А. Әшімбаев Әбілхан қастеев шығармашылығы арқылы білімгерлердің

 
 
180 
 
Б.Қ. Таңатаров 
 
ТӘУЕЛСІЗДІК – ЕЛ ТІРЕГІ 
 
ӘОЖ: 951 (5Қаз) 
       Т-19 
 
Қазақстанның тҽуелсіздік алуы ел ҿмірінде тарихи дүбірлі ҿзгерістердің жүзеге аса бастауына 
негіз болды. Иҽ, Еуразия қос құрлығының жапсарына қанатын кере жайып, жүздеген ұлттың еркін  
 
дамуына  4-5  ғасыр  бойы  тосқауыл  болып  келген  алып  империя  ХХ  ғасырдың  соңғы  10  жылдығы 
басталар-басталмастан  күйреді.  Ал,  осыған  дейінгі  бодандық  пен  тоталитаризм  кезеңінде    табиғат 
байлығы қорғаулықпен тоналып, экожүйеге бейімделген дҽстүрлі шаруашылық зорлықпен ҿзгертіліп, 
1949-1989  жылдар  аралығында  5001-дей  атом  жҽне  сутегі  бомбалар  сыналып,  қазақ  даласы 
экологиялық сүргінге  ұшырады. Мұның  ҿзі  ұрпақтың  ҿсу  жағдайына  ҽсер етіп, казірге  дейін  ұлтты 
аздыратын  қатерлі  фактор  болып  отыр.  Қазақ  аш  болсақта,  азат  болайық  деген  мақсатпен  Ресей 
экспансиясы  бел  ала  бастаған  ХУІІ  ғасырдан  бастап  1986  жылғы  Желтоқсан  кҿтерілісіне  дейінгі 
аралықта  отаршылдық  пен  ҿктемшілдік  жүйеге  қарсы  400-ге  жуық  рет  кҿтеріліпті.  Тек  1929-31 
жылдардағы  саяси  қуғын  сүргінге  қарсы  372  кҿтеріліс  болып,  оған  100  мындай  адамның 
қатысқандағы белгілі болып отыр. Осындай ―геноцид саясатында‖ карсы бас кҿтерулер қазақ жерінде 
ешбір  толастамаған.  Алайда,  дүлей  күш  қазақ  халқының  азаттықты  кҿксеген  рухын  ұдайы  қанға 
тұншықтырып отырады. 
 
Міне,  қазақ  халқы  қазіргі  азаттығына  осындай  нҽубеттерді,  есепсіз  қиянат,  мехнат-азаптарды 
басынан ҿткеріп жетті. Соншалықты азап шегіп жүріп сонда да тілі мен дінін, жерін сақтап, ұлттық 
дҽстүрін ұмытпағаны халқымыздың ҿр мінез намыстылығы мен тектілігінен.Нағыз ұлт сондай қиын 
кезенде  шындалады,  содан  соң  оның  тарихында  жаңа  ҿрлеу  дҽуір  басталады.  Біз  бүгінде  бұрын-
соңды болмаған ҿрлеу дҽуірін басымыздан кешіріп отырмыз. 
Сонымен  тҽуелсіздік  жолына  бет  бұрған  халықтар  бірінші  кезекте  ҿздерінің  саяси  жүйелерін 
анықтап  алуға  ден  қоя  бастады.  Бұл  үрдіс  барысында,  Қазақстанда  саяси  жҽне  экономикалық 
дербестігімізді түбегейлі нығайтуға бағытталған белсенді қадамдары басталды. Ҽлемдік ҿлшемдерге 
жауап  беретін  Ата  заңымыз  қабылданды.  Коммунистік  идеология  негізінде  қоғамдық  сананы 
уландыру  келмеске  кетті.  Есесіне  кҿп  партиялық  жүйе  дүниеге    келіп,  жас  ұрпаққа  жақын  сҿз 
бостандығы,  шығармашылық  бостандық,  адам  құқы,  пікір  алуандығы  тҽрізді  құндылықтар  пайда 
бола  бастады.  Шекарадағы  перде  ысырылып,  адамдардың  таяу  елдерге  сапар  шегуі  күнделікті 
үйреншікті тіршілікке айналды. Қазақстанның тҽуелсіздігі жылдарында қыруар іс атқарылды. Бірақ 
олардың ішінде екеуін ерекше атап ҿту керек. Біріншісі-1997 жылы Республика Президенті ұсынған   
―Қазақстан  2030‖  даму  стратегиясы,  екіншісі-елорданың  Алматыдан  Астанаға  кҿшірілуі.  Отыз  үш 
жылға  бағытталған  құжатта  Елбасы  ҽлемдік  тҽжірбиені  ой  елегінен  ҿткізіп,  Қазақсанның  сан 
ғасырлық  тарихы  мен  тағдырын  ескере    отырып,  оның  геосаяси  территориялы,  демографиялық 
ерекшеліктерін назардан тыс қалдырмай, ұзақ мерзімді басылымдықтарды анықтап, таяу болашақта 
алатын  межелерді  белгіледі.  Ал  жаңа  Астана  еліміздің  болашағының  символына  айналғанына  енді 
ешкім  күмҽнданбайды.  Бүгінде,  Сарыарқаның  қақ  ортасында  Батыс  пен  Шығыс  ҿркениеттерінің 
мҽнді  белгілерін  бойына  жинаған  ҽсем  шаһар  пайда  болды.  Кезінде  біреу  білсе,  біреу  білмеген 
Ақмола-Целиноград  атаулары  тарих  еншісіне  айналып,  Қазақстанды  ҽлемге  танытуда,  Қазақстан 
ҽлемді  тануда.  Еліміздегі  1990  жылдардың  басындағы  шаруашылық  байланыстардың  үзілуі,  1997-
1998  жылдардағы  Азия  жҽне  Ресей  дағдарыстарын  ойдағыдай  еңсере  біліп  ҽр  кезде  дағдарыстан 
жаңарып жҽне ҽлде қайда қуаттанып шыққанымыз белгілі. Себебі, осы дағдарысқа дейін Қазақстан ҿз 
экономикасын  банк  жүйесіне  тҽуелсіз  етіп  үлгерген  еді.Қазақстанда  жұмысыздық  азайып,  жалақы 
уақытында  беріліп,  экономика  тұрақтанып,  ел  қарқындап  алдынғы  қатарға  шықты.  Республика 
экономикасының  негізгі  тірегі-мұнай-газ  саласының  экономикадағы  үлесі  50-55  пайызды  құрайды. 
Кенестік Қазақстанда жылына 25 миллион тона мұнай ҿндірілсе 2007 жылы ол кҿрсеткіш 65 миллион 
тонаға  жетті.  Ҽлемдегі  мұнай  құнының  жүйелі  ел  экономикасына  ҽсерін  тигізуде.  Кҿмір  сутегін 
ҿндірумен  қатар,  алюмини,  мыс,  уран  ҿндіріп  экспортаудан  Қазақстан  ҽлемдегі  ондыққа  астық 
экспортынан алғашқы алты елдің қатарынан енді. Тҽуелсіз мемлекет құрудағы, қоғамды  
 

 
 
181 
 
дамытудағы. Қазақстанның табыстарын біз бүгінде мақтанышпен айта аламыз негізлерін санамалап 
ҿтуге де болады:  
-Біріншіден  елдін  шекарасы  бектіліп,  қарулы  күштері  құрылып  жҽне  мемлекетік  институттар 
қалыптасып, валютасы, елтаңба, ту, ҽнұран, Конституциясы қабылданып, Қазақстанды халықаралық 
қауымдастық түгел таныды. 
-Екіншіден  1991  жылы  Семей  Атом  полигоны  жабылды.  Қазақстан  атом  қаруынан  бастартып 
басқа елдерге үлгі кҿретті. 
-Үшіншіден  1997  жылы  елдін  стратегиялық  бағдарламасы  Қазақстан  2030  қабылданып,  іске 
асыуда. 
-Тҿртіншіден  экономикалық  жылдық  даму  артып  халықтың  орташа  табысы  мен  елдін  даму 
деңгейі ТМД елдері ішінде алдынғы қатарға шықты, Шығыс Европа елдерімен  теңесуде. 
-Бесіншіден    ―Самғау‖,  ―Қазына‖  сияқты  қаржы  холдинктері  құрылып  елде  құны  3,0 
млрдолларлық индустриялық-инновациялық отыз корпоративтік кҿшбасшы жобалары іске асуда.  
-Алтыншы  мұнай,  астық  түсті  металды  т.б  экспорттауда,  уран  ҿндіруде  Қазақстан  ҽлемде 
алдынғы қатарлы елдердің қатарына қосылды.  
-Жетінші  Қазақстан  инвеетиция  тартатын  елден,  инвестиция  беретін  донор  елге  айналуда. 
Сонғы  жылдары  Германияның  Лейпциг  қаласындағы  металургия  зауытына  1,7  млрд  доллар 
инвестиция  жасалды.Қазақстан  үкіметі  мен  банктері,  Грузияға,  Қырғыстанға,  Тҽжікстанға 
инвестиция жасап, кҽсіпкерлеріміз. Қытай мен Ресейде зауыттар мен қонақ үйлер салды. 
-Сегізінші  ғылым  мен  технологияның  басым  салалары  анықталып  іске  асуда  ―Болашақ‖ 
бағдарламасымен 20 мыңдай жастар Батыс университеттерінде жҽне Ресейде білім алуда.  
-Тоғызыншы  ―Мҽдени  мұра‖  мемлекеттік  бағдарламасы  ұлт  руханиятының  қазынасына 
айналады.  
-Оныншы  отандық,  ғарышкерлер  мен  ғарыш  серігі  ұшырылып,  Қазақстан  ғарыштық 
державалардың қатарына қосылды. 
-Онбірінші  жаңадан  автомобиль  жҽне  темір  жолдары,  теңіз  порты  мен  мұнай-газ  құрбыларын 
салу аркылы елдің тҽуелсіздігі мен экспорттық мүмкіндіктері артты.  
-Онекінші  Мемлекеттік  жүйені  жетілдіруде  биліктін  барлық  сатысын  қамтыған  ҽкімшілік 
реформа іске асуда. Осының бҽрі кҿптеген елдердің бір ғасырда жете алмаған арманы еді. Мысалы 
табиғи байлығы мол Оңтүстік Америка құрлығындағы елдердің бодандықтан  құтылған бір ғасырдан 
асқан  уақытағы  даму  жолын  Қазақстан  17-18  жылда  ҿтті.  Мемлекеттік  басшысы  атап  айтқандай, 
либералдық экономиканы құру  жолындағы ең қиын кезең артта қалды жҽне тұрақты экономикалық 
ҿсуге  қол  жетті.  Ҽрине,  ҿнеркҽсіп  орындарының  жаппай  ҿркендеуін  кім  қаламайды  дейсің, 
дегенмен,ҽзірше тоқтап тұрған кҽсіпорындар ҽлі де бар. Жұмыссыздық біраз отбасыларына қиындық 
келтіруде. Бірақ оңтайлы экономикалық ҿгерістерді қазақстандықтардың басым кҿпшілігінің сезініп  
отырғандығы  шындық  оның  айғағы    2007  жылы  АҚШ-тағы  ипотекалық  дағдарыстан  басталған 
қаржылық тоқырау халықаралық қаржы жүйесі үшін нағыз сын кезеңі болды бұл дағдарыс Қазақстан 
экономикасына  да  залалын  тигізді.  Үкіметтің,  ұлттық  банктің,  ҿзгеде  мемлекеттік  органдарың 
деркезінде  тиісті  іс-шаралар  қолдануының  арқасында  біз  бұл  қиындықтардың  кері  ҽсерін  азайтық 
Үкімет  осы  жахандық  дағдарстан  шығу  үшін  Қазақстан  экономикасына  15  миллард  тенге  бҿлді. 
Қазақстан-кҿп  ұлтты  мемлекет.  Ҽлемдік  тҽжірбие  кҿрсетіп  отырғандай,  полиэтникалық  құрамнан 
тұратын  елдер  тұтастығы  мемлекеттегі  тұрақтылықтын  негізі  болып  отыр.  Тҽуелсіздік  тұсындағы 
Қазақстанда ұлтаралық келісім мен ынтымақтың тамаша үлгісі орнықты. Конституцияның баптарын 
мүлтіксіз  сақтау  жҽне  Президент  Н.Ҽ.  Назарбаевтың  қажырлы  еңбегінің  арқасында  ҽрбір  этностың 
емін-еркін күн кешуіне, ҿз тілін, мҽдениетін, салт-дҽстүрін, ұлттық ерекшеліктерін сақтап дамытуына 
мүмкіншілік  туғызылуда.  Біздің  облысымызда  ғана  бірнеше  ұлттық-мҽдени  орталықтар  жұмыс 
істеуде, олардың тарихи отандарымен байланысты нығаюда.  
Бүгінгі таңда Қазақстан саяси жҽне ҽлеуметтік ҽділеттіліктің, экономикалық еркіндіктің берік 
іргетасына  негізделген,  заңның  күші  үстем  мемлекет  болуға  түбегейлі  бет  бұрған.  Бүкіл 
қазақстандықтар болашаққа қарай ойдағыдай алға басудың сенімді кепілі осы деп біледі. 
Халқымыз кҿп жетістіктерге қол жеткізді: осы мемлекетте ҿмір сүріп жатқан сізбен біз түгілі, 
жетістіктерімізді  шет  мемлекеттерде  жазып  айтып  жатыр  Қазақстанның  2010  жылы  –  ЕҚЫҰ-ға 
тҿрағалық етіп кешегі Астанадағы ҿткізген Самиті Қазақстанның халықаралық беделінің ҿскендігінің 
дҽлелі жҽне Қазақ халқының бар екендігін осындай іс-шараларды ҿткізе алатындығын  

 
 
182 
кҿрсетіп берді. Қазақстанды дамыту шарттары жасалып бітті біз ҽрқайсымыз хҽл-қадірімізше қоғамда 
ҿркендету үшін еңбек етудеміз.     
___________________ 
1.Т.Омарбеков Ш.Омарбеков Қазақстан тарихына жҽне тарихнамасына ұлттық кҿзқарас А...Қазақ университеті, 
2004. 8 б.  
2. М.Жолдасбеков Тҽуелсіздік: Тағылым жҽне талап //Егеменді Қазақстан, 2008, 24 мамыр. 
3. Т. Шонанұлы Жер тағдыры-Ел тағдыры, Алматы, Санат, 2009. 
 
   
 
Г.Т. Тӛлегенова 
 
ТӘУЕЛСІЗ ЕЛДІҢ  ТҦҒЫРЫ  БИІК, ТҦҒЫРЫ БИІК   ЕЛДІҢ   
БІЛІМГЕ ӚРЕСІ КЕҢ 
 
ӘОЖ  951 (5Қаз) 
       Т-95 
 
Қазақстан  халқы  ҽлемдік  ҿркениеттің  шыңына  ұмтыла  отырып,  тарихи  да  тағдырлы  шешім 
қабылдап, жасампаз жаңа дҽуірге қадам басқалы  міне,  биыл 19 жыл толды. Осы мерзім аралығында 
біздің  еліміз  болашаққа  серпінді  секіріс  жасады,  біздің  кҿз  алдымызда  еліміздің  жаңа  тарихы 
қалыптасты. 
ХХI  ғасырдың  Қазақстаны  халықтың  сан  ғасырлық  арманының,  тҽуелсіздікке  ұмтылысының 
іске асуын кҿрсетеді. 
 Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаев:  «Тҽуелсіздік  –  ата-бабаларымыздың  жүздеген  жылдармен  
ҿлшенетін арман - аңсарының жүзеге асқан ақиқаты»,- деп  қазақ  халқының  ежелден  тҽуелсіздікті  
аңсай отырып, талай қиындықты бастан кешіріп,  бүгінгі күнге  жеткендігін айтады. [1.366] 
Қазақстан  тҽуелсіздігі  – ең  алдымен  ұлтымыздың  ежелден бостандыққа деген  асқақ  рухының 
жеңісі. 
Азаттық  рухы  кең  кҿсілген  Арқадан  кербез  Алатауға  дейінгі,  алтын  тамыр  Алтайдан  кҽрі 
Каспийге  дейінгі  аралықта  ұланғайыр  даланың  ұлы  ҿркениетін  қалыптастырған  батыр 
бабаларымыздың қайсар мінезінен оянған еді. 
Керей мен Жҽнібекке алғашқы қазақ хандығын құрғызған да сол бостаншыл рух емес пе? 
Орбұлақ пен Аңырақайдағы тарихи маңызды жойқын жеңістер де Азаттықтың ақ туы астында 
желбіреді. 
Жоңғар шапқыншылығы тұсында қазақ даласы "Елім-айлап" күңіренгенде де үміт оты ҿшпеді. 
Сол – рух ата-бабамызды отаршылдық саясатқа қарсы ұлт-азаттық кҿтеріліске бастап шықты. 
Кенесары хан, Сыздық тҿре, Сырым батыр, Исатай, Махамбет, Есет, Жанқожалар бастаған 100 
жылдан  астам  уақыт  толастамай,  1916  жылғы  Амангелді  Иманов,  Ҽбдіғаппар  Жанбосынұлы, 
Бекболат  Ҽшекеев,  Ұзақ  Саурықұлы,  Омар  Шолақұлы  басқарған  ұлттық  кҿтеріліске  ұласқан 
күрестерде шыңдала түсті. 
Ҿзегіңді ҿртер отты ҿлеңдердің иесі Махамбет пен күй атасы Құрманғазының шығармаларында 
азатшыл ҽуеннің атойлап тұратыны да сондықтан. 
Осыдан 92 жыл бұрын Алаш ардақтыларына Қазақ автономиясын құрғызған да сол ҿршіл мінез 
болатын. 
Азаттық  рухын  кешегі  сталиндік  нҽубет  пен  саяси  қуғын-сүргін  зобалаңы  да  тұншықтыра 
алмады. Ұлы Отан соғысы жылдары қазақ даласы босқынға ұшыраған сан мыңдаған ұлт пен ұлысты 
бауырына басты.  Халқымыздың қайсар рухы мұқалмады, майдан мен тылдағы ерлігі арқылы ұштала 
түсті. 
Кешегі тоталитарлық жүйе де тарихи жадымыз бен ұлттық болмысымыздан, салт-дҽстүр, иба, 
иманымыздан айыра алмады. 
Ана тілі – ардағымызды жойылудың аузынан аман алып қалған да осы киелі күш  емес пе? 
1986  жылғы  Желтоқсан  кҿтерілісі  кезінде  жастарды  алаңға  алып  шығып,  ескі  тоталитарлық 
жүйеге қарсы кҿтерген де сол тҽуелсіздікті кҿксеген асқақ арман болатын. [2.111] 
Осы  ерен  ерліктер  ҿнегесі  тарихи  мүмкіндікті  мүлт  жібермей,  біздің  бҽрімізді  тҽуелсіз 
Қазақстан мемлекетін құруға жұмылдырды. Тарихымызда тұңғыш рет толық тҽуелсіздікке қол  

 
 
183 
жеткіздік.  Аз  уақыттың  ішінде  біз  егемен  еліміздің  ҽлеуметтік-экономикалық  ҽл-ауқатын,  мҽдени, 
рухани келбетін бұрын болып кҿрмеген биік деңгейге кҿтердік. 
Кеңес  Одағы  күйреген  кезеңдегі  дағдарып  қалған  елді,  тоқырап  қалған  экономиканы  бұрын-
соңды  болмаған  қысылтаяңнан  шығарып,  тҽуелсіз  мемлекет  құра  білдік.  Еңсеміз  енді  кҿтеріле 
бастағанда  Оңтүстік  Шығыс  Азиядан  басталған  дағдарысқа  тап  болып,  тіпті,  қарттарға  зейнетақы 
тҿлей алмаған жағдайды бастан ҿткердік. 
Ол кездері экономикамыз ҽлсіздеу, қаражат мүлде жетіспейтін еді. Қазақстан бұл қиындықты 
да еңсеріп, аймақтағы кҿшбасшы елге айналды. 
Ҽсем де, айшықты елордамыз – Астанамызды еліміздің бел ортасына орнаттық. 
Соңғы  жылдары  ұлттық  мұраны  қайта  түлету,  ұлттық  мҽдениетті  қолдау  тұрғысында  үлкен-
үлкен істер атқарылды. 
"Мҽдени  мұра"  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  аясында    тарихи  жҽне  мҽдени 
ескерткіштер  қалпына  келтірілді,  ондаған  археологиялық  ескерткіштерге  қолданбалы  ғылыми 
зерттеулер жүргізілді. 
Мемлекеттік  тілді  дамыту  жҿнінде  жұмыстар  жүйелі  жүргізілуде.    Мемлекеттік  тілді  оқыту 
жҿнінде  ҿңірлік  орталықтар  жұмысын  жасап  жатыр.  Жаңа  сҿздіктер  шығарылды  жҽне  бірқатар 
компьютерлік бағдарламалар жасалды. 
Енді,  міне,  бүкіл  ҽлем  ғаламдық  қаржы  дағдарысына  ұшырап  отыр.  Капиталистік  нарық 
ҽлемінде  бұл  жиі  болып  тұратын  жҽйт.  Экономикасы  ҿсіп  тұрған  кезде  болашағын  ойлаған  ел  қор 
жинайды. 
Тҽуелсіздіктің  он  тоғыз  жылында  ҿз  қолымызбен  жасаған  игілікті  істерді  жоғалтпай,  оларды 
жасампаздықпен  жалғастырып  отыру  –  ата-бабалар  рухы  алдындағы  баршамыздың  қасиетті 
парызымыз екенін естен шығармайық. 
Сол себепті халықтың бірлігін сақтап, Отанымызда ынтымақ пен татулықты одан ҽрі нығайта 
түсу біздің басты міндетіміз. 
Біз  ғасырлар  тезінен  ҿткен  ұлттық  рух  пен  туған  тілімізге,  дҽстүр-салтымызға  қамқорлық 
жасап, бұдан былайғы кезеңдерде де олардың ҿрісін кеңейте беретін боламыз. 
Осындай  ұмытуға  болмайтын  тҿл  тарихымызды    кейінгі  ұрпаққа  жеткізу  ҽрқайсысымыздың  
міндетіміз екенін  естен шығармауымыз керек.  
Ел тҽуелсіздігінің талабы мен талғамы қоғамымыздың сан саласына ҿз ҽсерін тигізіп отыр. Осы 
ретте  Қазақстанның  білім  мен  ғылым  саласы  да  тарихи  кезең  жауапкершілігін  жақсы  сезінді.  Бұл 
жҿнінде  2009  жылы  26  мамырда  Елбасымыз  Нұрсұлтан  Назарбаев:  «Бүгінгі  алдымызда  тұрған 
міндеттерді  терең  түсіну  үшін  қазіргі  жаһандық  ҽлемнің  мҽні  неде  деген  сұраққа  жауап  беруіміз 
керек»,-  деп  атап  кҿрсетті.  Расында  да  еліміздің  ендігі  дамуын  жаһандық  дамумен  салыстыра 
байыптау, немесе үйлестіре ҿркендету мемлекетіміздің басым бағыттарының қатарына кіреді.  
2010  жылы  ЕҚЫҰ-ына  тҿрағалық  етуін,  1-2  желтоқсанда  Астанада  Саммиттің  ҿткізілуін 
ЕҚҰЫ- ға қатысушы барлық мемлекеттердің бірауызды қолдауы Қазақстанның жҽне оның Тұңғыш 
Президентінің ҿңірлік те, сондай-ақ жаһандық та деңгейде бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз 
етуге қосқан сүбелі үлесін халықаралық қоғамдастықтың мойындайтынын кҿрсетіп берді. 
Ҽлем Қазақстан кҿшбасшысының ядролық мұрадан бас тарту, ҽлемдегі ірілігі жағынан екінші 
Семей ядролық сынақ полигонын жабу жҽне ядролық қарусыз мемлекет ретінде таратпау режиміне 
қосылу  жҿніндегі  тарихи  шешімін  жоғары  бағалады.  Қазақстан  орынды  түрде  қарусыздану  жҽне 
таратпау туралы жауапты саясаттың кҿрнекі үлгісі болып табылады. 
Қазақстан  Батысты  Шығыспен  жалғастыратын  кҿпір  рҿлін  тиімділікпен  атқаруда.  Астанада 
Ҽлемдік жҽне дҽстүрлі діндер лидерлерінің бұған дейін ҿткізілген үш ҿкілетті жиыны Қазақстанның 
жаһандық ҿркениетаралық үнқатысуға қосқан нақты үлесіне айналды. 
Ұйымға  қатысушы  барлық  мемлекеттердің  біздің  тҿрағалығымызға  бірауыздан  қолдау 
білдіруінің  басты  факторы  біздің  Мемлекет  басшысының  зор  халықаралық  беделі,  оның 
бейбітшілікті, қауіпсіздік пен дамуды қамтамасыз ету мақсатындағы ұзақ жылдарғы қажымас қызметі 
болды. 
Елбасымыз Нұрсұлтан Ҽбішұлы Назарбаев: «Біз тҿрағалықтың тізімін қолымызға ала отырып, 
бір жылдың ішінде барлық мҽселелерді шешіп тастау мүмкін еместігін түсіндік. Алайда, Қазақстан 
ЕҚЫҰ-ның барлық басымдықтары бойынша белсенді жұмыс жүргізіп, кҿптеген жетістіктерге жетті», 
[4]- деп  Қазақстанның ЕҚЫҰ – ға тҿрағалығының баға жетпес құндылығын  кҿрсетті. 

 
 
184 
Бұл  оқиға  халықаралық  қоғамдастықтың  біз  қол  жеткізген  биіктердің  объективті  мойындауы 
ғана  болып  табылмайды,  сонымен  бірге  алдымыздан  тҽуелсіз  Қазақстанның  сапалық  жаңа  даму 
кезеңін ашып береді.   
2010  жылы  1-2  желтоқсанда  Еуроатлантика  жҽне  Еуроазиялық  аумағында  жалпыға  ортақ 
бҿлінбейтін  жҽне  ұжымдық  қауіпсіздікке  арналған  маңызды  мҽселелерді  талқылау  үшін  Қазақстан  
Астанасына  барлық  құрлықтан-Еуропа  мен  Азиядан,  Солтүстік  Америка  мен  Аустралиядан  75 
делегация  қатысты,  біз  5  мыңнан  астам  шетелдік қонақтарды  жҽне  1,5  мыңнан  астам  қазақстандық 
жҽне халықаралық бұқара ақпараттық  құралдарының журналистерін қабылдадық.. [4] 
ЕҚЫҰ-ның  Ыстамбұлдағы  саммитінен  кейін,  11  жыл  ішінде  кҿптеген  елдердің  үкіметтері 
осындай форум ұйымдастыруға ҽрекеттенді. Бірақ, бұл Қазақстанның ғана қолынан келді. Бұл - үлкен 
жетістік Астанада ҿткен ЕҚЫҰ-ының VII Саммиті дүйім ҽлемнің назарын аударған алқалы жиынның 
қорытындысы ретінде Астана декларациясы қабылданды.  
Астанадағы Тҽуелсіздік сарайына жиналған 56 мемлекет ҿкілдері  ортақ еуразиялық қауіпсіздік 
жүйесін  құру  жолындағы  пікірлерін  ортаға  салды.  Ҽрине,  жер  бетіндегі  ең  алып  құрлықтағы  ең 
ауқымды  халықаралық  ұйымның  ішкі  қайшылықтары  да,  талай  жылдан  бері  бітеу  жарадай  сыздап 
жатқан түйткілді тұстары да жетіп артылады. Дегенмен, ізгі ниет ортақ – барлығы ҿзара тіл табысып, 
неғұрлым  қауіпсіз  қоғамда  тіршілік  кешкенді  қалайды.  2010  жылы  ЕҚЫҰ-ына  тҿрағалық  етуі,  1-2 
желтоқсанда Астанада Саммиттің ҿткізілуі де  тҽуелсіздік  тұғырының биік екендігін  дҽлелдейді. 
Ел тҽуелсіздігінің 19 жылдығы қарсаңында Қазақстан  тек экономикалық модельді таңдаумен 
ғана  шектелмеді.  Бұл  орайда  конституциялық  ережелерді,  сондай-ақ  саяси  инфрақұрылымды, 
дінаралық  қарым-қатынасты  қамтитын  саяси  модельді  де  таңдады.    Қазақстан  Республикасы 
Президенті Н.Ҽ.Назарбаев 2009 жылғы халыққа Жолдауында ҽлемнің бҽсекеге барынша қабілетті 50 
елінің  қатарына  кіру  міндетін  қойды.  Айтылған  меже  отандық  ЖОО  жүйесін  бҽсекелестік  пен 
біліктілік сынына даярлап отыр.  
Президент: «Бҽсекеге қабілетті ұлт деп  – оның ҽрбір ҿкілінің бҽсекеге қабілеттілігін, даярлық 
деңгейін,  білімдік  жҽне  даралық  даму  дҽрежесін  айтамыз»,  [3]  делінген  жолдардың  мҽн-мағынасы, 
сҿз жоқ, мемлекеттік бағытымыздың негізгі арнасымен ұштасады. Елбасы айқындаған жедел жаңару 
жолы елдікті ойлаған отандастарымыздан жаңа ҽрі серпінді ізденістерді талап етеді. 
Уақыт  –  бҽріне  сыншы.  Сондықтан  бүгінгі  Отандық    175  ЖОО-на  қатаң  бҽсекелестіктің 
алдындағы 175 талап, 175 ізденіс деп қараған орынды.  
Білім  айдыны  –  қауқарлының  айдыны,  талап  пен  ізденістің  айдыны.  Жаһандық  маңызға  ие 
сапалы  білім  –  қалталылар  ғана  қол  жеткізетін  білім  емес,  мҽдениет  пен  ғылымның,  жалпы 
адамзаттық  сенім  мен  дҽстүрдің  біте  қайнауынан  ҿрбіп  жататын  ҿсу  мен  ҿркендеуді  қалаған 
таңдаулы білім жиынтығы.  Бұл – білім экономикасының кілті. Ол – кҿшіре салатын форма да емес, 
ол  маңдай  термен  табатын,  іші  де  асыл,  сырты  да  асыл  мазмұн.  Сондықтан  Қазақстан  білімінің 
бҽсекеге қабілетті болуын, инновация мен оқу-білімнің білім экономикасына қатыстылығын тікелей 
сапамен байланыстырады. Сапа тҽжірибе мен үлгілі білімнің арқасында келеді.  
Тараз  мемлекеттік  педагогикалық  институтының  міндеті  -  Елбасы  айқындап  берген 
Қазақстанның  жаңа кезеңдегі  сұранымын  қанағаттандыратын жоғары білікті, биік  парасатты  маман 
даярлау.  Осы  бағытта  сапалы  ұстаз  кадрларын  дайындауды  іске  асырушы  жҽне  жаңа  тұрпатты 
педагогтарды қалыптастырушы жоғары оқу орны. Негізінде бұл білім ордасының білімгерлерге есік 
ашып,  педагог  кадрлар  даярлап  келе  жатқанына    40  жылдан  асты.  Оның  2004  жылы  қайта 
ашылғаннан кейінгі атқарған істері де кҿңіл толтырарлықтай толағай табыстарға толы деп бағалауға 
лайық.  Оған  институт  ұжымының  білім  беруде,  ҿнерде,  спортта  қол  жеткізіп  отырған  жетістіктері 
дҽлел.    Институтты  2004-2009  жылдың  қараша  айына  дейін  педагогика  ғылымының  докторы, 
профессор,  Ұлттық  білім  Академиясының  академигі  М.Н.  Сарыбеков,  2009  жылдың  желтоқсан 
айынан 2010 жылдың наурыз айына дейін ректор міндетін атқарушы Ұлттық білім Академиясының 
академигі,  профессор  О.С.Сҽлімбаев,  ал  қазір  тарих  ғылымдарының  докторы,  профессор  Асқар 
Бегҽділұлы Абдуалы  мырза басқаруда. Қазіргі таңда институт ұжымы тек республика кҿлемінде ғана 
емес, сонымен қатар, шет жерлерге де танымал.        
Құрылғанына    аз  уақыт  ҿтсе  де  қыруар  жұмыс  атқарылуда.  2010-2011  оқу  жылында 
Инновациялық-педагогикалық колледжі ашылды. 
Институтымызда  ғылыми-зерттеу  саласына  да  баса  назар  аударылады.  Шет  мемлекеттермен 
ғылыми тҽжірибе алмасуда. Жоғары педагогикалық білім жүйесінің құрылымы мен мазмұнын  
жетілдіру  мақсатымен  бүгінде  ТарМПИ  Қазақстан  Республикасы  Білім  жҽне  ғылым  министрлігінің 
оқу-тҽжірибелік алаңшасына айналды.  

 
 
185 
Қазіргі  заман  талабына  сҽйкес,  жоғары  сапалы  білім  беру  деңгейіне  жету  үшін  материалдық-
техникалық базамен қамтамасыз ету жҽне ғылымды жаңарту негізі принципін іске асыру мақсатында 
жаңа  педагогикалық,  инновациялық  жҽне  ақпараттық  технологиялар  шебер  қолданысқа  ие  болуда. 
Тараз  мемлекеттік  педагогикалық  институтында  магистратура,  аспирантура,  педагогикалық 
мамандықтарға  сҽйкес  педагогикалық  кадрлардың  білімін  жетілдіру  жҽне  қайта  даярлау  аймақтық 
орталығы ашылған.  
Оқу  -  тҽрбие  үрдісінің  дұрыс  жолға  қойылуы  нҽтижесінде  Қазақстанның  ҿз  алдына  дербес 
мемлекет болуымен қоғамдық құрылымды жан  – жақты дамыту барысында түрлі салаларда ҿзіндік 
бейнесі  бар  тұлғаларымыз  танылуда.  Бұл  мемлекеттік  құрылымның  бар  жҽне  ҿміршең  екендігін 
кҿрсетеді. Қоғамдық құрылымның ҿзекті саласының бірі-ғылым саласы, соның ішіндегі мейірімділік 
пен  адамгершілікке  жас  ұрпақты  баулуда  ерекше  орыны  бар  гуманитарлық  бағыттағы  педагогика 
ғылымы қазіргі таңда қоғамдық пікір қалыптастырушы жетекші ғылымға айналуда. 
 Институттың материалдық-техникалық базасы құрылған 8 оқу корпусында: оқу зертханалары, 
компьютерлік  кластар,  спорттық,  хореографиялық  жҽне  2  электронды,  6  оқу  залдары,  ғылыми 
кітапхана  орналасқан.  Ҽрбір  білімгер  жеке-жеке  отырып,  еркін  жұмыс  істей  алатындай  мүмкіндігі 
бар  электронды  оқу  залында  интернет  арқылы  ақпарат  алу  мүмкіндігі  жасалған.  Электронды  оқу 
залының  қоры  электронды  жҽне  магнитті  тасымалдағыштағы  материалдардан,  аз  ҽдебиеттер,  кҿру-
тыңдау  құжаттарынан  тұрады.  8  оқу  корпусына  жҽне  жатақханаға  жоғары  дҽрежеде  жҿндеу 
жұмыстары жүргізілді. 
Жоғары  оқу  орнында  студенттердің  денсаулық  сақтау  жҽне  салауатты  ҿмір  сүруіне  барлық 
мүмкіндіктер  жасалып  отыр.  Институт  қабырғасында  ашылған  «Ұстаз»  спорт  клубының  
секцияларында  ҽр  түрлі  жұмыстар  ұйымдастырылып,  халықаралық,    республикалық    жҽне  қала 
кҿлеміндегі  түрлі  жетістіктерге    Қазақстан  кҿлемінде  ғана  емес,  дүниежүзілік  аренада  да  кеңінен 
танымал болып, оқу орнымыздың мақтанышына айналуда. Бүгінде Тараз мемлекеттік педагогикалық 
институты  жұмысының  негізгі  бағыты  –  білімгерлердің  жеке  тұлғалық  қасиеттерін  қалыптастыру, 
шығармашылық қабілеттерін, патриоттық сезімдерін шыңдауға негізделіп, жоғары оқу орындарының 
жақсы  дҽстүрлерін  дамытумен  қатар,  үздіксіз  шыңдап,  кҿркейтуге  үлес  қосу.  Айта  берсек,  сҿз 
жеткісіз    жетістіктер  бар.  Н.Назарбаевтың  «Менің  Қазақстан  жастарына  айтар  тілегім  мынадай: 
Сіздерге  міндетті  түрде  сапалы  білім  алу  керек,  ол  сіздерге  сенімді  іргетас  болады,  онсыз  сіздер 
ҿзіңіздің  болашағыңызды,  ҿз  балаңыздың  болашағын,  бүкіл  еліміздің  болашағын  жасай 
алмайсыздар» [1.368] деген  сҿзін  басшылыққа  ала отырып,  білімгерлерге білім   берілуде. 
Қазіргі  кезде  салауатты  адамдар  ХХІ  ғасыр  адамзаты  дамуында  негізгі  қозғаушы  күшке 
айналуда. Сондықтан да, Тараз мемлекеттік педагогикалық институты талантты да жігерлі, ҿз-ҿзіне 
сенімді, білімді де білікті жаңа тұрпатты мұғалімдер даярлау міндетін ҽрқашанда биік ұстанады. 
___________________ 
1. Н. Назарбаев,  Қазақстан жолы,  2007 жыл.   
2. Б.Ғ.Аяған, Х.М.Ҽбжанов, Д.А.Махат,  Қазіргі Қазақстан тарихы, Алматы, 2010 жыл. 
3. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың  2009 жылғы халыққа Жолдауы // Егемен Қазақстан, 
2009 жыл. 
4.  Н.Назарбаев,  Адамзат  билігін  білекпен  емес,  біліммен  бағындырудың  заманы  //  Егемен  Қазақстан,  8 
желтоқсан 2010 жыл. 
 

жүктеу/скачать 6,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: