Нәтижелері және талқылама

92
Шу-Талас өзені алабы шегіндегі соңғы онжылдықтардағы жылішілік ағындыны бағалау
1-кесте – 
Шу-Талас алабы өзендерінің сулылықтың түрлі градациясындағы ағындыларының 1970-2015 жылдар 
аралығындағы жылішілік үлестірімі, м
3
/с
Өзен-
бекет
Сулылықтың 
градациясы 
Айлар
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
Шу өз. – 
Қaй нaр 
а.
Суы мол 
жылдар
88,5
91,4
74,5 49,5 43,3 34,9 62,7 92,5
97,3
86,8
78,5
79,0
Сулылығы
орташа жылдар
70,9
61,0
31,2 18,5 16,6 16,5 24,1 54,2
72,3
73,8
73,4
68,9
Суы аз 
жылдар
52,1
37,7
26,4 16,4 13,2 11,6 20,1 37,7
49,0
63,5
51,0
55,9
Шу өз.- 
Тaс өт кел 
а.
Суы мол 
жылдар
102,4 123,8 96,8 61,1 55,1 43,2 41,7 84,5 138,7 129,1 100,0
77,7
Сулылығы 
орташа жылдар
91,7
54,1
33,4 33,6 32,7 26,0 17,4 27,2
56,6
88,8
89,9
95,5
Суы аз жылдар
63,3
40,2
32,7 30,4 30,6 27,4 15,6
9,4
14,6
34,5
58,8
86,1
Шу Үл-
кен aрнa 
өз. – 
Ұлaнбел 
а.
Суы мол жылдар
105,4
86,5
48,4 21,4 12,5
3,4
2,6
3,9
5,8
5,3
62,4
76,5
Сулылығы 
орташа жылдар
74,3
55,9
19,2
3,8
1,7
5,0
3,2
4,5
5,8
5,3
35,8
54,8
Суы аз жылдар
39,3
28,6
7,3
2,1
2,9
3,7
2,5
4,0
4,5
4,2
36,8
34,7
Шу Кi-
шi aрнa 
өз. – 
Ұлaнбел 
а.
Суы мол жылдар
43,9
49,2
14,2
6,5
2,0
2,3
2,9
1,9
4,5
2,8
12,3
11,8
Сулылығы 
орташа жылдар
22,2
17,1
2,6
0,7
0,9
3,4
2,4
3,3
7,0
1,5
6,0
9,5
Суы аз жылдар
15,7
3,0
1,6
1,2
1,4
5,8
2,2
2,2
4,2
2,6
3,7
5,8
Құрa-
ғaты 
өз. –
Aспaрa 
тем.ст.
Суы мол жылдар
11,9
12,5
11,4
8,8
4,9
2,8
2,7
3,9
4,7
5,3
5,8
9,0
Сулылығы 
орташа жылдар
5,8
5,5
4,7
3,2
2,2
3,1
3,4
4,3
4,9
4,9
3,7
4,3
Суы аз жылдар
6,7
5,8
3,7
1,7
0,9
0,6
0,8
1,5
2,1
2,1
2,1
3,2
Меркi 
өз. – 
Ұлбытуй 
қыс.
Суы мол жылдар
1,0
4,0
6,9
10,3 10,9
5,8
4,4
3,2
3,0
2,3
1,0
0,9
Сулылығы 
орташа жылдар
0,8
2,3
4,0
4,7
5,1
3,4
2,4
1,9
1,3
1,0
0,5
0,4
Суы аз жылдар
0,5
1,1
2,4
4,0
3,2
2,4
1,5
1,0
0,6
0,4
0,4
0,3
Кaнaл 
ГЭС – 
қыс. 
Ұлбытуй 
Суы мол жылдар
1,6
1,6
1,8
1,9
1,9
1,6
1,7
1,6
1,7
1,8
1,6
1,6
Сулылығы 
орташа жылдар
1,2
1,4
1,4
1,6
1,5
1,5
1,3
0,9
1,1
1,2
1,2
1,2
Суы аз жылдар
1,0
0,9
1,0
0,9
1,0
1,0
0,8
0,7
0,8
0,8
1,0
1,0
Тaлaс 
өз. – 
Жaс өр-
кен а.
Суы мол жылдар
16,3
28,7
40,4 54,3 52,9 45,1 29,7 26,0
23,2
12,7
13,0
16,6
Сулылығы 
орташа жылдар
13,1
16,4
33,5 45,6 46,5 37,5 21,9 10,1
7,1
7,5
7,2
8,0
Суы аз жылдар
8,0
10,3
26,3 36,3 37,1 27,2 13,9
8,3
5,5
5,9
5,7
6,6
Тaлaс 
өз. – 
Сoлнеч-
ный а. 
Суы мол жылдар
23,6
31,5
35,9 45,2 46,8 38,4 31,2 28,7
27,3
39,0
19,1
19,8
Сулылығы 
орташа жылдар
15,5
16,1
28,2 39,7 42,1 36,6 25,8 19,0
12,7
23,4
11,5
13,6
Суы аз жылдар
14,1
15,1
26,2 34,4 36,3 28,8 20,2 14,1
12,7
13,1
10,3
10,0
Терiс 
өз. – 
Нұрлы-
кент а.
Суы мол жылдар
15,1
19,4
12,3
7,2
5,5
1,9
2,6
4,1
5,0
6,7
6,1
8,9
Сулылығы 
орташа жылдар
14,3
11,7
5,9
2,5
1,5
1,3
2,1
3,3
4,0
4,6
5,0
6,3
Суы аз жылдар
6,6
6,4
4,0
2,1
2,2
1,5
1,9
2,9
3,4
3,6
4,3
4,5

93
А.К. Мусина және т.б.
3-сурет – 
Шу-Талас су шаруашылық алабы ағындысының сулылығы әртүрлі жылдар үшін жылішілік 
үлестірімінің гистограммасы (1970-2016 жылдар)

94
Шу-Талас өзені алабы шегіндегі соңғы онжылдықтардағы жылішілік ағындыны бағалау
III-V– шектеусіз кезең; VI-XI – шектеусіз маусым; XII-II – шектеуші маусым
4-сурет– 
Шу-Талас су шаруашылық алабы ағындысының сулылығы әртүрлі жылдар үшін (1970 жылға дейін; 1971-2015 
жылдар) жылішілік үлестірімінің графигі

95
А.К. Мусина және т.б.
Шу-Талас су шаруашылық алабындағы 
өзендер ағындысының жылішілік үлестіріміндегі 
соңғы онжылдықтардағы өзгерістерді айқындау 
мақсатында оның айлық су өтімдерінің мәндері 
өткен ғасырдың 70-жылдары жүргізілген 
іргелі сенімді зерттеулердегі қорытынды 
мәліметтермен салыстыру нәтижелері мына
-
ны көрсетті: Шу өзені алабы ағындысының 
жылішілік жүрісінде 1970 жылға дейін және 
1971-2015 жылдар аралығындағы су өтімдерінің 
мәні айтарлықтай өзгерістерге ұшырамаған, 
себебі Шу өзені ағындысы 1970 жылға дейін 
реттелген болатын, оның бойындағы Ортокой су 
қоймасы өткен ғасырдың 40 жылы салынып, 60 
жылы пайдалануға берілген, ал Қазақстандық 
бөлігіндегі Тасөткел су қоймасы 1974 жы
-
лы пайдалануға берілген. Сондай-ақ Шу өзені 
ағындысының жартысынан астамы суармалау 
мақсатында пайдаланады. 1971 жылдан кейінгі 
қыс айлары кезіндегі ағынды мөлшерінің артуын 
СЭС қарқынды жұмысымен түсіндіруге болады. 
1970 жылға дейін ағынды мөлшері көбейсе, 1970 
жылдан кейін суы мол жылдардың өзінде ағынды 
мөлшерінің азайғандығын байқауға болады. 
Есептеулер мен талдау жұмыстары Құра ғаты 
өз. – Аспара теміржол станциясы тұстамасында
соңғы қырық төрт жыл ішінде суы мол жылдар 
үшін ағындының үлесі шектеусіз кезеңде 9%
төмендегенін, ал шектеулі кезеңнің шектеусіз 
маусымында ағындының үлесі 8% көбейгендігін 
көрсетті. Сулылығы бойынша орташа жыл
-
дар үшін ағындының үлесі соңғы онжылдықта 
шектеусіз кезеңде айтарлықтай қатты өзгеріске 
ұшырамады, бірақ шектеулі кезеңнің шектеусіз 
маусымында ағындының үлесі 15% артса, 
шектеуші маусымда 9% көбейді. Суы аз жыл
-
дар үшін ағындының үлесі шектеусіз кезеңде, 
яғни көктем айларында, 10% артқанын көре 
аламыз, ал қалған маусымдарда айырмашылық 
тек 3%-ға дейін. Талас өз. – Солнечный бекеті 
бойынша суы мол жылдар үшін ағындының 
үлесі шектеусіз кезеңде 10% молайып, шектеулі 
кезеңнің шектеусіз маусымында ағындының 
үлесі керісінше 35% азайғанын көре аламыз. 
Шектеуші маусымның желтоқсан айында 
ағындының үлесі 8%-ға артса, қаңтар және ақпан 
айларында 13%-ға дейін азайды. Қарастырылып 
отырған бекет бойынша сулылығы орташа жыл
-
дар үшін ағындының үлесі шектеусіз кезеңде 6% 
азайса, шектеулі маусымда 15%-ға төмендеді, 
ал шектеуші маусымда ағындының үлесі 36% 
-ға дейін төмендегенін көре аламыз. Суы аз 
жылдарда ағындының үлесі шектеусіз кезеңнің 
мамыр айында 6% төмендесе, қалған айларын
-
да 17% артты. Шектеулі кезеңнің шектеусіз 
маусымының жаз айларында ағындының үлесі 
14%-ға дейін артып, қазан және қараша ай
-
ларында 17% төмендеді, шектеуші маусымда 
ағындының үлесі 36% азайды.

жүктеу/скачать 2,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: