аргументация ҥш
негізгі бағытты қамтиды:
1)
Бағалаушы жҽне сипаттаушы пікірлерді негіздеу (дҽйектеу) жҽне оңтайландыру
(рационалдау) тҽсілдерін сипаттау. Бҧл тҽсілдер қатарына дедуктивті
қорытындыға келу жҽне салдарды индуктивті тҥрде дҽлелдеу сияқты дҽстҥрлі
ортақ мҽндегі амалдарды ғана емес, сонымен қатар дҽстҥр мен интуицияға (ішкі
тҥйсікке) бағыну сияқты контекстуалды дҽлелдеу тҽсілдері де кіреді.
2)
Аргументацияның орын алған проблемалық жағдайға (ситуацияға) қатыстылығын
талдау.
3)
Аргументацияның ҽр тҥрлі ойлау салаларында қолдануының ерекшеліктерін
анықтау.
Аргументацияның ҥш саласы, яғни ҥш тҥрі болады: теориялық, практикалық
(қолданбалы) жҽне шығармашылық аргументация. Оның ішінде теориялық аргументация
173
табиғи-ғылыми жҽне ҽлеуметтік-гуманитарлық болып, ал практикалық аргументация —
идеологиялық жіне утопиялық болып бҿлінеді. Бірақ бҧл біздің зерттеуіміздің мақсатына
кірмейді, біздің бҧл мақаладағы талабымыз –аргументация теориясының жаңа бағытын,
сонымен қатар осы жаңа теорияны зерттеуге бағытталған прагма-диалектикалық ҽдісті
қарастыру.
Аргументация теориясын зерттеудегі прагма-диалектикалық ҽдісті алғаш рет Ф. ван
Эмерен мен Р. Гротендорст ҧсынған (1984, 1992, and 2004). Бҧл ҽдіс диалектиканы ҽдеттегі
нормативті бағытты ҧстана отырып, нақты қарапайым аргументативтік дискурс теориясы
ретінде дамытуға бағытталған. Прагма-диалектикалық дискурсты зерттеумен айналысатын
ғалымдар диалог кезінде пайда болуы мҥмкін карама-қайшылықтарды шешуге бағытталған
сҿйлеу актілерінің барлық тҥрлерін зерттеуге алып, сыни талқылау (critical discussion) моделі
аспектісінде коммуникативті қадамдарды бағалаумен айналысады (Ф. ван Еемерен мен Р.
Гротендорст, 2004).
Егер қандай да бір сҿйлемің қҧрамында аргумент бар болса, онда сол сҿйлемде
ҽрқашанда аргументациялық схемалар да болады. Кҿптеген ғалымдар аргументациялық
схемаларды аргумент кҿмегімен қҧрастырылатын абстракциялы қҧрылымдар немесе
формалар деп санайды. Аргументациялық схемалар терминін алғаш рет Перелман мен
Олбрехт-Титеканың (1958) ҿз еңбектерінде қолданған. Д. Уолтон мен оның ҽріптестері
аргументациялық схемаларды келесідей анықтайды: [аргументациялық схемалар дегеніміз] –
«кҥнделікті дискурста қолданылатын аргументтердің жалпы тҥрінің қҧрылымдары болып
табылатын аргумент формалары (ой тҧжырымдау қҧрылымдары)» [4]. Ал Э. Риготти мен С.
Греко Морассо ҿз кезегінде прагма-диалектика тҧрғысынан былайша пайымдайды:
[аргументациялық схемалар дегеніміз] – «кҿзқарасты қабылдау мақсатымен аргументацияда
қолданылатын себептің қолдаудың прагматикалық приципінің кҿрінісі» [5].
Ең алдымен, аргументацияның ҿзін неден қҧрылатынын қарастырайық. Қандай да бір
мҽтінге аргументациялық талдау жасау ҥшін, сҿйлемдегі, яғни, аргументациялық мҽтіндегі,
кҿзқарасты, ал содан кейін сол кҿзқарасты қолдап тҧрған аргументтерді анықтау керек.
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, біздің аргументациялық талдауымызда прагма-
диалектикалық ҽдіс қолданылады. Бҧл тҥрғыдан, ең алдымен, «аргументациялық топиктер
моделі», соның контексінде қолданылатын топиктер (topics), эндоксон (endoxon), датум
(datum), локус (locus) терминдерін қарастырып кҿрейік.
«Аргументациялық
топиктер
моделі»
терминін
аргументация
теориясына
Аргументация, лингвистика жҽне семиотика институтының зерттеушілері Э. Риготти мен С.
Греко Морассо енгізген [6], содан кейін бҧл термин ҽрі қарай зерттелініп, олардың басқа да
бірқатар еңбектерінде дамытылды (қосымша: Риготти, 2009; Риготти мен Греко Морассо,
2010).
Бҧл модель негізіндегі аргументациялық талдау аргументтер қҧрылымы жайлы толық
хабар алуға мҥмкіндік береді, сонымен қатар, аргументтер мен алғышарттарды (пікірдің
бастауы) арасындағы байланысты, яғни аргументтің аргументациялық ҿзара ҽрекеттестігімен
сыртқы байланысын анықтауға мҥмкіндік береді. (Риготти, 2006).
Аргументациялық топиктер моделі (одан ҽрі – «АТМ») аргументациялық схемаларды
зерттеуге толық жҽне терең амал ҧсынуға бағытталады» [5]. Ол аргументацияны зерттеудегі
прагма-диалектикалық ҽдістің негізімен ҥйлесімді болып келеді. Аргументациялық топиктер
моделі келесі ҧғымдарды негізге алады: топиктер, эндоксон, датум, локус, жҽне аргумент.
Ең алдымен, осылардың ҽрқайсысына зерттеушілердің берген анықтамаларын
қарастырайық.
«Топиктер» - бҧл аргументтерді анықтаудық жҥйелі ҽдісі. Аристотельдің
пайымдауына сҽйкес, бҧл – «ҽдіс, оның кҿмегімен біз қандай да бір кҿзқарас (мҽселе) жайлы
аргументтерді ҧсына аламыз. Ол ҥшін біз кҿпшілік мақҧлданған пайымдаулардан (пікірден),
яғни эндоксоннан бастаймыз». Ал, Риготти мен Греко Морассо топиктерді аргументация
теориясының компоненті деп тҥсінеді. Бҧл компонентке сҽйкес кҿзқарасты қолдайтын не
қолдамайтын барлық релевантты аргументтер локустардың ішкі қҧрылымын анықтау
174
жолымен жасалынады [2]. Бҧл анықтама негізінде екі ҧғым ескеріледі: локус пен кҿзқарас
(standpoint). «Кҿзқарас» деп аудитория не тыңдаушыны ҿз пікіріне сендіру мақсатымен
айтысып, дҽлелдейін деп отырған сҿйлеушінің пайымдауын айтады. Бҧл жерде
аргументацияның негізгі мақсаты тыңдаушының сол кҿзқараспен келісуі болып табылады.
Кҿзқарас дара не кҥрделі болуы да мҥмкін.
«Локус» терминіне келетін болсақ, Риготти Following Rigotti, ―the locus is a specific
relation connecting different states of affairs that generates one or more maxims, providing them
with semantic transparency (notitia) and with a specific degree of analytical truth (уeritas) and
persuasiveness (efficacia)‖ [8]. Басқа сҿзбен айтқанда, локус аргумент тудырады. Олар
кҿзқарас пен аргумент арасындағы мҥмкін логикалық қорытынды байланысты анықтайды.
Локус деп «онтологиялық байланыста негізделген аргументациялық ҥдерістерді суб-
қҧрастырушы» [2]. Мҧнда онтологиялық байланыстың себептен нҽтижеге қарай, топтан
тҥрге қарай, анықтамадан анықтаушыға қарай жҽне т.б. бағыттары болады. Бҧл
онтологиялық байланыс кҿзқарастың шынайы мҽнін кҿпшілік қабылдаған пайымдаманың
шынайы мҽнімен байланыстыруға кҿмек беретін ақиқаттылық шарттар (truth conditions)
тҥріндегі бір немесе бірнеше максималарды (принциптерді) қҧрайды.
Бҧл жерде максиманың кҿпшілікпен қабылданған пайымдамамен байланысы
табылмаса қисынды қорытынды (дедуктивті) процесстің жҥзеге аспайтынын ескерген жҿн.
Аргументацияның мҧндай компонентін Аристотельдің енгізген терминімен айтқанда
«эндоксон» деп атаймыз. Яғни, эндоксон дегеніміз – жалпыға тҽн жҽне жалпы жҧрт
қабылдаған пікір, қоғамда қабылданған қҧндылықтар мен сенімдер. Аристотельдің
анықтамасын келтіретін болсақ, «exdoxa are [opinions] which commend themselves to all, or to
the majority, or to the wise – that is or to all of the wise or to the majority or to the most famous and
distinguished of them» [9].
Аргументациялық локустан аргумент жасау кҿбінесе екі силлогизм негізінде жҥзеге
асады, мҧнда біреуі эндоксоннан, ал екіншісі максимадан жасалады. Эндоксондарды
қоғамдағы пікірлердің ортақтылығы, жалпыға тҽн пікір, «кҿзқарасты қолдау ҥшін жҽне
аргументті жҥзеге асыру ҥшін аргументациялық ҽрекеттестікте іске асатын бҧқаралық
білімнің жҽне де қоғам қабылдаған сенімдердің бір бҿлігі. Атап айтқанда, эндоксондар
энтимемада имплицитті не эксплицитті алғышарттар (пікірдің бастаулары) ретінде
қолданылады» [10].
Ал «максима» деп «логикалық қорытынды процесстерді тудыратын p→q формасына
байланыс жасайтын импликацияларды» айтады, ҽрбір логикалық қорытынды процесс локус
шеңберінде сҽйкесті эндоксондарға байланысты қалыптасатын аргументтер субтобының
формасын анықтайды. Бір локустың барлық максималары локусты қҧрайтын онтологиялық
байланыстың импликациялары болып табылады [2].
Ал енді, «аргумент» сҿзінің ҿзіне келетін болсақ, ол – бір немесе бірнеше сҽйкесті
эндоксондарға максималарды қолдану. Нҽтижесінде осы эндоксондарды қабылдаған белгілі
бір қоғамға арналған максиманың кҿмегімен біз кҿзқарас жайлы қорытындыға келеміз.
Жоғарыда аталған Аргументациялық топиктер моделі шеңберіндегі барлық ҧғымдар
мен тҥсініктер тҿменде кесте тҥрінде бейнеленген.
175
1-сурет. Э. Риготти мен С. Греко Морассо ҧсынған АТМ-нің негізгі компонеттерінің
картасы (аудармасы автордан).
Қолданған әдебиеттер тізімі
1.
www.wikipedia.org
2.
Rigotti & Greco Morasso. Argumentation as an object of interest and as a social and cultural
resource. Argumentation and Education. Springer, 2009: 10
3.
Ивин A.A. Логика: учебник для гумантиарных факультетов. M: FAIR-PRESS, 2002. URL:
http://psylib.org.ua/books/ivina01/txt13.htm
4.
Walton, D., C. Reed, and F. Macagno. Argumentation schemes. Cambridge: Cambridge
University Press. 2008.
5.
Rigotti E., S. Greco Morasso. Comparing the Argumentum Model of Topics to Other
Contemporary Approaches to Argument Schemes: The Procedural and Material Components.
Argumentation. Sprigner, 2010. p.491
6.
Rigotti E., Greco Morasso S. Topics: the argument generator. in: Rigotti, E. et al.,
Argumentation in financial communication, Argumentum eLearning module. 2006. URL:
http://www.argumentum.ch/
7.
Rigotti E. Congruity Theory and Argumentation, SComS: Argumentation in Dialogic
Interaction, 2005, 75-95:82
8.
Rigotti E. Locus ad causa finali. Proceedings of the IADA Workshop ―Word Meaning in
Argumentative Dialogue‖. Milan 2008. Vol.2, p.564
9.
Topics I 100b 21-23
10.
Tardini S. Endoxa and communities: grounding enthymematic arguments. In SComS:
Argumentation in Dialogic Interaction. 2005, 279-294: 284
EFFECTIVENESS OF COMMUNICATIVE APPROACH IN TEACHING
GRAMMAR
Ибатова А. Ж., Ainur0592@mail.ru
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Ғылыми жетекшісі – Д.К.Анашева
176
As so much has been written about grammar we could be forgiven if we admitted to confusion.
Each person, whether a learner or a teacher, has an opinion. Starting from the principle that grammar
is "a living resource that gives us the ability to communicate our ideas and feelings and to
understand what other people say or write to us", we can say grammar is central to the teaching and
learning of all languages. It is also one of the more difficult aspects of language to teach well. In
order for students to have a functional knowledge of a language they must have at least some
knowledge about the grammatical constructs of the language in question. This article's introduction
is an admirably brief mission statement for the communicative approach to grammar teaching.
Today grammar teaching is focused on form and consciousness rise, there is a need to focus on
form with learners to facilitate accuracy. With consciousness raising activities, we create a learning
environment, where the learner notices new language and exploits it in genuine communication
activities.
There are several ways in which the teacher can go about teaching grammar to students. In this
article we will look at why grammar is often seen in a negative light, on what more effective method
grammar should be taught and whether or not students need to learn grammar at all.
Many people, including language teachers, hear the word "grammar" and think of a fixed set of
word forms and rules of usage. They associate "good" grammar with the prestige forms of the
language, such as those used in writing and in formal oral presentations, and "bad" or "no" grammar
with the language used in everyday conversation or used by speakers of non-prestige forms.
Language teachers who adopt this definition focus on grammar as a set of forms and rules.
They teach grammar by explaining the forms and rules and then drilling students on them. This
results in bored, disaffected students who can produce correct forms on exercises and tests, but
consistently make errors when they try to use the language in context.
Other language teachers, influenced by recent theoretical work on the difference between
language learning and language acquisition, tend not to teach grammar at all. Believing that children
acquire their first language without overt grammar instruction, they expect students to learn their
second language the same way. They assume that students will absorb grammar rules as they hear,
read, and use the language in communication activities. This approach does not allow students to use
one of the major tools they have as learners: their active understanding of what grammar is and how
it works in the language they already know.
The nature of the theory of "communicative approach" determines the need for grammar
teaching. When we talk about "communicative competence", we have to come to "communicative
approach". As Peng (2007) states, from the ancient times to the present, the foreign language
teaching theories and approaches have always been in evolution, struggle and development in these
two concepts of "language knowledge" and "skills in the history of foreign language teaching
approaches, people have experienced "grammar translation approach", "direct approach" and "audio
lingual approach", after these teaching approaches, "communicative approach" stems from the late
60s of 20th century. With the development of functional linguistics, "communicative approach"
receives teachers and students' favor.
However, there are some dilemmas in current language teaching: some teachers always stress
"communicative competence" and neglect "linguistic competence". Teachers and students are always
in search for fluent oral expression, but reading and written language is weak. Meanwhile, students
often make errors in oral and written expression and lack basic knowledge of language. Obviously,
this is the result of a-one sided understanding of communicative approach, so that foreign language
teaching goes to an extreme. Therefore, we should have a comprehensive and all-sided
understanding of the following theory of communicative approach.
The communicative approach is a philosophy which encourages students to see themselves as
multidimensional entities and as active participants in the learning process not merely passive
recipients of knowledge. Thus, whole classes such as choral reading or Chamber Theater techniques
which are but strategies enhancing reading skills and direct forms of communicative approach are
presented to the class with the end view of encouraging reading habits to which common grouping
can mean addressing the problem of common skills need and common interests.
177
Communicative approach being a task based approach, allows the student to take on
responsibilities. Whole class activities sited above would mean assigning of task to every student in
much the same way that they will understand their roles and respective assignments which will mean
a lot in the totally of the work/activity to be undertaken.
At any time, at any stage and in any circumstances, grammar teaching cannot be diluted. It
ought to be an important part in foreign language teaching. This is the requirement of the basic
characteristics and features of language learning and subjective environment for foreign language
learning. Moreover, grammar is an effective way to train students' communicative competence in
English language teaching. Grammar and communicative approach should not be in opposition.
Without grammar, language, communicative knowledge and competence are just "castles in the air".
With a good knowledge of grammar, students can fully improve their integrated English proficiency
and promote the overall levels of their English. Therefore, teachers who teach the foreign language
should try to reform the current conditions on neglecting grammar teaching in English education,
and strive to explore grammar teaching methods to fully promote students' English level.
References
1.
Canale,M. & Swain,M.(1980). Theoretical Basis of Communicative Approaches to Second
Language Teaching and Testing. Applied Linguistics 1,1,1-47.
2.
Celce-Murcia,M.&Hilles,S.(1988). Techniques and resources in teaching grammar. Oxford:
Oxford University Press
3.
Bastone, R. (1994). Grammar. Oxford: Oxford UP.
4.
Hymes, D. (1972). On communicative competence. UK: Penguin.
5.
Richards, J. C. and Rodjers, T. S.(2003). Approaches and Methods in Language Teaching.
Cambridge: Cambridge University Press
6.
Harmer, J. (1997) Teaching and Learning Grammar. London; New York; Longman.
7.
Chung, Siaw-Fong. (2005). A communicative approach to Teaching Grammar. Theory and
Practice. The English Teacher. 34. Selangor: Malaysian English Language Association (Melta). pp
(33-50).
8.
Thornburry, S. (1999). How to Teach Grammar. England: Longman.
9.
Littlewood, W. 1981. Communicative Language Teaching. Cambridge: Cambridge University
Press
10.
Rohani, Siyi. (2007). Teaching of Grammar: Teacher‘s Beliefs, Instructional Contexts and
Practices. PhD Thesis, Malaysia
11.
Leech, G. & Svartik. J. 1975. A Communicative Grammar of English. London: Longman.
Достарыңызбен бөлісу: |