Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

Оны  жеңіске  жеткізіп  жүрген  халық  мұрасы.  Қонысбай  оның 

■

  маржанын тере білген.

Ауыз  әдебиеті  дәстүрінде  туған  шығарманың  құрылымы 

қарапайым,  ойлары анық,  оқиғапары жүрдек,  балама, теңемелері 

қонымды, сөйлемдік жүйесі тартымды,  шымыр болатыны да оның 

ауызша  таралғандығынан.  Міне,  осы  ерекшелікгерді  даралап, 

өзінің мән-мағынасында қолдана білу өнер адамдарына тапқырл ық, 

сайыстарда үстамдылық,  ой өткірлік береді.  Оны  саралап айтсақ, 

айтушыныңтіл байлығы,  білімділігі, өмір тәжірибесі молығады.

Бір  айтатын жай  фольклор туындыларының құрылысындағы, 

дамуындағы  және -  аяқталуындағы  тұрақты  бірізділік  өмір 

құбылыстарына  деген  көп  замандарда  қалыптасқан  ұғымдардың 

моделіне,  қалыбына лайық туғанын елемеуге болмайды.

Сондықтан,  фольклорды  тек  сөз  өнері  деп  қарау  жеткіліксіз. 

Одан  халықтың  қадым  кезеңдеріндегі  түрмыс-салтының,  біпім 

деңгейінің, тіршілік үшін күресінің елесін де іздеуіміз керек.  Ондай 

танудың  «кілтін»  кейде  этнография,  енді  бірде тарих,  тағы  бірде 

археология беруі мүмкін.

Кадрде  модератор. 

Рахманқул  аға,  Сізге  рахмет.  Одан  әрі 

ойыңызды Тұрсынбек аға жалғастырса деп ойлаймын. Тұрсынбек, 

аға, ақындық, жыршылық өнерінің қазіргі деңгейі қалай?

Кадрде  Тұрсынбек  Кәкішев. 

Халқымыз  айтыс  өнерін, 

айтыскер  ақындарды  айрықша  ардақгаған.  Өйткені,  ездеріңізге 

белгілі  айтыс  ақындары  бірнеше  енер түрін  меңгерген.  Мәселен, 

олар  суырып  салып  шеберлік  керсетумен  бірге,  сарапы  сезді 

әсем үнмен,  оған сай әуезді әнмен тыңдаушысын тамсандырады. 

Мысап  келтірейін,  Біржан  мен  Сараның  айтысында  «Біржанның 

төңкерілген  әнімен,  Ешкі  елмес  —  ел  жиналды  бауырына»,  — 

деген түстағы айтыс ақынында әншілік өнердің аса қажеттігі анық

байқапады.

Айтыс енерінің халыққа кең тарапуына оның аудиториясының 

кеңдігі  себепкер.  Кезінде  тыңдаушылары  мен  көрермендірінің 

кептігі жағынан әлем театрларының бірде-бірі қазақ айтыстарымен 

қатарласа  алмағаны  белгілі.  Өйткені,  қазақ  халқының  айтыс 

ақындары  өз  өнерлерін  үнемі  сол  жиналған  хапық  ортасында, 

ашық  аспан  аясында  көрсетеді.  Көркем  өнерлерін  танытуда 

осындай дәстүр Прибалтика халықтарында да бар.

259 

J&S

Әсіресе,  бетбүрыс кезеңінде айтыс өнерінің аясы кеңеюде.  Мунда 

республика көлемінде кешегі тоқырау күндеріндегі экономикалық, 

әлеуметтік  оқулықтарда  ашық  айтылып,  әлеуметтік  әділеттікті 

орнықтырудағы  кедергілер өткір сын садағына алынады.

Орайы  келгенде айтайын дегенім жаңа  Рахманқул  айтқандай 

Қаныштай  ғұлама  ғалым,  Исадай  өткір  импровизатор,  Естайдай, 

Жаяу-Мусадай,  Суптанмахмуттай,  МәшТіүр-Жүсіптей  сазды  да 

ершіл  ақын,  әнші-композиторлар  дүниеге  келген  Кереку  жерінде 

үйымдастырылып отырған республикапық теледидарлық ақындар 

айтысы жаңаша леп алады деген үміттемін. Сейтсе де көңіл бөлетін 

мәселелер де жоқ емес. Жаңа айтқан павлодарлық бүрынғы өнер 

иелерінің  есімдерін  мәңгілік  есте  үстау,  олардың  мол  мұрасын 

қорғап,  өмір  жолы  мен  өнерін  жас  үрпаққа  коммунистік  тәрбие 

беру ісінде  кеңінен  пайдапану жүмысы жетіспей жүргенін  айтқым 

келеді.

Әрідегіні  еске  алмағанда  осы  ғасырдың  бас  кезінде 

дүниеден  кешкен  Сүлтанмахмұт  Торайғыров  пен  МәшТіүр-Жүсіп 

Көпеевтің  зираттарының жағдайы  кепшілікке  белгіпі.  Сондықган, 

облыстың  партия,  совет,  кәсіподақ,  комсомол  үйымдары,  еңбек 

коллективтері,  мектеп оқушылары осы  игілікгі іске жүмыла кірісіп, 

нақты  шарапарды жүзеге асырады деп ойлаймыз.

Кадрде  модератор.  Рахмет.  Көрермендер  Мардан  ағаның 

пікірін күтіп отырғандай.  Мардан аға, сіздің республикада ақындар 

айтысын  ұйымдастырудағы  еңбегіңізді  кепшілік  біледі.  Павлодар 

облысында  алғашқы  болуыңыз.  Облыс  керермендеріне  ақындар 

айтысын ұйымдастырудағы ерекшеліктер жайында айтсаңыз.

Кадрде Мардан Байділдаев. Ақындар айтысы қазақхалқының 

фольклорын халыққа кең таратуда елеулі орын алады. Үмытылып 

бара  жатқан  осы  бір  жанр  бүгінгі  емірімізде  кең  таралып,  қалың 

қауымның сүйіп тыңдайтын, құмартып қатысатын өнеріне айналып 

отыр.  Кезінде  Иса  Байзақов,  Нүрлыбек  Баймұратов  сияқгы 

суырып  салма  ақындар  болған  Павлодар  еңірінде  өткізілгелі 

отырған  ақындар  айтысының  өте  қызықты  болатындығына 

күмәнім жоқ.  Қазір айтысқа келген ақындар Павлодар облысының 

ірі кәсіпорындарында,  шаруашылықтарында болып, танысып жүр.

Ақындар  айтысын  үйымдастыру  оңай  емес.  Оған  қатысатын 

k  ақындардың  өздерін  түрақтандырудың  көп  қиыншылығы  бар.  ^

f e

. 

260 

..........

М

О й   т о л қ ы н ы   (I  б ө л ім )

Сондықтан,  республикалық  тиісті  орындарда  болып,  ақындар 

айтысына  қатысушы  ақындар  жинағын  шығару  жөнінде  ұсыныс 

жасалды. Егербул жүмысойдағыдай орындалса, біздіңойымыздың 

одан әрі жапғаса беретіні анық. Орайы келгенде айтайын дегенім, 

орақтілді Иса, жезтаңдай әнші, ақын-композитор Естай, күрескер- 

ақын,  әнші  Жаяу  Мұса  сияқты  өнер  адамдары  өскен  өлкеден 

бүгінгі күні суырып салма ақын шықпай отыр, деген пікірге сенгіміз 

келмейді.  «Ел  іші  -   өнер  кеніші»,  —  дегендей  іздесе,  оларды 

тәрбиелесе,  топ  ортасына  салып,  жарыстырса  ондай  ақындар 

табылады.  Сондықган,  облыстың  мәдениет  қызметкерлері  бұл 

салада ізденіс жасауы абзап. Хапық арасында жиі болып, олардың 

арасындағы  өнерпаздарды  таба  білуіміз  біздің  сіздермен  ортақ 

борышымыз.  Осында  ақындар айтысын  өткізуіміздің себебінің өзі 

сол мақсатты көздеуден туды.

Кадрде  модератор. Ақындық өнердің  сыры  ерекше ғой,  оны 

ақындар өздері айтқаны абзап.  Сәкен-аға,  сізге сөз берелік.

Кадрде  Сәкен  Иманасов. 

Ақындар  айтысының ерекше  енер 

екендігі айтылып жүр ғой. Солай десекте айтыс ақындарының ойы 

үшқыр, тілдері  өткір болуы ауыз әдебиетінің үлгілерін,  мол  қорын 

үтымды  пайдапана  білуінде.  Қазіргі  айтыс  ақындарының  ішінде 

Манап  Көпеев,  Надежда  Лушникова,  жас  буындардан  Қоңысбай 

Әбілев,  Шынболат  Ділдебаев  және  басқаларының  есімдерін 

атауға  болады.  Бүгін  студияға  келгенімді  пайдаланып  мен  өз 

өлеңімді оқып берейін.

Адамның кейбір кездері дүрліктіріп, 

Қойды ма бекер елді,

Күнде ертеңмен күндерім өте берді. 

Көрейінші мен де бір дана болып, 

Бала болып келгенім жетер енді!

Сауық қүмар достарға жоламаймын, 

Саусылдап та жатпаспын мол ағайын. 

Кеге бермей бөріне ілесіп қүр,

Сіресіп бір көрейін қоладайын.

Дырдуға да, дуға да бүрылмайын, 

Мүршам жоқ деп бәріне шырылдайын. 

Қызыққа да қарамай зыр қағайын, 

Қүрбының да табатын бір ыңғайын.

261

Я

Бижан Ж.  Қ.

Пайдасы жоқ біріне енді ермеймін, 

Желікбаевты жігітке жол берейін. 

Жиналысқа басқадан бұрын барып, 

Шығайыншы асықпай елден кейін.

Кісімсініп,  қүдай-ау,  керігенде,

Кісімін деп біреуді сендірем бе? 

Жақсылардың көзіне жиі-жиі,

Түсіңкірей  берейін енді мен де!

Жәдігөйдің үшырмай енді үрейін, 

Ымырашыл болуға көндігейін. 

Біреулердің алдында қоқиланып,

Біреудің апдында мөлдірейін.

Елден бүрын, өлсем де үндемейін, 

Күндемейін біреуін, тілдемейін. 

Желпілдеуім бекерге жетеді енді, 

Елпілдеп те.жігіттер, бір көрейін!

Сатып жүр ме сыртымнан сан «ағайын», 

Бүртиюды қояйын баладайын.

Қабағына қарайын қүрдасымның, 

Табағына, тіпті де,  қарамайын.

Жақсы ағаға жабысып,  кенедейін, 

«Жебе», -  дейін ағатай, деме, -  дейін. 

Жағынайын, жатып кеп жалынайын, 

Жылы шырай бермесе -  елемейін.

Есіме апып ерсілеу қылықты еске, 

Тымырайып отырып тымық кеште. 

Ертеңімді ойлауым дүрыс шығар,

Бала бола бергенше қырық бесте!

Қайдағы бір өнбейтін үмітке ерген, 

Аулағыр-ақ жүрейін жігіттерден, -  

Дегенімше желігіп жеті түнде,

Мынасы кім тағы да кіріп келген.

-  Бәр-ре-кел-ді! Жігіттер,  сендер ме едің? 

Кеңіп сапа берді де көңілім менің.

262

Ой толқыны (I бөлім)

Қайдағыны 

Жақсы бол,

Кадрде

атор.  Кеп,  кеп  рахмет.  Сәкен  аға!  Ал  Сағи 

аға,  елең  оқылған  сәтте  мен  ақындарды  кезегін  күтіп  тұратын 

бапуандарға ұқсатамын.  Керермендер айтыс өнері турапы  Сіздің 

де пікіріңізді естігісі келіп отырғаны анық.

Кадрде  Сағи  Жиенбаев.  Жақсы.  Ақындар  айтысы  туралы 

бүгін  аз  айтылып  жатқан  жоқ.  Оның  өміршең  өнер  екендігін 

қазір  де  танып  отырмыз.  Айтыс  өнері  халыққа  кең  тарапуымен 

қатар,  қазіргі  ұйымдастырылып  жүрген  айтыстарда  әншілер, 

термешіпер,  жыршьціар,  күйшілер  енерлері  де  сынаққа  түсіп 

жүр.  Бұл  бүгінгі  күннің  жаңалығы  деп  айта  апамыз.  Ақындар 

айтысын  кең  насихаттауға  республикалық  теледидардың  елеулі 

қызмет етіп жүргенін  айтып өтуіміз  орынды. Ап  бұл  енерді  облыс

уйымдастыру

түсуде. Ал қазір сіздерге

залы жыр» атты елеңімді 

Кеңдік бар

Кемелдік бар келбетіңде 

Жарапған ел жүрегін тер

түні

Жақсылық кеп болсын деп, Жер 

Жолдары жатыр оның әр асуда, 

Таудағы тентек өзен жағасында.

Жүреді анда-санда қапғып қапып,

Ақша бұлттар арасында.

Күтеді осынау бір ұлын дапа,

Ізі бар қырында,  құмында.

Көңілі толқиды оның көрген сайын, 

Көргендей кең елкесін бүгін ғана. 

Жағапап жар кемерін тоғандардын

Жамылып жапырағын көл,  орманні 

Жүреді таң алдында тербетіліп, 

Ішінде қалтыраған бояулардың... 

Қашанда аяры жоқ сүйікті елден, 

Жанына бар асылын қүйып берген 

Ағаның қызмегі өлшенеді,

Далада бой көтерген биікгермен.

I

263

Бижан Ж. К.

Халқының қалқан болып жел жағына,

Арнаған бар өмірін ел бағына.

Ырзасың дүниеге,

Мың жасағыр,

Осындай ер азамат болғанына.

Тілейді жер-ана да,

Көкте Күн де,

Солардан  көрер қызық,

Көктемін де 

Хақы бар -

Туған  елмен бірге жасап,

Жақсының жақсылығын көп көруге!

Кадрде модератор. Парижде өткен дүниежүзіл ікфол ькл орл ық- 

этнографиялық концертке қатысқан,  Қазақстан Ленин Комсомолы 

сыйлағының лауреаты Алмасты әңгімеге шақырайық.

Карде  Алмас  Апматов.  Қазақ  халқы  айтыс  өнерін  ежелден 

қүрмет еткені бәріңізге белгілі. Бүл өнер қазір де толығып, халыққа 

кеңтарапуда. Онымен бірге ән айту, күй тарту өнерлерінің қатарлас 

өрістеуі  де  жақсы  қүбылыс.  Қазір  мен  «Арнау»  жырымды  айтып 

берейін. 

t

Кереку кербез есім,  кербез есім,

Керімге көңіл қалай ерімесін.

Қол бүлғап Қызыл таудың қырқасынан,

Көзіме ғашығымдай көрінесің.

Мүсаның майда коңыр әніне елтіп,

Майрадай марап кеуде көрілесің.

Мың жасап МәшТіүр-Жүсіп мүрасымен,

Диханның маржанындай терілесің.

Баба ақын Бұхар жырау бейнесі боп,

Жырындай Сұлтанмахмүт өрілесің.

Кереку күміс сулы келдерің кеп,

Жырлауға оны қапай ерінерсің.

Қойныңды аш,  қүшағыңды аңсап келдім,

Тараттым мен шашу ел үлесін.

Жаяу Мүса, Жүсіпбек,

Адамдар қызық ғұмыры.

Соларға ғана бұйырған,

Тапанттың төлі мен түғыры,

ОЙ 

Т О Л Қ Ы Н Ы  

( I 

бөлім)

Марғұлан,  ІЛІәкен,  Шаниннің. 

Тереңге кетсең дүбірлі.

Бүхар жырау Естайдың, 

Таппаған талас дүбірі.

Ән болып жетті күбірі,

Кер кеудеңді  Кереку.

Мен ірі, болмай  кім ірі, 

Қуанышың,  мерейің. 

Ақтарылды  қойыныңа,

Жыр болып Сырдағы қүбыры. 

Кім-білмейді  Қанышты, 

Таланттың атын мінетін, 

Намыстың нарын жетелеп. 

Айдынның қуын ілетін,

Тірлігін түздің түсініп. 

Тастардың тілін білетін, 

Тамырын үстап даланың. 

Кенішін тапса күлетін, 

Таланты жанып қазақтың, 

Даналық туын тігетін. 

Арқаның серлеп қыратын, 

Сырға да атын бүратын. 

Жосалыда жолығып, 

Нүрмағанбетпен түратын.

Бірі ғалым,  бірі ақын,

Әңгіме дүкен қүратын. 

Жарықтықтарды жыр қылып, 

Достық мұратын.

Аңсаймыз ақын Исаны 

Көрмеген дудан қорғалай. 

Өркенді өрен өнердің, 

Аптынын жиған арбалап.

Сүбелі сөздің түратын,

Тілінен сорғалай,

Ойға can мейлің,  қырға can, 

Кететін еді-ау жорғалай. 

Кереку,  Қызылорданың,

Арынан қүйған шар бола.

265

¥

Бижан Ж. К.

Алтын бесік, ақын тау,

Ақынның туған еліне,

Әкелдім сәлем жырға орап. 

Кеэде елім күле бастаған, 

Қызылорда еді Астанам.

Түлеп ел, тірлік тілеп ел, 

Тауқымет тонын тастаған. 

Қуаныш онда жігіттің,

Басына жырын жастаған.

Ақын болды ақыры,

Айтыста ешкім аспаған. 

Қуаныштың кезі жоқ,

Дүрлердің апдын тоспаған. 

Исаменен айтыста,

Сарабдан сүлей саспаған. 

Атақты Асқар ақынның, 

Айдыны бөлек басқадан. 

Қазақтың сықақ жырының, 

Сардары болып бастаған. 

Жақсы жырын Асқардың,

Жыр қүмар қауым жаттаған. 

Қазақтың қара өлеңін,

Көтеріп  көкке бастаған.

Нағыз бүлбүл осылар, 

Солардан қалған асқақ ән. 

Сәлем айтты қабыл ал,

Ата шаңырақ Астанаң.

Хапқым айтқан қапауын, 

Жарқылдат жырдың жалауын. 

Барсаңдар Баянауылға, 

Сыйлаңцар сырдың папауын. 

Сыйлаңцар жырдың шәрбатын, 

Қытықтасын жалауын.

Кәдені қүпта Кереку,

Жырыма қосып әкелдім. 

Жүртымның жүрек алауын, 

Алмас Апматов жырауың.

266

Ой толқыны (I бөлім)

Кадрде  модератор.  Бүгінгі  хабарымызға  республикамыздан 

келген 

ғалымдарды, 

ақындарды, 

зерттеушілерді 

шақыра 

отырып,  ақындық  өнердің,  ақындық  айтыс  енерінің  келешегін 

облыс  керермендеріне  таныстыруды  мақсат  етіп  едік.  Біздің  бұл 

қойылған мақсатымыздың қаншалықты жузеге асқанын теледидар

көрермендері ездері бағапайды деп ойлаймыз.

Құрметті теледидар керермендері, осымен «Ақындар айтысы» 

яттиі 

лангрпрі

^ птоп уябяпымыз аякталды.  Келесі кеоіскенше, хош.

болыңыздар

Режиссері  Үмітжан Садуова 

иссердің ассистент/  Пакизат Ахмерова 

Режисссердің көмекшісі Күлтай Әбішева

Операторлары:  Солтан Жолдасов,

Виталий Иклатый, Леонид Мартынов

1988 ж.

Бижан Ж. К. 

ъ

/З

ьі

!

ҚҮРЫЛТАЙДАН  КЕЙІНГІ ОЙЛАР 

(дөңгелек стел)

Кадрде модератор. Алматыда өткен дүниежүзі қазақтарының 

құрылтайына  13 елден қазақтар келді.  Қанат Болатұлы,  Құрылтай 

кезінде шет елден келген кептеген қандастарымызбен кездестіңіз. 

Олардан әңгіме барысында алған әсеріңіз қандай болды.

Қанат  Даржұманов. 

Құрылтай 

бүгінгі 

ұрпаққа 

еткен 

тарихымыздан  тағылым  керсетті.  Тарыдай  шашыраған  қазақтың 

бүрынғы  көңіл-күйі  мен  қазіргі  тұрмыо-тіршілігі  қандай,  шетте 

жүрген  қазақ  Қазақстан  туралы  не  ойлап  жүр  екен?  деген 

сауапдарды  біреу  өз-өзіне  қойып  жүріп,  оған  жауап  таба  апмай 

жүрсе,  енді  біреу  мүлде  шетел  қазақгарының  бәрі  кезіндегі 

байлардың ұрпағы,  олар өз  қара  басының қамын ғана  ойлап  жүр 

деп  қараса,  бул  қүрылтай  осындай  сан-алуан  сауапдарға  толық 

жауап берді, -  деп айта аламын.

Кадрде модератор. Ермек ағаның пікіріне назар аударайық.

Кадрде.  Ермек  Өтебаев.  Қанат  Болатұлы,  дұрыс  айтады. 

Шетел  қазақтарының  тағдырын,  емір  жолын  бүгінгі  жас  ұрпақ 

түсінбейді.  Апдымен  қүрылтай  осындай  жағдайда  жастарға 

дүниежүзі  қазақтарының тыныс тірши 

қүндылық  керсетті.  Монғолияға  өтіп  кеткен  қазақтар  жоңғар 

шапқыншылығының зардабын көргендер.

Кадрде  Қуат  Есімханов.  Ермек  -   ағаның  осы  ойына  менің 

қосарым бар. Біздің «Ауылға» келген меймаңдардың алғашқысы -  

Монголия  қазақгары  болды.  Байқаганымыз  сол  -   бұл  елдегі 

қазақтардың  басым  көпшілігі  шоғырлана  қоныстанған  екен  де  өз 

биліктері езінде болған екен.

Әкімі де, мүгалімі де, инженері де, мал мамандары да өздерінің 

ортасынан  шыққан  адамдар.  Экономикасы  мен  мәдениеті,  тілі 

қатар дамыған.  Әрине,  Монголияның барлық территориясындагы 

қазақтардың бәрі осындай деңгейде де деп айтпаймын.  Негізі бұл 

өлкедегі қазақтар монгол мемлекетіне риза.

Кадрде  модератор.  Құрылтай  өтіп  жатқан  кезде  Түркиядан 

келген  мейманмен  сұхбаттасып  едім.  Соған  назарларыңызды 

салсаңыздар. 

’j;   '  v

Кадрде  СНХ.  Біз  Стамбул  қаласында  тұрамыз.  Тері  илеуді 

кәсіп қылып отырмыз.

Ой толқьіны (I белім)

Қасыңызда семьяңыз ба?

-  Олар нағашым.  Германиядан келді.

Кадрде модератор. Байқаған боларсыздар бұл мейман қазақ 

тілінде  таза  сөйлей  алмайды  екен.  Монғолиядағы  Баянөлгей 

өлкесінде  қазақ тілінде  оқытатын  мектебі,  қазақ тілінде  шығатын 

«Жас қазақ», «Жаңа өмір» газеттері болса, Түркия олай емес, әрбір 

отбасы  бапапарына  қазақ тілін  өз  білгендері деңгейінде үйретуді 

өздерінің  борышы  санайтын  көрінеді.  Шет  ел  қазақтарының

осындай  істеріне  қарап,  Қазақстандағы  өз  тілін  білмейтін 

қазақтардың  іс-әрекетіне  қайран  қаласың.  Мәселен,  Павлодар 

қаласында қазір жыл еайын қазақ кластары ашылып жатыр. Соған 

балапарын оқуға беру үшін біздегі ата-аналарға үгіт жүргізуге тура 

келеді-  Соның өзінде  олар  ойланады.  Осы  болашақ қапай  болар 

екен,  ертең  қайтып  баяғы  қалпына  келіп,  орысша  мекгебімізден 

айырылып қалмаймыз ба? -  екен деген күдіктен арылмайды.

Қанат Даржұманов.  Әрине,  оларды түсінуге болады.  73 жыл 

бойы  орыс тілін  бетке үстап,  оны  білмесең дүние  қараңғы  болып 

көрінеді деп келгеніміз  рас қой. Ағайын,  ойлан,  ойыңды тоқгатып, 

болашақгы  болжа.  Тәуелсіздікті  жарияладық.  Дүниежүзінің 

қазақгары  қашан осындай бас қосып,  бірінің ойын екіншісі түсініп, 

бір тілекте жүргендеріне  кез  жеткізіп,  қуанып  көзайым болып  еді.

Бүл -  тәуелсіздіктің тұрақганар нышаны.

Менің  екінші  бір  байқағаным  шетелде,  жат  жүртта  жүрген 

бауырларымыз  бүгінгі  нарықган  өтудің  басты  жолын  бір-біріне 

айтып, түсіндіруге ерекше ықылас білдіреді екен. Қазіргі нарықтық 

экономиканы  бізден  бүрын  керген  бауырларымыз  ез  білгендерін, 

бастан  кешкен  тәжірибелерін  ерекше  ілтипатпен  ортаға  салуда. 

Несиеден  қорықпау керек.  Несие  ала  білу бір басқа да,  оны өтеу 

үшін  білікгі  жүмыс  істеу  -   өз  алдына  үлкен  кәсіп.  Оны  игеру

жүргізе білетіндеи дәрежедеп 

саналады.

Кадрде

іабы. Дүниежүзінің: АҚШ,  Германия, Япония, Оңтүстік 

Корея  сияқгы  еркениетті  елдері  бүл  қатынасты  толық меңгергені 

көпшілікке ақиқат. Дүниежүзінің қазақгары Алматыда бас қосқанда

осыны  тағы  бір  айғақтады.  Осы  орайда  Қазақстанның  алған 

бағыты дүрыс екендігін де  айтып  отыр.  Олардың көңілдеріне  күп 

болған  мәселесінің бірі -  тіл  мәселесі.  Орыстандыру саясатының

Бижан Ж. Қ.

Р  кезінде қазақ мектептері тез жабылды,  ал  қайта  өрлеу,  Қазақстан  ч 

тәуелсіздігін  алған  кезеңде  баяу  ашылып  отырғанына  өкініштерін

де білдіріп отыр.

Кадрде  модератор.  Тіл  мәселесі  әрқашан  өзекті  мәселе 

болып  келеді.  Оның  мемлекеттік  деңгейде  және  қоғам 

емірінде қолдану аясын кеңейту үшін орта қажет қой.

Кадрде  Олжабай  Жармакин. 

Әрине,  тіл  мәселесін  Ерекең 

дурыс  еске  апып  отыр.  Қазақ  тілін  дамыту  әр  адамның  асыл 

борышы.  Нурсултан  Назарбаевтың баяндамасында бул  мәселеге 

де орын берілген. Мәселен, Өзбекстанның езінде 543 қазақ мектебі 

бар екен, онда 138 мың бапа оқиды. Буған қарағанда Қазақстанның 

тыс жерлерде де  қазақ мектептері  ашылып отырғаны  байқалады. 

Олай десек бапапарын  қазақ кластарына беруге  күдіктену дурыс 

емес.

Кадрде  Куат 

Есімханов. 

Жалпы  қазақ  тілін  білу  қазақ 

мектебіне берсе ғана жүзеге асады деген уғыммен шектеліп қапуға 

болмайды.  Қазіргі  экономикалық  қарым-қатынаста,  бірнеше  тілді 

біпген  жен.  Егер  бір  адам  қазақ,  орыс,  ағылшын,  неміс  тілдерін 

білсе артық па? Әрине, артық емес.

Кадрде модератор. Қүрылтайда еткен салтанатты жиналыста 

жасаған  баяндамасында  Президент  Нурсултан  Назарбаев  шет 

елден  көшіп  келген  адамдарға  Қазақстан  азаматы  атағын  беру 

женіндегі Жарлығын оқып, Шақмақтар әулетіне паспорт тапсырды. 

Бул ерекше бір қубылыс болды.  Осы орайда  пікірлессек.

Кадрде Қанат Дәржұманов. 

Иә, бул арада кепшілік ерекше бір 

серпіліп  қапды.  Елін  аңсап  жүрген  жанның қуанышына  ортақтасу 

біздің  бәрімізді  толғандырды.  Бурын  айтылып  жүргендей  шет 

елдегі  бар  қазаққа  Қазақстанның азаматы  атағын  беру  ісі  емірдің 

заңы деп білемін.  Қурылтай осыны дәлелдеп берді.

Кадрде  Олжабай  Жармакин. 

Әлем  қазақтарына  Қазақстан 

азаматы  атағын беру -  езекті  мәселе.  Бул үлкен  істің бастамасы. 

Дүниежүзінде  тарыдай  шашылып  жүрген  қазақтардың  елге 

келетіндерін  қурметтеп  қарсы  апып,  турмыстық  жағдай  жасау, 

келмейтіндерін азамат деп тану Жоғарғы  Кеңесте толық шешіліп, 

Заң қабылданады деп үміттенеміз.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: