Сабақ Тақырыбы: Технологиялық машиналардың элементтері мен түйіндерінің қосалқы бөлшектерінің кажетті санын есептеу

Тәжірибелік сабақ - 2
.
Тақырыбы:
Технологиялық машиналардың элементтері мен түйіндерінің қосалқы
бөлшектерінің кажетті санын есептеу.
Мақсаты:
Қосалқы бөлшектердің жұмсалуына әсер ететін факторларды және
қосалқы бөлшектердің жұмсалу нормаларын анықтау.
Тақырып жоспары:
1. Қосалқы бөлшектердің жұмсалуына әсер ететін факторларды жіктеу.
2. Қосалқы бөлшектердің жұмсалу нормаларының түрлері.
3. Қосалқы бөлшектердің жұмсалу нормаларын анықтау әдістері.
Қысқаша мазмұны.
Қосалқы бөлшектер мекеме қызметінің инженерлік-техникалық ресурстары
құраушыларының бірі болып табылады. Қосалқы бөлшектердегі қажеттілікті анықтайтын
факторлардың барлық жиынтығы 1-суретте берілген. Сонымен қоса, қосалқы
бөлшектердің жұмсалуы жабдықтың жұмысына елеулі тәуелді болады.
1-сурет. Қосалқы бөлшектердің жұмсалуына әсер ететін факторлардың жіктелуі
Жабдықтың жұмысының ұлғаю шамасына қарай олардың сенімділігі төмендейді,
оның салдарынан жабдық жұмысқа қабілеттілігін қолдауға жұмсалатын қосалқы
бөлшектер номенклатурасының кеңеюі байқалады.
Материалдық-техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру кезінде қосалқы
бөлшектердің қажеттілігін анықтауды, шығынын нормалауды және үлестіруді келтірілген
факторларды есепке алып жүргізу қажет. Алайда практикада мұны жасау айтарлықтай
күрделі. Сондықтан қазіргі уақытта мекемеде тетіктердің сенімділігінің орташа
мәндерінің негізінде есептелген, шығындалудың бірыңғай нормаларының негізінде
қосалқы бөлшектердегі қажеттілікті анықтау тәсілі қолданылады.

Қосалқы бөлшектер мен материалдардың жұмсалу нормалары олардың өндірісін
жоспарлау кезінде және тапсырыс, қорлар көлемін, сондай-ақ берілген мекеме үшін
қосалқы бөлшектерге жұмсалатын шығындарды анықтау үшін қажет.
Іріленген және
номенклатуралық нормалар
қолданылады.
Пайдаланудағы қосалқы бөлшектер мен материалдарға шығындардың іріленген
нормалары ТҚ және жөндеуді жоспарлау мақсаттары үшін қызмет атқарады.
Орта есеппен ағымдағы жөндеуге жұмсалатын шығындарда қосалқы бөлшектер –
40 %, ал материалдар 15 % құрайды. Бұл нормалар салалық сипатта болады және нақтылы
шығындар негізінде анықталады, сондай-ақ нақты тетіктердің ресурсы және бағасы
бойынша есептеледі және нақты мекеме үшін түзетілуі мүмкін.
Номенклатуралық норма жылына 100 жабдық данамен есептегенде қосалқы
бөлшектердің орташа шығынын (әрбір тетік бойынша) анықтайды. Жалпы жағдайда
қосалқы бөлшектердің жұмсалу нормасы (
Н
) сәйкес тетікті айырбастау ағынының
жетекші функциясын (Ω) пайдаланумен анықталады, яғни:
Н
=
Ω
(
t
)
t
100,
мұндағы
t
– период ұзақтығы (жылдармен), ол үшін Ω(
t
) мәні анықталған және
сәйкес норма анықталады.
Нақтылы шығындар мен нормаларды бағалау үшін жуықталған әдістер
қолданылады.
1-әдіс 
– 1-ші айырбастауға дейінгі ресурс бойынша:
Н
1
≈ 
L
y
η L
1
,
мұндағы 
L
r
–жабдықтың жылдық жұмысы;
L
1
- бірінші айырбастауға (тетікті қалпына келтіруге) дейінгі ресурс;
η- ресурсты қалпына келтіру коэффициенті.
2-ші әдіс
– жабдықтың қызмет ету мерзімінде
t
a
тетіктерді айырбастау саны
бойынша:
Н
2
= 
,
3-әдіс
– тетік ресурсының
 v
вариациясын есепке алумен айырбастау саны бойынша.
Жабдықтың орташа жылдық жұмысы