84
ескеріп, жеке-жеке дауыссыздар деп есептеп келеді. Бұл жерде олардың
бір дауыссыздың жуан/жіңішке үндесім варианты екендігі ескеріліп,
керісінше, бір дауыссыз деп қарастырылып отыр.
Дауыссыз дыбыстар дауыстың (дауыс желбезегінің) қатысына
қарай
: қатаң (тербеліссіз)
,
ұяң (тербеліңкі)
және
үнді (тербелімді)
болып үш топқа бөлінеді.
Қатаң дауыссыз дыбыстар
Қазақ тіліндегі қатаң дауыссыз дыбыстардың құрамы төмендегідей:
П, Т, Қ-К, С, Ш
. Бұлар қазақ тіліне тән төл дауыссыз дыбыстардың
қатарына жатады.
Қатаң дауыссыз дыбыстардың бәріне ортақ белгі –
дауыстың
қатыспауы
. Басқаша айтқанда, қатаң дауыссыз дыбыстардың жаса-
луына дауыс желбезегі қатыспай, бейтарап (тербеліссіз) қалады.
Қатаң дауыссыздардың басын қосып, ұйыстырып отыратын бірегей
белгі дауыс желбезегінің тербеліссіз қалпы болып табылады. Сондық-
тан да олар жасалым (артикуляциялық) тұрғысынан
тербеліссіз
дауыссыз дыбыстар деп аталады (көпшілік оқырманға естілім атау-
лардың қатарына жататын дәстүрлі
қатаң
атауы таныс болғандықтан,
кейде екі атау қатар жүретін болады).
Достарыңызбен бөлісу: 
