№3(39)/2005 Серия педагогика
THE COMMUNICATIVE COMPETENCE OF LAWYERS
жүктеу/скачать 3,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ
- ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ЖƏНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIНДЕ ТИIМДI ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ
THE COMMUNICATIVE COMPETENCE OF LAWYERS AT A POSTGRADUATE LEVEL IN A MAGISTRACY Мақалада заңгер-магистранттардың коммуникативті құзырлығы тұлғааралық қарым-қаты- нас күрделі кешені ретінде қарастырылған. Автор кəсіби шетел коммуникативті құзырлық қалыптасуын аудиториялық сабақта туындайтын білім паздыққа құштарлық жəне тұлға қызығушылығы мен қоғамның əлеуметтік тапсырысына негізделеді деп тұжырымдайды. В статье коммуникативная компетенция рассматривается в аспекте сложного комплекса межличностного взаимодействия, направленного на достижение профессиональных целей. В рассматриваемых подходах к формированию профессиональной иноязычной коммуникатив- ной компетенции магистрантов автор основывается на учете познавательных мотивов, свя- занных с самим процессом учебной деятельности на аудиторных занятиях; мотивах, связан- ных с личными интересами и потребностями и порожденных социальным заказом общества. In middle of 80th years of the last century the Russian philosopher M.Mamardashvili, reflecting about a correlation of national and universal components in culture of mankind, marked, that knowledge of any lan- guage, besides national, it is necessary for the individual (ethnos) in that degree, in what this foreign lan- guage opens to the person (people) road to world culture, creativity, freedom. For the expired thirteen years of independent development had covered the difficult way also is acquired by our country the richest experi- ence of construction new to people of Kazakhstan of democratic statehood: «Under influence of transforma- tion of our society, that in many respects not realizing, all of us have changed, getting used to qualitatively other system of values and to new type of human relations. In brief — we became free» 1 . Thus, construction of an educational system as a whole as general, special, also as postgraduate, cer- tainly, it is determined by sociopolitical aspirations of a society and its valuable orientations. Formation of a civil society and construction of a lawful state urgently demands cardinal change of the maintenance of edu- cation, the further optimization of the theory, forms and methods of teaching, in particular foreign languages on postgraduate stage as, in opinion of M.Halbvaks «education is the most effective means with which help the state forms people on the similarity» 2 . It is necessary to note, that discussions about ways to increase level of the expert’s professional compe- tence from traditional area — pedagogics 3–5 , steadily move in new professional spheres, until recently rather «indifferent» to an analyzed problematics, for example: in this area research of American scientists T.Hessel and A.Danlop 6 is devoted to research of a nature of the professional competence of the auditor, questions of development of the professional competence of the administrative staff are considered in works of the B.T.Ponomarenko, Vice-principal of the Russian Academy of Management and market 7 ; the majority of arti- cles of the scientific collection «Questions of psychology» 8 etc. is devoted to definition of model components of the professional competence of the branch psychologist and ways of its further optimization. And despite of obvious discrepancy with the specified spheres of human activity (audit, pedagogics, psychology, the the- ory of management etc.), all authors converge in one essential position: the constitutive component of the expert’s professional competence is communicative, in opinion of researchers, in particular speaking another language. The certificate of comprehension by a management of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstan the importance given composed for preparation of highly skilled employees of law enforce- ment bodies of the country was, in particular, the opinion of Minister of Internal Affairs РК of Z.K.Turisbekov on the requirements showed to the worker of bodies of the law and order: «The young Man, decided to devote the life to hard service in bodies of the law and order, should not only receive necessary legal knowledge but also to be grounded in every respect. Training should be guided by practice, develop- ment tactical, communicative (italics ours — E.U.) and psychological skills» 9 . Significant step for a way of optimization of the supreme departmental education became acceptance of the Concept of development of departmental education of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Kazakhstans, putting in the chapter of process of training «application of problem training as effective form of the organization and re- alization of the educational process, allowing to give each student alongside with high theoretical preparation and the practical skills, necessary to be able and allow the problems which are included in sphere of profes- sional work» 10 . 119 In a context of the present research the communicative competence is considered in aspect of a complex set of the interpersonal interaction directed on achievement of the professional purposes, therefore it is nec- essary to make the certain clause: magisters and adjuncts for which investigated language is not to relatives, basically can not reach a level of the communicative competence identical to a level of native speakers. The given restriction compels to correlate a level of the communicative competence to that level of the language competence which corresponds to the purposes and problems of the certain grade level, first. Second, it is necessary to consider that level of the general base preparation on language which was achieved by magis- ters and adjuncts before their inclusion in preparation on language of a speciality on postgraduate stage. In N.I.Gez's opinion the communicative competence assumes possession linguistic (in our terms — language) the competence which includes: − knowledge of data of language; − presence of skills to correlate language means to problems and conditions of dialogue, understanding of relations between the speakers; − skill to organize speech dialogue in view of social norms of behaviour and communicative expedi- ency of the statement 11 . Thus, mastering by the communicative competence assumes observance of the following requirements: on the one hand, the trainee should be able to invest the intentions with the adequate language form and, ac- cordingly, to take intentions, sense from statements of the interlocutor or the author (at reading, audition), building tactics of dialogue in view of these intentions and circumstances of dialogue. In opinion of authors «the Practical technique of teaching of Russian at the initial stage», «such approach assumes the control and the language competence, i. e. check of possession by system of language, correctness of speech. The first is defined with the help of known system «number of mistakes for the certain length of the text, the statement». Normativeness, correctness of speech also is connected to error check, but not in system of language, and in custom of word usages. The speech behaviour of magisters in this case is estimated not on a scale «cor- rectly — incorrectly», and on a scale «norm — deviation» in comparison with similar speech behaviour of the native speaker». Training of the communicative competence of magisters assumes observance of a key rule of the communications — realities (authentic) conditions of dialogue or the text showed for reading (audition) when there is an obligatory component of dialogue — motive of the speech statement, it authentic, i.е. value outside of conditions of an audience 12 . On the other hand, the choice of tactics of dialogue and forms of work with the text first of all should take into account a complex of requirements to a level of the general communicative competence (on the na- tive language) which magisters — lawyers should achieve within the framework of the general high school preparation of the expert. This circumstance causes careful selection of communicative skills which will be put in a basis of the organization of technology. The task is facilitated by that some communicative skills generated on a material of the native language, can be transferred on nonnative language. So, in the mecha- nism of speaking another language speech allocate three groups of skills: − skills of speech on native, language which only should be transferred on a new language material and are staticized; − the skills earlier generated on the native language and which should receive correction at mastering by speaking another language speech; − skills which should be generated anew 13 . Basic components of the communicative competence of D.I.Izarenkov offers to count language, subject and pragmatical the competence. These terms are differentiated as follows: − the language competence «is connected to the linguistic party of the organization of communicative units, it provides formation at speaking skill to build grammatically correct and intelligent statements; − the subject competence is responsible for the maintenance of statements, it provides noegenesis about that fragment of the world which acts as a subject of speech; the pragmatical competence opens communicative intentions speaking, conditions of dialogue, forming at speaking ability to use state- ments in the certain speech acts, having correlated them with intentions and conditions (situations of dialogue)»; The pragmatical competence develops from: − «knowledge of conformity between communicative intentions and statements realizing them; − knowledge of conformity between variative the form of the statements realizing the same intention, and situational conditions of the speech act; 120 − skills to realize communicative intention by a choice of speech action according to requirements of a situation and logic of course of the speech act». Practical possession of a foreign language within the framework of a curriculum in a magistracy as- sumes presence of skills: − is free to read the original literature in foreign language in the appropriate branch of knowledge (ju- risprudence — E.U.); − to make out the information taken from foreign sources as translation; − to do messages and reports in foreign language on the themes connected to scientific work of the post- graduate student (competitor), and to conduct conversation on a speciality and political questions» 14 . Thus, coming back to the terminology accepted by us, it is necessary to ascertain, that in interdepart- mental statutory acts of Ministries of Internal Affairs of RK regulating activity of lawyers training post- graduate system, the question is the further formation and optimization of the professional speaking another language communicative competence of employees of law enforcement bodies of Kazakhstan. As at training to foreign languages on postgraduate stage we lean on already generated (in an ideal) the professional communicative competence the major task of this period, in our opinion, optimization of ad- junct’s skills is, using units of various language levels to derivate messengers the texts adequate consitua- tions. In our approaches to formation of the professional speaking foreign language communicative compe- tence of the magisters we are established on the account of the cognitive motives connected with process of educational activity on auditive employment. Besides differentiation of trainees on a level of possession of base language «on an input» and adequate to a level of readiness (unequal on complexity) kinds of works on employment allow to take into account the factor of achievement of the personal purposes (positive valency) as the competitor is estimated by real re- sults of the work, depending on initial knowledge. List of literature 1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030: Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев: Послание Президента страны народу Казахстана. — Алматы: Білім, 1998. — 51 с. 2. См.: Крубелье М. Образование // 50/50: Опыт словаря нового мышления / Под общ. ред. М. Ферро и Ю.Афанасьева. — М.: Прогресс, 1989. — 560 с. 3. Кузьмина Н.В. Профессионализм личности преподавателя. — М., 1990. 4. Молчановский В.В. Общее и частное в профессиональной компетенции преподавателя, обучающего русскому языку учащихся-неофилологов. Традиции и новации в профессиональной деятельности преподавателя русского языка как иностранного. — М., 2002. 5. Русецкі В.Ф. Прафесійная камуныкатыўная кампетэнцыя як мэта моўнай падрыхтоўкі настаўніка-фіолога // Адукацыя і выхаванне. — 2000. — № 6. — С. 28–31. 6. Hassall Т., Dunlop А. Internal audit education: exploring professional competence // Managerial Auditing Journal. — 1996. — Vol. 11. — № 5. — С. 7–49. 7. Пономаренко Б.Т. Развитие профессиональной компетенции менеджеров // www.rabe.ru/new/rus/m32_31.htm 8. Вопросы психологии: Научн. сб. — М., 1990. — 239 с 9. Турисбеков З.К. Юридическая газета. — 1984. — Февр. 10. Приказ МВД РК «О Концепции развития ведомственного образования Министерства внутренних дел Республики Ка- захстан» от 06 июля 2004 г. № 397. 11. Гез Н.И. Обучение говорению: Текст лекций по курсу «Методика обучения иностр. яз.» — М.: МГПИИЯ, 1993. — 79 с. 12. Власова Н.С., Алексеева Н.Н., Барабанова Н.Р. и др. Практическая методика преподавания русского языка на началь- ном этапе. — М.: Русский язык, 1990. 13. Программа кандидатского экзамена по русскому и иностранным языкам для аспирантов и соискателей: Утверждена решением Бюро ВАК Республики Казахстан 23 февраля 2004 г. № 87–3ж // Сборник нормативных документов ВАК РК. — Алматы: КазгосИНТИ, 2004. — 40 с. 14. Общая риторика: Пер. с фр. / Ж.Дюбуа, Ф.Пир, А.Тринон и др.; Общ. ред. и вступ. ст. А.К.Авеличева. — М.: Прогресс, 1986. — 392 с. 121 БIЛIМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ Б.Əбдiкəрiмұлы, Ж.Н.Қалиев Еуразия гуманитарлық институты, Астана ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИННОВАЦИЯЛАРДЫ ЖƏНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БIЛIМ БЕРУ ЖҮЙЕСIНДЕ ТИIМДI ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ Мақалада кəсіби білім беру саласын жаңартудағы əлемдегі іс жүзіндегі бағыттары, өзекті мəселелері қарастырылады. In the article the main positions and directions of modernizing of professional formation in world practice are considered. «Инновация» терминi дүниежүзiлiк ғылыми айналыста өткен ғасырдың 40-жылдарынан бастап кездеседi. Оның теориялық негiзiн салушылар немiс, австрия ғалымдары деп есептелiнедi. Олар бұл терминдi Еуропа елдерiндегi əлеуметтiк-экономикалық, технологиялық процестерге байланысты пай- даланған, ал кейiнiрек педагогика ғылымына да ендiрiлген. 50-жылдардан бастап дүниежүзiлiк халық ағарту саласында кеңiнен қолданыла бастады, онымен шұғылданатын арнайы мекемелер, баспасөз орындары ашылды, ЮНЕСКО жанынан Арнайы орталық ашылды. Оның педагогикалық инновация- ның Азия Орталығы осы контингент елдерiнiң педагогика саласындағы жаңалықтарын зерттейдi, жи- налған материалды бiлiм мəселесiмен айналысатын Бюро арқылы дүние жүзi елдерiне таратады. Сөй- тiп, дүние жүзiнде бiлiм беру саласында болып жатқан жаңалықтар халықаралық көлемде таратыла- ды. Мұның халыққа бiлiм беру саласын дүниежүзiлiк шеңберде дамытуға қаңшалықты пайдалы екенi түсiнiктi. Сөйтiп, «педагогикалық инновация» дегенiмiз — педагогикалық жаңалықтарды ашатын, оны бағалайтын, педагогикалық қауымдастықтың игеруiне ұсынатын жəне де тəжiрибеге ендiретiн ғылым. Ол жаңа ғылым, педагогикалық жүйеге енетiн ғылыми, əдiснамалық пəн. Тым қарапайым етiп айтсақ, инновация — адамның iс-əрекетiнде, ойлау қызметiнде маңызды өзгерiстiң болуы жəне де сол арқылы белгiлi бiр нəтижеге жеткiзетiн жаңалық жасау, оны iске асыру, басқаларға тарату. Бұған өзi- мiз ашқан жаңалықта, өз елiмiздiң мектептерiнде қолдану да, оларды тарату да жатады 1 . Инновациялық оқыту тəжiрибеде оқытудың инновациялық технологиялары, бiлiм берудiң инно- вациялық құрылымдары арқылы, олардың бəрi терең ғылыми, жүйелi негiзде ойластырылып жасаған- да ғана жүзеге асады. Кейбiр ғалымдар осы терминнiң педагогикалық ғылыми əдебиетте қандай мақ- сатта пайдалынылуына байланысты: «оқыту технологиясы», «бiлiм беру технологиялары», «оқытуда- ғы технология», «бiлiм берудегi технология» деп түрлiше аталуына байланысты «педагогикалық тех- нологияның» үш жүздей тұжырымы бар екенiне назар аударады. Осы салада еңбек етiп жүрген бiрқа- тар ғалымдардың (М.В.Кларин, Г.М.Құсайынов, В.П.Беспалько, Ж.Қараев т.б.) еңбектерiне сүйенсек, мектеп жағдайындағы педагогикалық технология дегенiмiз — өнер, шеберлiк, iскерлiк, бiлiмдi мең- гертудiң жаңаша жолы (оқытуды ұйымдастырудың жаңаша формалары, əдiс-тəсiлдерi), оқыту үрдiсiн ұйымдастырудың, өткiзудiң жан-жақты ойластырылған педагогикалық қызметтің моделі; оқытуда мақсатты нəтижеге жетудің кепілдік беретін жазбаша үлгі-жоспары, оқыту үрдісінде адамның іс-əре- кеті мен техниканың мүмкіндіктерін барынша тиімді пайдалану т.б. Қазақстан Республикасы, дүние жүзiнiң дамыған елдерi сияқты, орта бiлiмдi ақпараттандыру жо- лына түстi. Бiрыңғай бiлiмдiк-ақпараттық кеңiстiк қалыптасып келедi. Ал, бiлiм беру саласын ақпа- раттандыру тек қана оқытудың ұйымдастыру формалары мен əдiстерiн жетiлдiрiп, өзгертiп қана қой- майды, сонымен қатар бүкiл оқыту процесiн басқарудың жəне бақылаудың жаңа əдiстерiнiң пайда бо- луына жағдай жасайды. Дұрыс iске қосып, пайдаланған жағдайда ақпараттық технологиялардың мүм- кiндiгi мол оқу-əдiстемелiк материал жинақталады, оқу материалының қолдану тиiмдiлiгi арттырыла- 122 ды, жеке бағдарламалармен жұмыс iстеуге мүмкiндiк туады; сабаққа дайындалу мен оны өткiзудiң тиiмдiлiгiн арттырады, мұғалiм өзi немесе оқушылардың көмегiмен оларға таратылатын дидактика- лық материалды көбейтедi, оқушылардың бiлiм дəрежесiн қадағалап, бақылауға мүмкiндiк бередi, оны тестiлiк тапсырма-сұрақтар бойынша жүзеге асырады, сабақты оған қажеттi барлық ақпараттық материалмен қамтамасыз ететiн мультемедиалық бағдарлама негiзiнде ұйымдастырады, мұның өзi оқушыларды оқу материалын сапалы меңгеруге жұмылдырады. Егер ақпараттық технология интер- нет жүйесiмен байланыстырылса, мұның өзi оқушылардың қажеттi бiлiмдiк материалды iздеуiне мүмкiндiк бередi. Қазақстан Республикасының бiлiмi мен ғылымының стратегиясы бiлiм беру жүйесiнiң ұлттық тəлiм-тəрбие идеяларын сақтай отырып, əлемдiк бiлiм кеңiстiгiне кiрiгумен анықталады. Үшiншi мыңжылдық жылнамасын ашып отырған бүгiнгi Қазақстанның бiлiм беру саясатындағы өзектi ой — елiмiздiң экономикасы мен əлеуметтiк саласының тұрақты дамуының басты факторларының бiрi — бiлiм деңгейiнде. Қазақстан Республикасы Президентi Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: «XXI ғасырда бiлiмiн дамыта алмаған елдiң тығырыққа тiрелерi анық. Бiздiң болашақтың жоғары технологиялық жəне ғылыми қамтымды өндiрiстерi үшiн кадрлар қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманғы бiлiм беру жүйесiнсiз əрi алысты барлап, кең ауқымда ойлай бiлетiн осы заманғы басқару- шыларсыз бiз инновациялық экономика құра алмаймыз. Демек, барлық деңгейдегi техникалық жəне кəсiптiк бiлiм берудi дамытуға бағытталған тиiстi шаралар қолдануымыз шарт» 2 , — делiнген. Осынау ақиқаттың дəлелi Қазақстан Республикасы да- муының 2030 жылға дейiн межеленген стратегиясында, оны жүзеге асыруға бағытталған елiмiздiң ке- зең-кезеңмен дамуының стратегиялық жоспарларында бiлiм саласына айрықша басымдылықпен мəн берiлгендiгi 3 . Нақтыланған межеге сай егемен елiмiздiң бiртұтас бiлiм жүйесiнiң жаңа сапалық деңгейге көте- рiлуi оның құрамдас бөлiктерi, жеке буындарындағы өзгерiстердiң бiр мақсатқа бағындырылған, ғы- лыми-практикалық iс-шаралардың сапалы ұйымдастырылуына байланысты. Жалпы бiлiм беру — үз- дiксiз бiлiм беру жүйесiнiң негiзiн қалайтын ең басты, базистiк буыны. Мектептiң əлеуметтiк инсти- тут ретiндегi негiзгi мiндетi жалпы бiлiм берудi жүзеге асыруда мемлекет, қоғам жəне тұлға сұраны- сын ұштастыру, үздiксiз бiлiм жүйесiнiң басқа да буындарымен сабақтастығын қамтамасыз ету екен- дiгi көпшiлiкке мəлiм. Осы тұрғыдан алғанда қазақ мектебi өзiнiң қалыптасу, даму тарихының əр ке- зеңiнде жүктелген мiндеттердi заман талаптарына сай атқарып келдi. Əрбiр жаңа кезеңде мектептiң əлеуметтiк мiндеттерiндегi жаңашыл бастамалардың қайнар көзi — өткен тəжiрибедегi байқалған қайшылықтар, шешуi табылмаған мəселелер. Сонымен қатар бiлiм берудегi жаңашыл бастамалар, өт- кен жетiстiктермен сабақтас екенi өмiр заңдылығы. Қоғам дамуының əр кезеңiнде жас ұрпаққа берiлетiн бiлiмнiң құрамы мен құрылымына қойыла- тын жаңа талаптар мен соған сай енгiзiлетiн өзгерiстердiң сипаты сыртқы жəне iшкi факторлардың негiзiнде айқындалады. Осы тұрғыдан жалпы бiлiм беру жүйесiндегi бетбұрыстардың себепшiсi бо- лып отырған сыртқы факторларға елiмiздiң егемендiк алуына байланысты қоғамда болып жатқан сая- си-əлеуметтiк, экономикалық өзгерiстер, əлемдiк деңгейдегi бiлiм берудiң жаңашыл процестерi жата- ды. Iшкi факторларға бiлiм беру жүйесiнiң өзiне тəн iшкi жағдайы, соған сай iшкi құрылымдық эле- менттерi кiредi. Нақтырақ айтсақ, олар жалпы бiлiм берудегi ұстанымдар, берiлетiн бiлiм мазмұны, оқу-тəрбие процесiнiң жайы, мұғалiм мен оқушының қарым-қатынасы. «Бəрi де мектептен басталады. Сондықтан бiздiң 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта бi- лiм беруге көшiп, педагогтардың кəсiптiк деңгейiн, оқулықтар мен бiлiм беру бағдарламаларының сапасын арттыруымыз керек», — деп баса айтқан Президент Қазақстан халқына жолдауында 2 . Егемендiк алғаннан берi елiмiзде бiлiм берудi жаңа сапалық деңгейге көтеру мақсатында аталған факторларды, олардан туындаған мəселелердi, шешуi табылмаған қайшылықтар мен мəселелердi пайымдай отырып, реформа жүргiзiлуде. Кешендi түрде ұйымдастырылған жалпы бiлiм беру жүйе- сiндегi реформа барысында ғылыми тұрғыда негiзделген жетекшi идеялары мен қағидалары жүйеле- нiп, Қазақстан Республикасы жалпы бiлiм беретiн мектептердiң даму тұжырымдамасында нақтылана- ды. Жалпы бiлiм берудегi өзгерiстердi жүзеге асырушы негiзгi əлеуметтiк институт — мектептiң жа- ңаруының бағыттары да айқындалды. Олар: мектептi ұлттық жəне дүниежүзiлiк мəдени мұраның диалектикалық бiрлiгi негiзiнде дамыту, демократияландыру, iзгiлендiру арқылы оның жасампаздық қызметiн ұлттық болмысқа сай жаңарту. Көбiне жаңа технологиялардың жеке түрлерiн қолдану туралы тəжiрибелер жазылады, ал оларды оқушылардың дайындық дəрежесiн ескере отырып, қолдану, бiртiндеп күрделендiру, технологиялар- 123 ды өзара байланыстыра қолдану, оларды пайдаланудағы жүйелiлiк, жоспарлылық жағы онша ескерiл- мейдi. Ең бастысы — жүргiзiлген тиiмдi жəне оның нақты нəтижесi көмескi. Бұл жерде педагогика ғылымының, оның жеке пəндерi оқыту теориясы мен əдiстемесiнiң де, осы саладағы ғалымдардың да мектеп мұғалiмдерiне қажеттi көмектi жеткiлiктi дəрежеде көрсете алмай отырғанын ескеруiмiз ке- рек. Бұлардың екеуiнiң де дəлелдi себептерi бар. Дегенмен келешекте жаңашыл мұғалiмдерiмiз де, əдiскер ғалымдарымыз да бұл жағдайларды ескергенi дұрыс. XXI ғасыр оқушысының санасын дəстүрлi мəдениет тұрғысынан ғана қалыптастыру жеткiлiксiз. Бүгiнгi жаћандану кезеңiнде өз ұлтының құндылықтарын сақтап, қорғап, оны əрi қарай дамыта оты- рып дүниежүзiлiк өркениет жетiстiктерiмен байыта алатын, əлемдiк көзқарасы қалыптасқан, ұлттық рухы биiк Азамат тəрбиелеу жеткiлiктi деңгейде нысанаға алынбай отыр. Сонымен, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауындағы негiзгi ба- ғыттардың бiрi ретiнде бiлiмi мен бiлiгi жағынан шетелдердегi замандастарымен бəсекеде жеңiлмей- тiн, бойында ұлттық дiлi сақталған, отаншылдық рухы кемел қазақстандықтардың жаңа ұрпағын тəр- биелеу қажеттiгi — күн тəртiбiнде. XXI ғасыр марғаулықты көтермейтiн қатаң бəсеке ғасыры болғандықтан, əсiресе, қазақ мектебi- нiң оқу-тəрбие процесiнде жаңа бiр сапалық өзгерiстер болғаны абзал. Себебi, қазақ мектебi — мем- лекетке атын берiп отырған ұлттың бесiгi. Ендеше, қазақ халқының ұлт ретiнде сақталуы осы бесiгi- нiң тыныс-тiршiлiгiне, оның бапты болуына тiкелей байланысты. Мұндай жағдайда өндірісті жаңартудың басты факторы өзінің интеллектуалдық жəне шығарма- шылық мүмкіндіктерімен маманданған адам болып табылады, ал мұндай маман адамды дайындау үшін жұмсалған қаржы инвестициялық саясаттың бірден-бір пайдалы бағыты. Бүгінгі таңда білім бе- рудің ұлттық жүйесінің дамуы өте маңызды өзгерістерге ие болды. Үздіксіз жаңалық енгізу білім бе- ру мекемелерінің, соның ішінде жалпы білім беретін мектеп, жұмысының дамуының ең басты факто- ры болып отыр. Инновацияның мəні неде жəне оның қажеттілігі қандай себептермен түсіндіріледі? Бірінші кезекте инновацияның өмірге енуі мектептің өзінің жұмыс істеуіне себепші болатын іш- кі жағдайларға байланысты. Білім беру мекемесі — бұл қойылған мақсатқа жету үшін басқаруға ық- пал жасайтын (мұғалімдер, мектеп оқушылары) жəне өзінің басқарушы ішкі жүйесі (əкімшілік, педа- гогикалық ұжым) біртұтас жүйе болғандықтан, инновацияға үнемі орын табылады. Адамның белгілі бір мақсатты көздеген белсенді қызметі басқарудың нысаны жəне субъектінің өзінің басқару мұқта- жы ретінде көрінетін қажеттілікті анықтайтындығы айқын. Осыған орай, жүйені өзгеріссіз қалыпта сақтап қалудың мүмкін еместігін тудырып отырған, қажеттіліктерін қанағаттандырмайтын əртүрлі қайшылықтар мектепте үздіксіз көрініп отыр. Өзгеріс, өз кезегінде, білім беру мекемелері үздіксіз өзгеретін жəне дамитын жаңа қайшылықтар- дың көз болады. Сонымен қатар басқарудағы маңызды орын үнемі қозғалыс пен дамуда болатын пе- дагогикалық жəне балалар ұжымының қажеттілігіне беріледі. Инновацияның қажеттілігі сыртқы се- бептермен де анықталады, ол мынандай бірқатар себептерге де байланысты: адамдардың мұқтажды- лығын қамтамасыз ету қажеттілігімен, сол үшін мектепті жұмыс істеуге жұмылдыратын, яғни бұл мектеп оқушыларының білімге, дағдыға, шеберлікке деген ұмтылысы, жоғары сапалы білім алуда же- ке тұлғаның дамуы. Демек, жаңалықтың ену қажеттілігі білім алуға деген конъюнктураның (бір нəрсеге əсерін тигі- зетін жағдайлардың кездесуі) мұқтаждығынан пайда болады. Ол сұраныс пен ұсыныс арасындағы қа- тынаспен, жалпы білім беруге дайындық деңгейімен, педагогика қызметкерлерінің кадрлық əлеуеті- мен жəне басқа да факторлармен анықталады. Үздіксіз жаңалық енгізу мен өзгерістің қажеттілігі ин- новациялық үрдісті жалпы білім беретін мекеменің сақталып қалуы мен өмір сүруінің маңызды құра- лына айналдырады. Технологияны, ұйымдастыруды үнемі жаңғырту жағдайында ұстап тұрып қана мектеп өз бағы- тын нығайта алады. Сондықтан да мектеп басшылары үнемі өзгерістің болып тұруы бірден-бір дұрыс факт екенін мойындаулары қажет. Жаңалық енгізу кез келген білім беру мекемесінің дамуы мен жо- ғары жетістікке жетуінің негізгі факторы болып табылады. Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бəсеке күшейіп отыр, тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде. Осындай кезеңде өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп үздіксіз өз қызметін жақсартуға жəне қайта құруға, оқу-тəрбие үрдісін жетілдіруге мəжбүр болып отыр. Білім беру қоғамдық əрекет ретінде қоғамда өзгеріс ізін қалдырады. Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың белгілі дəрежесінің нəтижесі немесе салдары деп айтуға болады. Дегенмен, кері байланыс та бар. Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді. Ол қоғамдық да- 124 муды тездетуі немесе тежеуі мүмкін. Осы тұрғысынан қарайтын болсақ, білім берудегі бетбұрыс қоғам- ның болашақ дамуының тек қана салдары болып қоймай, қажетті шарттары да болып табылады. Əдебиеттер тізімі 1. Юсуфбекова Н.Р. Общие основы педагогической инноватики. — М., 1991. 2. Назарбаев Н. Қазақстан экономикалық, əлеуметтiк жəне саяси жедел жаңару жолында: Қазақстан Республикасы Прези- дентiнiң Қазақстан халқына жолдауы. — Астана, 2005. — 18 ақп. 3. Назарбаев Н. Қазақстан — 2030: Ел Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауы. — Алматы: Бiлiм, 1997. УДК [378.001.76:004]:81.43:62.519 В.В.Егоров, Д.Д.Джантасова Карагандинский государственный университет им. Е.А.Букетова жүктеу/скачать 3,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|