Д. Ж. Жайлыбай* 1, Қ. Ж. Елеусізова
Кросс-культурный брак в условиях трансформации
жүктеу/скачать 321,71 Kb. Pdf көрінісі
|
1970-1-4786-1-10-20230605
- Бұл бет үшін навигация:
- Ключевые слова: брак, кросс-культурный брак, свадьба, развод, Центральная Азия, полэтни- ческое население, этнокультура. Кіріспе
| Кросс-культурный брак в условиях трансформации
модели семьи: на примере стран Центральной Азии Как одна из форм современных этнических и этнокультурных отношений можно назвать межэтнические брачные отношения. Учитывая нынешнюю полиэтническую ситуацию в странах Центральной Азии, выясняется, что межкультурные супружеские отношения в этих регионах занимают особое место. Цель статьи определить, способствует ли кросс-культурный брак в странах Центральной Азии трансформации модели семьи и изменению многих традиционных представлений. Это изучается с использованием статистических данных и специальных иссле- довательских работ этих стран, выявляется место и распределение кросс-культурной брачной ситуации в современном обществе, ее удельный вес и показатели. Эти показатели сравнивались по данным второй половины XX века и современности. В статье для определения показателей кросс-культурного брака использовались кросскультурный, контент-анализ, историко-демогра- фический и этносоциологический методы. Кроме того, проведем анализ сложных изменений в странах Центральной Азии, проявляющихся кросс-культурными брачными мотивами, семейными проблемами и сокращением нуклеарных семей. В результате таких изменений было показано место женщины и мужчины в семейных отношениях, особенности ребенка в определении его эт- нической идентичности. В рамках данной темы был проведен специальный опрос и рассмотрено состояние кросс-культурных супружеских отношений в Казахстане. Ключевые слова: брак, кросс-культурный брак, свадьба, развод, Центральная Азия, полэтни- ческое население, этнокультура. Кіріспе Дүниежүзіндегі соңғы жүз жылдағы этно- саралық қатынастар көптүрлі факторларға бай - ланысты болды, оны саяси, әлеуметтік, мәдени және т.б. жан-жақты тұрғыда талдауға болады. Осы этникалық қатынастардың бір формасы ретінде кроссмәдени яғни этносаралық некені қарастырса болады. Кроссмәдени некенің қа- лыптасуына бірнеше себептер келтіріледі. Бі- ріншіден, этностардың бір ортада ұзақ уақыт мекендеуі немесе индивидтердің бір мекемеде жұмыс істеуі, білім алуы, көрші тұруы және т.б. Екіншіден, индивидтердің әлеуметтік, психо логиялық жақындығы тұрғысынан гомо га миялық сипатта орын алады. Сонымен қатар, миграциялық және мәдени үрдістер де кроссмә дени некенің кең таралуына әсер етіп жатады. Жалпы, неке және отбасы мәселесін зерт- теуді теориялық тұрғыдан қарайтын болсақ, Л. Морганның еңбегінде алғашқы қауымдық құрылыс сипатындағы тайпалар арасында да өзара некелесу арқылы, некенің көне фор ма- лары ның мәдени алмасулары болатыны жа- зылады (Морган, 1934: 250-256). Ал, XIX ға- сыр дың екінші жартысындағы әлеуметтанулық пікірлер отбасы және кроссмәдени некені жан жақты талдауға тырысты. Мысалы, Э. Дюркгейм отбасын екі түрлі одақ ретінде түсіндірді, мысалы, бірінші одақ – әйел мен еркектің бір қоғамда өмір сүріп өзара одақтасуы болса, екінші одақ – бір отбасы мен келесі отбасының ұрпақтар арасындағы байланысын көрсетті. Осылайша, отбасы бұл тек некелік одақ емес, сонымен қатар, индивид мүше болатын әлеуметтік топ ретінде қарастырылады (Бурова, 2010: 99). Осы сияқты функционалистік, конструктивистік теория тұрығысынан кроссмә дени некенің қоғамдағы орны мен қызметі жан жақты талданды. Кроссмәдени некенің орын алу фактор- ла рына сәйкес Қазақстан мен Орталық Азия елдерінде бір ғасырдан астам уақыттан бері полиэтникалық халық қалыптасты. Мемлекеттегі полиэтникалық халықтың өзара байланыстары мен қарым-қатынасының бір формасы ретінде некелік байланысты атауға болады. Алайда, XX ғасырдың алғашқы ширегінде Орталық Азия елдерінде кросмәдени неке оғаш көрінетін болса, қазіргі кезде үйреншікті жағдайға айналған. Жалпы, осы аймақта кроссмәдени неке шығыс еуропалық халықтар арасында жиі кездесіп отырса, кейінгі уақытта автохтонды халықтар арасында да жиі кездесе бастады. |