Lie қазақстан және covid-19: медиа, МӘдениет, саясат қ а зақ ст ан ж

62
2. Әр аймақтағы COVID-19 жөніндегі статистиканы емделіп жатқан 
науқастар саны және төсек-орын қорының қанша пайызы бос емесін 
білдіретін деректермен толықтыру;
3. Апта сайын көрсеткіштердің қаншалық өзгергенін, қазіргі кезде 
аймақтағы қауіп деңгейі қандай, осы қауіп деңгейіне сәйкес 
ақыл-кеңестер беріп, әрекет ету алгоритмін айқындау т.б. талдау 
ақпаратын жариялап тұру;
4. Енгізілетін шектеу шараларының бәрін тиісті зерттеу нәтижелеріне, 
бұрынғы эпидемиялар мен халықаралық тәжірибеге сай негіздеп 
отыру;
5. Тексерілген, расталған ақпаратты ғана тарату. Осы ретте ҚР 
Денсаулық сақтау министрлігі, БАҚ, қоғамдық ұйымдар және 
аймақтық, республикалық деңгейдегі азаматтық қоғам өкілдері 
арасында стратегиялық серіктестікті дұрыс жолға қойып, жедел 
түрде сапалы ақпарат беру мақсатымен ақпараттық ресурстарды 
өзара үйлестіре біріктіру;
6. Алыпқашпа әңгіменің, жалған ақпараттың таралуын қадағалау. 
Мұндай хабарламаларды алып тастап отыру керек. Ғылыми 
расталған ақпаратты ғана жариялауға рұқсат ету қажет. Бұл 
мақсатқа ғылыми негізі жоқ онлайн-контентті анықтауға мүмкіндік 
беретін мәтінді интеллектуалдық талдау әдістері көмегімен жетуге 
болады. Деректерді интеллектуалдық талдаудың қазіргі заманғы 
алгоритмдері фейк жаңалықтарға тән белгілерді ойдағыдай анықтап, 
жойып отырады.
7. Дезинформация жасап тарататын онлайн-порталдар мен жекелеген 
тұлғаларды жауапкершілікке тарту. Құқық қорғау органдары мұндай 
жайттарды анықтап, тергеу жүргізген соң, айыпты тарапты жазалап, 
айыпталғандардың заңды құқықтарының сақталуын қамтамасыз 
етуге тиіс. Осындай оқиғалардың алдын алу үшін БАҚ-та 
айыптылардың жазаға тартылғаны туралы жаңалықтарды жариялап 
тұру; 
8. Бұрынғы эпидемиялар мен пандемиялар кезінде оң нәтиже 
көрсеткен профилактика тәсілдері, ем шаралары мен жүріс-тұрыс 
үлгілері туралы ақпарат жариялау. Саламатты әрекетті насихаттау 
сырқаттанғандар санының азаюына септігін тигізеді.
9. Жалпы халық үшін, әсіресе медициналық жәрдемге қол жеткізу 
мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін телемедицина мен ақпараттық 
медициналық қызмет түрлерінің қолжетімділігін арттыру. Бұл 
шара аурухана ішінде инфекцияның таралу қаупін, сондай-ақ 
медициналық ресурстарды пайдалану қажеттігін азайтады.
10. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі мен басқа да мемлекеттік 
органдардың өкілдері БАҚ алдына шығып сөз сөйлеуден бұрын 
арнаулы дайындық курстарынан өтуі керек. Бұл жарияланатын 
жаңалықтарды дұрыс түсінбей, қоғамдық денсаулық сақтау жүйесіне 
нұқсан келтіру ықтималдығын азайтады.

63
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ahmad, Murad (2020). «The Impact of Social Media on Panic During the COVID-19 
Pandemic in Iraqi Kurdistan: Online Questionnaire Study». Journal of Medical 
Internet Research, 22(5):e19556. 
2. Bendau, Petzold, Pyrkosch, Mascarell Maricic, Betzler, Rogoll, Große, Ströhle, Plag 
(2020). «Associations between COVID-19 related media consumption and symptoms 
of anxiety, depression and COVID-19 related fear in the general population in 
Germany». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 20:1-9. 
3. Bendjelloul (2020). «Folkhälsomyndighetens Johan Carlson: Det är klart att det kan 
kännas lite skrämmande». www.dn.se. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
4. Busari, Adebayo (2020). «Nigeria records chloroquine poisoning after Trump 
endorses it for coronavirus treatment». www.edition.cnn.com. Соңғы қараған күні: 
30.09.2020.
5. Collinson, Khan, Heffernan (2015). «The effects of media reports on disease spread 
and important public health measurements». PLoS One, 10(11):e0141423.
6. Dubey, Biswas, Ghosh, Chatterjee, Dubey, Chatterjee, Lahiri, Lavie (2020). 
«Psychosocial impact of COVID-19». Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical 
Research & Reviews, 14(5):779-788. 
7. Edwards (2020). «What’s missing from Sweden’s coronavirus strategy? Clear 
communication». www.thelocal.se. Соңғы қараған күні: 06.10.2020.
8. Gao, Zheng, Jia et al (2020). «Mental health problems and social media exposure 
during COVID-19 outbreak». PLoS ONE, 15(4):e0231924. 
9. Ginsberg, Mohebbi, Patel, Brammer, Smolinski, Brilliant (2009). «Detecting influenza 
epidemics using search engine query data». Nature, 457(7232):1012-4. 
10. Irwin (2020). «Misinformation and de-contextualization: international media 
reporting on Sweden and COVID-19». Global Health, 16(1):62. 
11. Li, Chen, Chen, Zhang, Pang, Chen (2020). «Retrospective analysis of the possibility 
of predicting the COVID-19 outbreak from Internet searches and social media data, 
China, 2020». Euro Surveill, 25(10):2000199. 
12. Lin, Braund, Auerbach, Chou, Teng, Tu, Mullen (2020). «Policy Decisions and Use of 
Information Technology to Fight COVID-19, Taiwan». Emerging Infectious Diseases 
journal, 26(7):1506-1512. 
13. Majumder, Santillana, Mekaru, McGinnis, Khan, Brownstein (2016). «Utilizing 
nontraditional data sources for near real-time estimation of transmission dynamics 
during the 2015-2016 Colombian Zika virus disease outbreak». JMIR Public Health 
Surveill, 2(1):e30.
14. Marques-Toledo, Degener, Vinhal, Coelho, Meira, Codeço, et al. (2017). 
«Dengue prediction by the web: Tweets are a useful tool for estimating and 
forecasting Dengue at country and city level». PLOS Neglected Tropical 
Diseases,11(7):e0005729.
15. Ruggieri, Trovarelli, Angelini, Pala, Berizzi, Donato (2020). «COVID-19 strategy in 
organizing and planning orthopedic surgery in a major orthopedic referral center 
in an area of Italy severely affected by the pandemic: experience of the Department 
of Orthopedics, University of Padova». Journal of Orthopaedic Surgery and 
Research,15(1):279.
16. Santangelo, Provenzano, Piazza, Giordano, Calamusa, Firenze (2019). «Digital 
epidemiology: assessment of measles infection through Google Trends mechanism 
in Italy». Annali di igiene: medicina preventiva e di comunita, 31(4):385-91.

64
17. Shin, Seo, An, Kwak, Kim, Gwack, et al. (2016). «High correlation of Middle East 
respiratory syndrome spread with Google search and Twitter trends in Korea». 
Scientific Reports, 6(1):32920.
18. Shu, Sliva, Wang, Tang, Liu (2017). «Fake news detection on social media: a data 
mining perspective». Special Interest Group on Knowledge Discovery & Data Mining 
explorations, 19(1):22–36. 
19. Song, Karako (2020). «COVID-19: Real-time dissemination of scientific information 
to fight a public health emergency of international concern». BioScience Trends, 
14(1):1-2. 
20. Spencer (2020). «False claims of nationwide lockdown for COVID-19». www.
factcheck.org . Соңғы қараған күні: 30.09.2020.
21. Tasnim, Hossain, Mazumder (2020). «Impact of Rumors and Misinformation on 
COVID-19 in Social Media». Journal of Preventive Medicine & Public Health, 
53(3):171-174. 
22. Terry (2020). «COVID-19 and healthcare lessons already learned». Journal of Law 
and the Biosciences, 7(1):lsaa016. 
23. The Lancet. «COVID-19: fighting panic with information». Lancet, 395(10224):537. 
24. Wallen (2020). «Coronavirus: Indian man ‘died by suicide’ after becoming convinced 
he was infected». www.telegraph.co.uk. Соңғы қараған күні: 30.09.2020.
25. Watt (2020). «COVID-19 is an opportunity for reform in dentistry». Lancet, 
396(10249):462.
26. Wilson, Mason, Tobias, Peacey, Huang, Baker (2009). «Interpreting Google flu trends 
data for pandemic H1N1 influenza: the New Zealand experience». Euro Surveill, 
14(44):19386.
27. World Health Organization (2020). «Mental health and psychosocial considerations 
during the COVID-19 outbreak». www.who.int. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
28. Березин (2002). Сущность и реальность массовой коммуникации. Москва: 
РУДН.
29. Грабельников (2001). Массовая информация в России: от первой газеты до 
информационного общества. Москва: Москва.
30. Гундаров (2001). Демографическая катастрофа в России: причины, механизм, 
пути преодоления. Москва: УРСС. 
31. Гундаров, Полесский (2007). «Методологические требования к оценке качества 
технологий измерения здоровья». Менеджер здравоохранения, 4(12): 73-85. 
32. Жузжанов (2007). «Основные направления развития и реформирования 
национальной системы охраны и укрепления здоровья народа и развития 
здравоохранения». Материалы III съезда врачей и провизоров Республики 
Казахстан. Астана.
33. Жузжанов, Кашаубаева, Бектурганов (2007). «Повышение эффективности 
здравоохранения и проблемы интеллектуального и кадрового менеджмента». 
Материалы III съезда врачей и провизоров Республики Казахстан. Астана.
34. Засурский (1999). «Массовая коммуникация в современном мире». Вестник 
Московского университета, 18(3): 174-179.
35. Засурский (2003). «СМИ и становление в России гражданского общества». 
Журналист, 1(12):16-18.
36. Засурский (2004). Искушение свободой. Российская журналистика: 1990-2004. 
Москва: МГУ.
37. Засурский (2006). «Теория коммуникации в контексте новых технологий». 
Вестник Московского государственного университета. Журналистика, 3 (12): 3.

65
38. Киялова (2010). «Оценка качества оказания медицинской помощи на 
догоспитальном этапе службой СМП». Материалы Центрально-Азиатской 
конференции «Современные инструменты обеспечения качества медицинских 
услуг». Астана. 
39. Коновченко, Киселев (2004). Информационная политика в России. Москва: 
РАГС.
40. Миронова (2017). «Медиатизация российской реформы здравоохранения: опыт 
печатных СМИ». дис. … к.ф.н.: Моск. гос. университет им. М.В.Ломоносова. – 
М., 2017. – 216 с.
41. Назаров (2002). Массовая коммуникация в современном мире: методология 
анализа и практика исследований. Москва: Едиториал УРСС
42. Свитич (2000). Феномен журнализма. Москва: Икар.
43. Скворцова (2020). «Гундаров И : Эпидемия паники в обществе опасней, чем 
COVID-19». www.sobesednik.ru. Соңғы қараған күні: 05.10.2020.
44. Тоффлер (2001). Третья волна. Москва: АСТ.
45. Тоффлер (2003). Метаморфозы власти: Знание, богатство и сила на пороге XXI 
в. Москва: ACT.
46. Тоффлер (2008). Революционное богатство. Москва: ACT.

66

жүктеу/скачать 10,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: