Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd

182
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
да-
уысты дыбыс.
Үшінші (дауыссыз) құрақ
К
і
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
қысаң 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
ілгерінді болып 
шығады
.
Ілгерінді, жоғарылы, 
емеурін езулік
/ілгерінді, жоғарылы, 
доғал 
еріндік
 үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі
Ілгерінді, жоғарылы, 
емеурін езулік
/ілгерінді, жоғарылы, 
доғал 
еріндік 
[елүу]
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты 
(7.18-сурет).
8.18-
сурет. 
[
Елүу
]
сөзінің құрама желісі
7.18-сурет. 
[Елүу]
сөзінің құрама желісі

183
Бірінші (дауысты) құрақ
Е
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай
емеурін езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, емеурін езулік, ілгерінді 
дауысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Л
ү
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Ү 
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, ілгерінді
дауысты дыбыс.
Үшінші дауыссыз құрақ
У
ү
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
ілгерінді 
болып 
шығады.
Кейінді, жоғарылы, сүйір еріндік үйлесім әуезді сөздердің
жасалым желісі
Ілгерінді, жоғарылы, сүйір еріндік 
[ор]
сөзінің құрамындағы 
құрақтардың жасалым сипаты (7.19-сурет).
Бірінші (дауысты) құрақ
О
– тілдің тік қалпына қарай (екінші сыңары) 
жоғарылы
, ерін қатысы-
на қарай 
сүйір еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
Екінші (дауыссыз) құрақ
Р
о
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
сүйір 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді
дауыссыз дыбыс.

184
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
сүйір еріндік, кейінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім 
әуез де 
жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді 
болып шығады.
8.19-
сурет. 
[
Ор
]
сөзінің құрама желісі
7.19-сурет. 
[Ор]
сөзінің құрама желісі
Кейінді, жоғарылы,
сүйір еріндік
/кейінді, жоғарылы, 
доғал 
еріндік
 үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі
Кейінді, жоғарылы, 
сүйір еріндік
/кейінді, жоғарылы, 
доғал еріндік 
[орұн]
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.20-су-
рет).
Бірінші (дауысты) құрақ
О
– тілдің тік қалпына қарай (екінші сыңары) 
жоғарылы
, ерін қа-
тысына қарай – 
сүйір еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Р
ұ
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.

185
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
8.20-
сурет.
[
Орұн
]
сөзінің құрама желісі
 
7.20-сурет. [
Орұн
] сөзінің құрама желісі
Ұ
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
Үшінші (дауыссыз) құрақ
Н
ұ
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
кейінді 
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де
жоғарылы, кейінді 
болып шығады.
Кейінді, 
жоғарылы, сүйір еріндік
/кейінді, 
төменді, ашық езулік
 
үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі

186
Кейінді, жоғарылы, 
сүйір еріндік
/кейінді, төменді, 
ашық езулік 
[орақ]
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.21-сурет).
 
8.21-
сурет. 
[
Орақ
]
сөзінің құрама желісі
7.21-сурет. 
[Орақ]
сөзінің құрама желісі
Бірінші (дауысты) құрақ
О
– тілдің тік қалпына қарай (екінші сыңары) 
жоғарылы
, ерін қаты-
сына қарай 
сүйір еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
Р
а 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Р
а 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.

187
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Қ
а
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
кейінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
 кейінді 
болып 
шығады.
Ілгерінді, жоғарылы, сүйір еріндік үйлесім әуезді сөздердің жа-
салым желісі
Ілгерінді, жоғарылы, сүйір еріндік 
[өлөң]
сөзінің құрамындағы 
құрақтардың жасалым сипаты (7.22-сурет).
8.22-
сурет. 
[
Өлөң
]
сөзінің құрама желісі
7.22-сурет. 
[Өлөң]
сөзінің құрама желісі

188
Бірінші (дауысты) құрақ
Ө 
– тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай
сүйір ерін-
дік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
да-
уысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Л
ө
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
сүйір 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Ө
– тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
сүйір ерін-
дік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
да-
уысты дыбыс.
Үшінші (дауыссыз) құрақ
Ң
ө
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
сүйір 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
сүйір еріндік, ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім 
әуез де 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді 
болып шығады.
Ілгерінді, 
жоғарылы, сүйір еріндік
/ілгерінді, 
жоғарылы, доғал 
еріндік
 үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі
Ілгерінді, жоғарылы, 
сүйір еріндік
/ілгерінді, жоғарылы, 
доғал 
еріндік 
[өсүм]
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты 
(7.23-сурет).
Бірінші (дауысты) құрақ
Ө
– тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
сүйір 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді
дауысты дыбыс.

жүктеу/скачать 10,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: