1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

131 
77 - кесте 
 
ҚАЗІРГІ РЕСЕЙДЕГІ БАСТЫ 
ФИЛОСОФИЯЛЫҚ АҒЫМ-БАҒЫТТАР 
(ХХғ. аяғы мен ХХІғ. басы) 
__________________________________________________________________
 
ФИЛОСОФИЯЛЫҚ АҒЫМ-
БАҒЫТТАР 
 
ӘРТҮРЛІЛІК ЖӘНЕ 
ТАРАЛЫМЫ 
 
 
 
ДИАЛЕКТИКАЛЫҚ 
МАТЕРИАЛИЗМ 
 
 
Әр түрлі ғылыми 
тұжырымдамалар 
мен теориялардағы таралым 
 
 
ДІНИ 
ФИЛОСОФИЯ 
 
Христиандық философия,
 Ислам философиясы 
 
 
БАТЫСТЫҢ 
ПОСТКЛАССИКАЛЫҚ 
ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ 
ЖЕКЕ БАҒЫТТАР 
 
Психоанализ, ғылым мен 
техниканың философиясы, 
синергетика, неопозитивизм 
және т.б. 
 
ШЫҒЫС 
ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
Буддизм, йога, неоиндуизм 
(неоведанта), даосизм 
 
ИДЕЯЛЫҚ ЖАҚЫН 
ЭЗОТЕРИЯЛЫҚ ДӘСТҮРЛЕР 
«АҚЫЛДАР ФИЛОСОФИЯСЫ» 
АҒЫМЫ 
 
Агни-йога (Тірі этика), теософия, 
храмдар ілімі, суфизм 
 
ШЫҒЫС ЖӘНЕ БАТЫС 
ДІНИ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ 
СИНКРЕТИЗМ 
 
 
«Нью-Эйдж философиясы», 
шығыстың жаңа діни (неодіни) 
ілімі, «оккульттік» 
философия 
және т.б. 
 
 

132 
78 - кесте 
 
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ФИЛОСОФИЯДАҒЫ БАСТЫ БАҒЫТТАР 
(ХХғ. аяғы мен ХХІ ғ. басы) 
 
 

 
ШЫҒЫС 
ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
БУДДИЗМ 
НЕОИНДУИЗМ 
ЙОГА ФИЛОСОФИЯСЫ 
ИСЛАМ ФИЛОСОФИЯСЫ 
ДІНИ-МИСТИКАЛЫҚ 
СИНКРЕТИЗМ 
 
 
 

 
 
 
БАТЫС 
ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
ПОСТПОЗИТИВИЗМ 
ПСИХОАНАЛИЗ 
СТРУКТУРАЛИЗМ 
ПРАГМАТИЗМ 
НЕОКЛАСИЦИЗМ 
ПОСТМОДЕРНИЗМ 
ГЕРМЕНЕВТИКА 
СЦИЕНТИЗМ ЖӘНЕ 
ТЕХНИЦИЗМ 
НЕОТОМИЗМ 
ДІНИ-МИСТИКАЛЫҚ 
СИНКРЕТИЗМ 
 
 
АҒЫМЫ, 
ИДЕЯЛЫҚ ЖАҒЫНАН 
ЖАҚЫН
ЭЗОТЕРИЯЛЫҚ ДӘСТҮРЛЕР 
МЕН «АҚЫЛДАР» 
ТАНЫМДЫҚ 
ФИЛОСОФИЯСЫ 
(шығыс философиясы сияқты 
батыс философиясына да 
өз ықпалы бар) 
 
 
 
 
 
ТІРІ ЭТИКА 
(АГНИ-ЙОГА) 
ТЕОСОФИЯ
 
 
 
 
 
 
 

133 
Қосымша сұрақтар: 

Орыс философиясының басты проблемалары. 

ХVІІ ғ. орыс философиясы. М.Ломоносов, А.Радищев. 

В.Соловьевтің «Орыс идеясын» түсіндіріңіз. 

Ф.Достоевский шығармашылығының философиялық мазмұны. 

Л.Толстойдың адамгершілік философиясы. 

134 
Нақыл сөздердің мән-мағынасын түсіндіріп беріңіз! 

Ресейді ақыл-оймен түсініп білу мүмкін емес! (Россию умом
не понять!) (Ф.И.Тютчев). 

Сіз халықшыл емес, орыс болуыңыз керек (Н.Бердяев).

Рыба ищет где глубже, человек ищет где лучше (Орыс мәтелі). 

Ғылымның ісі – адамға қызмет ету (Л.Толстой).
Қайталауға арналған тест сұрақтары: 
 
1.
Орыстардың алдында тұрған мәңгілік сауал? – 
«Не істеу керек?»
(Что делать?)
; 
2.
Орыс философиясындағы батысшыл: 
П.Я.Чаадаев
; 
3.
В.Соловьевтің бірліктік философиясы неден бастау алады? - 
Құдай мен 
Дүниенің бірлігінен
; 
4.
Ресей орыстары қоғамының қауымдық даму бағытын жақтаушылар: 
славянофилдер
;
5.
«Адамның шығармашылық - көркейту іс әрекеті әдемілікке 
негізделген» деген кімнің ойы? - 
Н.К.Рерих
; 
6.
Славянофильдер мен батысшылдар арасындағы пікірталастан 
туындаған мәселе: 
орыстардың болашақтағы тарихи тағдыры
; 
7.
«Философия свободы», «Смысл творчества», «Смысл истории»,
«О назначении человека» атты еңбектердің авторы, ХХ ғасыр 
басындағы орыс экзистенциалдық философиясының өкілі: 
Н Бердяев
; 
8.
Мәскеу Мемлекеттік Университетінің (МГУ-дің) ашылуына 
атсалысқан энциклопедист-ғалым: 
Михаил Ломоносов
; 
9.
Космизм (ғарыш) теориясының өкілдері: 
Циолковский, Федоров және 
Чижевский
; 
10.
Үндістан мәдениеті мен ғылымның зерттеуші-білгірі, әрі суретші: 
Николай Рерих
; 
11.
Пассионарлық теория ұғымының авторы кім? - 
Лев Гумилев
; 
12.
«Орыс космизіміне» төменгі аталғандардың қайсысы жатады? -
Чижевский
; 
13.
«Соғыс және әлем», «Анна Каренина» т.б. сияқты еңбектердің авторы, 
орыс жазушысы және ойшылы: 
Лев Толстой
; 
14.
«Петербордан Мәскеуге саяхат» атты еңбектің авторы, дворяндар 
әулетінен шыққан ойшыл? - 
Александр Радищев
; 
15.
«Қылмыс пен жаза», «Нақұрыс», «Ағайынды Қарамазовтар», т.б. 
романдарының авторы, Ш.Уәлихановтың досы, философ-жазушы: 
Ф.М.Достоевский
; 
16.
«Орыстың Леонардо да Винчиі» деген атқа ие болған: 
П.Флоренский
; 
17.
Адамзаттың тарихи-мәдени типтері енген «Ресей және Европа» 
еңбегінің авторы: 
Н.Данилевский
; 

135 
18.
Орыс анархизімнің ірі өкілі: 
Бакунин
; 
19.
XIXғ. Ресейдегі діни-философиясы өкілі: 
Владимир
Соловьев
; 
20.
Евразияшылдық: 
ХХ-ғ. 20-ж.ж. ғалымдар арасында туған тарих-
мәдени тұжырымдама, қоғамдық-саяси бағыт
; 
21.
Орыс славянофилдігіндегi ортақ түсінік: 
соборность
; 
22.
Николай Бердяев: 
орыстың діни-философиясы өкілі
; 
23.
Ресей қоғамы Европаның сценарийі бойынша дамуы керек деген 
бағытты қолдағандар: 
батысшылдар
; 
24.
Мұрагерлік құқық пен міндет бойынша беріліп, әдет-ғұрып немесе 
заңмен иелік ететін әлеуметтік топты көрсетіңіз: 
сословие
; 
25.
Батысшылдардың философиядағы негізгі тезис: 
Ресей болашақта 
бәрібір батыстық даму жолына түседі
; 
26.
Н.Бердяевтің философиясы: 
тұлға немесе персонализм
; 
27.
Өз еңбектерін «Философиялық хаттар» деп атаған кімдер?- 
М.А.Вольтер және П.Чаадаев
; 
28.
Орыс философиясындағы «Мәскеу – үшінші Рим» деген: 
идея, 
доктрина
; 
29.
«Орыстың Гегелі» деген атқа ие болған кім? - 
Н.Бердяев
; 

136 
79 - кесте 
 
ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ 
__________________________________________________________________ 
 
№
 
 
КЕЗЕҢДЕРІ 
 
 
УАҚЫТЫ 
 
1 
 
 

ЕРТЕДЕГІ ҚАЗАҚТЫҢ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ
ОЙ-ПІКІРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ 
 
 
Б.д.д V ғ.ғ. 
 
2 
 
 
ЕРТЕ ТҮРКІ ЖӘНЕ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ 
ИСЛАМДЫҚ КЕЗЕҢ 
 
 
VІ - ХІV ғ.ғ. 
 
3 
 
 
ҚАЗАҚ АҚЫН-ЖЫРАУЛАР КЕЗЕҢІ 
 
ХV - ХVІІІ ғ.ғ. 
 
4 
 
 

РЕСЕЙЛІК-СОВЕТТІК ОТАРШЫЛДЫҚ
КЕЗЕҢ 
 
 
ХІХ – ХХ ғ.ғ. 
 
5 
 
 
ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ 
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ КЕЗЕҢІ 
 
 
ХХ ғ. ортасынан 
беріге дейін 
 
 
 
 
 
 

137 
80 - кесте 
ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ ҰҒЫМДАР 
 
 
ҰҒЫМДАРЫ 
 
 
 ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 
 
 
АРУАҚ 
 
жан денеден бөлек өмір сүреді деген көне ұғымнан 
туған діни наным, адамдарды желеп-жебеп 
жүретін рухы (аруағы). 
 
 
 
ЖЕРҰЙЫҚ 
 
«жер» - халық, мемлекет, «ұйық» - ұю, бірігу, 
яғни ұлт болып, бір мемлекет болып бірігу
; 
 
 
 
ҚАНАҒАТ 
 
барға риза болу, місе тұту, нысаптан шықпау, 
нәпсіге ермеу. Қанағатшыл кісі – кішіпейіл, 
қарапайым, игі жұмсақ. 
 
 
ҚАРА ӨЛЕҢ 
 
еркін, халықтық сарын; 
 
 
 
ТӘҢІРІ 
 
мықты, ер, құдіретті, яғни көне түркілердің діни 
наным-сеніміндегі Көк-Аспанмен теңдестірілген 
Құдай образы. 
 
 
 
БАҚСЫЛЫҚ 
 
Шаманизм - бақсылық, бақсыға табыну. Дәстүрлі 
ой машығының ең көне түрлерінің бірі. 
Тотемизмнен кейінгі, монотеистік діндерден 
бұрынғы ритуалды – магикалық дүниетаным; 
 
 
 
БЕРЕКЕ 
 
Адамның, отбасының, яғни қоршаған ортаның 
табиғатпен үйлесімділігі, жарасымдылығы; 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: